التَّمكينُ للأمَّةِ الإسلاميَّةِ في ضوءِ القرآنِ الكريمِ so lalan ko kapakandato o pagtaw a islam sii ko Sindaw o Qur’an a Sasakawn Mohd as Sayed Mohd. Yusuf

Adn a Titik a di mipndaraynon a wajib a pakarayagn:
A skaniyan a mataan a so kazabar - sii ko sabot on o Islam - na kna o ba aya maana niyan na so kasanka ago so kadarkt sa pantag sa kapnayawa ko kapakaslang sa di dn kowaan so manga sabap, aya mataan na skaniyan so kakompna ko ginawa ko kaonoti ko baya a ginawa niyan ago so kathapapay ko kalk, sa skaniyan a kazabar na so kabarasaa ko ginawa sii ko karompaki ko manga rrgn ago so manga pipitl, ka matan a so Ummah Islamiyyah na di niyan dn khakowa so nganin a khabayaan iyan inonta o misabap ko kapanginsabar iyan sa tanggongn iyan so langowan a margn sa pantag sa kisampay ko simalaw.
Sabnar a mizabar so Nabi  ago so manga Muslim a pd iyan sii sa Makkah ko manga tioba on ko masa a inokitan iyan a langowan a lalan sa pantag sa kaphloba sa lopa a masibokar a ron phakatkas, sa mapamola niyan on so panolon iyan sa taman sa miaadn so kiatogalin sa al Madinah al Munawwarah sa miapakatindg iyan on so parinta o Islam.
Imanto.. na so Ummah Islamiyyah na dadaraan iyan i kasbang o panabang o Allãh  ago so kapakandatoa niyan on ko pagtaw a Islam, na mataan a paliogat on a kanggomaan iyan sii ko lalakaw niyan a pakambabarakatn – sii ko kapzong iyan ko kapakandato iyan – sa gomaan a kazabar, a so gomaan o Ummah a Islamiyyah ko paganay a masa niyan gowani a kalolombokan o manga Muslim so pimbarang a siksa, a datar o Bial, Khabbab, Suhayb, Ammar, Yasir, Sumayyah, ago so salakaw kiran… na so Nabi  a daa mamimilik iyan a khitabang iyan kiran a rowar sa kapzogoa niyan kiran ko kazabar, sa pphagtadan iyan siran sa kapakaslang ago pphanotholn iyan a rk iran so sorga.
“Da maadn so kazabar a aya iran gomaan ko kallmki kiran, ka mataan a so manga gomaan na ndadakl sii ko tangan o manga Muslim sa masa oto, ogaid na so panolon na da on panarig sii sankoto a pankat iyan a mattndo, ko kasasagom-pot o ringasa ago so kapridoay, ogaid na miaadn a aya gomaan o sagorompong a paganay ko manga Muslim na so kazabar ago so katanggong, ago so kanggalbk a tatap, ago so kandirogod a lalayon ago so kapanambayang ko manga kagagawii ago so kapagiyasa ago so kambarasa. Sa madadalm siran ko kapananankopan ko Allãh  ago kapanarig a sanang ago simba a mabagr ago panizakay a di indaplak.
Na daa sankaan a so giinggalbk a tomatankd a pd ko manga pagtaw o Ummah Islamiyyah ago so siran oto a giimanizakay ko kamataani ko kapakandato, na matatankd a pagalangan siran o manga balamban a pphagayan ko manga lalan, ago sagozobn siran o ripors o tioba ago so manga tpng ago pthimotimoan siran o bagr o marata..na daa patoray kiran a rowar sa kapanarig iran ko Allãh  ago mbalotoan siran ko kazabar, balabaw sankai a masa a kapapantagan ago so phakasalono sii ko iringa ankai a pagtaw, a skaniyan na masa a mabasng a bithowan skaniyano Nabi  sa manga gawii o kazabar gowani a tharoon iyan a: Mataan a adn ko talikhodan iyo a manga gawii, a so zasabar on na datar o gomagamak sa waga a apoy, a so taw a gii ron nggalbk sa mapiya na adn a balas iyan a datar o balas a lima polo a taw, na pitharo iran a: Hay Rasulullah , lima polo kiran antaa ka lima polo rkami? Na pitharo iyan a: Lima polo rkano (pianothol i at Tirmidi).
“Na daa paliogat ko oman i Muslim a rowar sa katanggonga niyan ko manga rrgn sa di magogowad, sa nayawn iyan so onga o galbk iyan mapiya pn mawatan, sa sangoran iyan so manga awid mapiya pn mapnd, sa sabap sa poso a daa khisogat on a sankaan ago akal a daa khipansir on a kalmk, sa wajib a matatap skaniyan a katatagoan sa madakl a sarig a thatakna, sa di khalimpa o gabon a pzagad ko kawang apiya pn pizonosonoan iyan, ogaid na khatatap a tomatankd sa so manga papata o kapakataban ago so liawanag na tankd a phakaoma, ago pd sa kaongangn so kapnayawa on sa kananay ago kalanat ago tankd”.
“Go daa sankaan a so kabalaka ko manga pan’kaw o masa sa nggolalan sa pamikiran a maliwanag ago kapagiasa a tarotop na aya lbi a phakanggay a gona ko manosiya, ago aya malbod a kakhabinsa niyan ko manga btad iyan, pitharoo Allãh  a: Amay ka zabar kano ago mananggila kano na mataan a giyoto na pd ko matthkhs a manga btad (Ali Imran 186).
Mataan a so kazabar – ko manga tioba – na mapiya pn miathay na phaninggaposan ko kapakataban, sa khaadn so khabolosan a rk o miamananggila, ko oriyan o panagon-taman ago so kadakl o manga tpng. Sa gianan i lalan o manga nabi, a panolon,.. tiyoba.. kaphantang… na sii sa kaposan na kapakataban a mabagr, pitharoo Allãh  ko gii niyan kimbitiarain ko Nabi niyan ko oriyan o kiapanothola niyan ko thotolan ko nabi Nuh ago so kiapakindng’ga iyan ko pagtaw niyan sa miathay a masa ago so kiaphantang iyan a: Gioto na pd ko manga thotol a gayib a iphagwahi ami skaniyan sii rka, a da ka maadn a katawan ka skaniyan ska ago di pn so pagtaw nka ko onaan anan, na zabar ka ka mataan a so khabolosan na rk o miamananggila (Hud 49).
“Khaadn so kaphromasay a mala, na so manga sasakit na makapzasagindai, ogaid na wajib rkitano so katnkayos ko lalan ago lomontana tano sa itoman tano so patoray rki tano a galbk, sa skitano i phakalaba sii sa kaposan, sa pd tano so kaphantang sa phakatoa so inimbasok sa makaphragon tano sa idin o Allãh  a Kadnan o manga kaadn”.
Sii ko kaposan ankai a pangilay na ptharoon akn a:
Mataan a so Allãh  na pithaladan iyan so Ummah Islamiyyah ko kapakapndato iyan, na so kapasadan o Allãh  na di pndorat. Na a may ka aya ndorat so miamaratiaya ko di niyan kakowaa ko manga sabap o kapakandato, sa da iran maadn so manga onayan iyan na andamanayai kakhisampay ran ko kapakandato iran? Odi na andamanayai kakhamataani ran on?
Andamanayai kaphamikira sa kapakapndatoa o Allãh  ko pagtaw a Islam a da niyan matoman so paratiaya sa nggolalan sa katharo ago parangay ago sosonan a kaoyagoyag… sa da niyan mapayag ankai a paratiaya sii sa ropaan a galbk a mapiya a ipthagompiya skaniyan o kaoyagoyag..
Ago da iran mapakatindg so simba iran ko Allãh , a so simba a ontol a romarankom a so phagatorn iyan so kaoyagoyag o Muslim sii sa langowan a maroni ago mala ipoon ko masa a kapaliogati ron na taman ko masa a kakhapandos o napas iyan..
Go da iran pn matankd so kaphayaga iran ko kaaadn iran sii ko kalamalama o katao..
Go da iran pn matankd so kapnjihad iran sii ko Allãh  sa thito a jihad..
Go da iran pn mitindg so sangan iran a romasay a so iniporo siran o Allãh  sabap on, a skaniyan so kandolona ko manga taw sa kasimbaa iran ko Allãh  sa miliyo siran phoon ko manga lilibotng sa makasong siran ko sindaw..
Go da iran pn misangan so thito a kazabar ago so kabaloy niyan a lalan ko kapangni sa tabang ko Allãh ..
Giankai a manga onayan ago so salakaw ron na mititindg iyan so sosonan o Allãh  a so patoray ko Ummah Islamiyyah a kaokit iyan on, da dn a miakaisa bo a miokit ankai a Ummah sii ko sosonan o Allãh  ago inikokom iyan ankai a sosonan sii ko kaoyagoyag iyan ago inikasoat iyan sii ko langowan a btad iyan inonta a kamataanan iyan so kapasadan o Allãh  ko kapakandato iyan ago so kapakasarig iyan.
Na da dn a miakaisa bo a siopak on o Ummah ankai a sosonan inonta a mibagak skaniyan ko ikog o lalakaw ago makarondan sa makadapanas, sa mapokas skaniyan ago kabokaan iyan so dndman o kadato ago so bagr sii ko kamamanosiyai sa misogat on so kalk ago so sawan sa singgawtn skaniyan o manga ridoay niyan sa mabagr.
Tanodan a so talad o Allãh  na mamamantk, na so sarat o Allãh  na katotokawan, na sa taw a kabaya iyan a makowa niyan so pagtad na tomana niyan so sarat, pitharoo Allãh  a: Antaa i makalawan sa kapakatotomana sa pasad ko diandi iyan a di so Allah (an Nur 55).

Gintas a Ika Dowa
SO MANGA PANGALANG O KAPAKANDATO

عوائق التمكين
Dowa a Pangilay Ron:
Pangilay a Paganay: So Manga Pangalang o kapakandato sii sa Liyo a mararankom iyan so:

1. 
   So kapphaminasa o manga Yahudi sa Doniya.
   
2. 
   So kapphaminasa o Salibiyyah a Nasrani sii sa Doniya.
   
3. 
   So Kathidawa a Pamikiran.
   

Pangilay a Ika Dowa: So Manga Pangalang o Kapakandato sii sa Sold a romarankom sa:
1. So Kiabinasaa ko Kanggolalan o Shariah Islamiyyah.

2. So Kasasagomparak o Saaf o Ummah Islamiyyah.

3. So Kigagayib o Kapagolowan a Matotoro.

4. So Kinibagak o Ummah Islamiyyah sii ko Manga Blangan o Kaoyagoyag.

5. So Manga Pangalang sii sa sold a salakaw.

So Bantak ko Manga Pangalang o Kapakandato:
Skaniyan so nganin a khaalangan iyan so lalakaw o kapakandato o Ummah Islamiyyah mlagid o giankai a manga pangalang na phoon sa liyo antaa ka sii sa sold.
So lalakaw o kapakandato o Ummah Islamiyyah na kna o ba malbod ka skaniyan na maliliyot a madakl a pd ko manga pangalang ago manga piligro, sa skaniyan oto a lalakaw na pthnkayos ko ltlt o manga kakhonsikonsi sii sa liyo o manga ridoay niyan ago so manga galbk a pangalang sii sa sold.
Giai i waraan o manga panolon ago so manga romasay.. sabnar a siaparan so manga nabi sii sa miaona ko katonaya iran ko panolon iran ogaid na tominkayos siran ko lalan a mawatan sa tatanggongn iran so gii kiran kapakambokhaga sa pzapangn iran so pangalang. Pitharoo Allāh a: Sabnar a adn a piakambokhag a manga sogo ko miaonaan ka na mizabar siran ko nganin a piakambokhag siran on ago rinigasa siran sa taman sa miaoma siran o panabang ami, daa phakasambi ko manga katharoo Allah… (al An’am 34).
Sabnar a piphoonan o Rasūlullāh  so panolon iyan a so manga balamban a pangalang na masasangat iyan a daa itongan iyan sa kadakl, sa tominindg so jahiliyyah langon sii ko antap o panolon iyan sii ko langowan a mama niyan ago so manga gomaan iyan ago so manga adat iyan… ogaid na so panolon na tominkayos sa pkhdgn iyan so lalan iyan, sa da thangn ago da targ minsan pn mabasng so kaphagrna on ago so kasakit o kapmbinasaa on ago so karata o okit a phagosarn ko kagbaa on, ago so karata o ikmat ago so gasta a pphakaantapn on, sa inosar o kakhafir so langowan a kasankapan iyan ago so gaga niyan ago so kapasang iyan ago so tamok o manga kawasa niyan ago so bagr o manga kangodaan iyan.
Ogaid na antonaa i khibgay a gona ankoto ko hadapan o bagr o Allãh  a Kadnan a miangadn a so inako niyan so kathabangi niyan ko agama niyan ago so kapakapndato o pagtaw ankai a agama, So Allah na mammgs ko btad (sogoan) iyan ogaid na so kadaklan ko manga taw na di ran katawan (Yusuf 21).
So Manga pangalang ko kapakandato na mimbagi sa dowa bagi: Pangalang a phoon sa liyo, ago pangalang a sii matatago sa sold.
Sa paliogat ko Ummah a Islam a karna niyan sii ko ipmbtad on a phoon sa liyo ago so pangalang a makapopon sa sold sa taman sa magaga niyan so kazmpanga ko gasta ago masapang iyan so pangalang.
Sa onaan tano mosay so manga pangalang a phoon sa liyo.

Pangilay a Paganay

SO MANGA PANGALANG O KAPAKANDATO A PHOON SA LIYO
Pangonaan:
Ipoon dn ko paganay a masa a so piakalankap on o Islam so kaaadn iyan na makassmpang dn sa kakhonsikonsi a phoon ko ridoay niyan a di dn tharg ago di ndkha, sa so kaphamagosaya ko manga gasta ago so manga pamikiran a marata a so phagalangan iyan so Islam na phakatas so bandingan iyan.. sa so iringa o Islam na mappno a manga kiaprompaka a rk iyan ago so ridoay niyan, na oman dn oto maolawla na pkhaadn so Islam a aya pphakataban a domadaag sa kaposan.
So manga pangalang ko kapakandato a phoon sa liyo a so mapapayag ko manga gasta o manga ridoay o Islam na di khaparo o ba masanka so kaaadn iyan odi na so rarad iyan sii ko lalakaw o galbk a Islam, sa datar oto a di khapakay a kabaloy tano ron sa mashjab??? A ron tano zambirn so manga karibatan tano ago so kandadaraynon tano. Sii sankai a maana na pitharo i Dr. Yusuf al Qaradhawi a:
“Adn a taw a ipphangangalk iran so btad o bagr a phoon sa liyo ago so rarad iyan, sa pkhapayag a datar o ba ski tano na daa kapakambabayabaya tano. Na adn a taw a gii iran tharoon a daa rarad san a phoon sa bagr a liyo, sa ski tano i phagmbaal ko btad tano sa nggolalan ko manga lima tano. Na aya mataan a bnar na adn a manga rarad a phoon sa liyo a makaphrarad sa mabagr sii ko kadaklan ko manga btad tano a so pkhagimpis tano niyan sa kagimpis a mapayag ko sabaad a masa na masoln ko sabagi”.
Pitharo i Sayed Qutb a: So taw a khasowin iyan so pianothol o Qur’an ko kiapakithidawa o manga taw a tioronan sa kitab ko Islam ago so manga Muslim ko surah al Baqarah, go so Ali Imran, go so surah an Nisa’ ago so al Ma’idah.. ago so salakaw kiran na khasima iyan so blangan a maolad a so piakanggolalan iran on so kiathidawa a sopak sankai a agama sa kasanka a marata.
So taw a zalosawn iyan so thotol ko oriyan oto ipoon dn ko gawii a kiapayag o Islam sii sa al Madinah, ago adn a miapakatindg iyan a parinta niyan na taman dn sankai a masa a kapapantagan, na khasabot iyan i kablang o kasasanka a phagalangan iyan ankai a agama ago babantakn iyan so kapadnga niyan on sii ko kaaadn iyan, a giankai a manga galbk na phoon ko manga yahudi. Sa inosar o Sahyuniyyah a yahudi (zionism) ago so salibiyyah a nasrani (Crusade) sii ko masa a bago so phizoson a garobat ago so gasta a pira dn takp sa kabagr a di so inosar iyan ko lagaday o manga masa a miangaiipos ago sii sankai a masa ko katndo iyan, sa pphanamaran iyan so kaponasa niyan sankai a agama ko katimbl iyan, ago iitongn iyan a mipthidawa iyan sa kathidawa a gintas a kaposan, sabap roo na phagosarn iyan a lagowan a manga okit a so tipngan iyan ko manga masa a miangaiipos, sa inioman iyan on so nganin a inosar iyan sankai a masa sa tinimo iyan langon.
Gianan na bbnarn skaniyan o katharoo Allãh  a:
Adn a mizimalaw a madakl a pd ko tiyoronan sa kitab a oba kano iran bo maphakandod ko oriyan o kiaparatiaya niyo a manga kafir, sa dnki a phoon ko manga ginawa iran… (al Baqarah 109).
Go so katharoo Allãh  a:

Go tatap siran dn a gii siran rkano makithidawa sa taman sa mapakandod kano iran sa awaan iyo so agama niyo amay ka magaga iran… (al Baqarah 217).

Gianan, ago so manga pangalang o kapakandato a phoon sa liyo na madakl, ogaid na phagndod skaniyan ko katimbl iyan sa tlo a manga pangalang a onayan a skaniyan so:

1. 
   So manga gasta o Yahudi sa doniya.
   
2. 
   So manga gasta o Salibiyyah a nasrani sii sa doniya.
   
3. 
   So kathidawa sa pamikiran.
   

Mamangni tano ko Allãh  sii ko kapndirogoda sankai a manga pangalang sa bgan tano niyan sa bagr sa kapakisaboti tano ron.

Paganay ron:
So Manga Gasta o Yahudi a Lankap

sii sa Doniya
Miiitong so manga gasta o Yahudi sii sa doniya a pd ko lbi a piakalklk a manga balamban ago pangalang a phoon sa liyo a so phagalangan iyan so lalakaw o kapakandato, gioto, a kagiya so manga yahudi na pd ko manga taw a mitataralo i kariridoa ago kapkhararangiti ko Islam ago so manga Muslim, sa aya dn a mizaksi on na so Allãh , gowani a tharoon iyan a: Tankd a khatoon ka dn a aya taralo ko manga taw i kariridoa ko siran oto a miamaratiaya na so manga Yahudi ago so siran oto a mianakoto siran… (al Ma’idah 82).
Siran na pnggarobatn iran so Islam ago so pagtaw niyan sa mabasng a garobat, sa ipphondo iran a rk ankai a garobat a langowan a bagr ago phagosarn iran on a langowan a kapasang, ago ipzakodo iran on a langowan a okit.
Sabnar a pianothol o Qur’an so kadaklan ko btad o manga Yahudi, sa inosay niyan so ginawa iran a marata. Sa kna o ba salak a kapzakntala o Qur’an sankai. Ka mataan a adn a thotolan a isa a ummah a pd ko manga pagtaw a da niyan kamasai so kiamsaan o thotolan ko mbawataan o Israel a pd sa katgas ago kasasanka ko manga taw a pphanolon ko toroan, sa piamono iran ago pianombali iran ago ping-gagabas iran so kadaklan ko manga nabi. Sa mikhafir siran sa lbi a marata a kakhafir, ago miamaba siran sa mabasng a kapamaba, ago somianka siran sa pithamanan a piakasisingay a kasanka ago kandosa, ago adn a miaadn kiran sii ko kalangowan ankai a manga kalamalama a manga galbk a marata a da dn a datar iyan a marata a galbk.
Misabap roo na piakaona o Allãh  so manga Yahudi sii ko kariridoa iran ko manga Muslim sii ko salakaw kiran.
Pitharoo Imam Ibn Kathir sii ko tafsir iyan a: Da oto a rowar sa kagiya so kiakhafir o manga Yahudi na kakhafir a kasanka ago karikor, ago kabinasaa ko bnar, ago kalalima ko manga taw, ago kakorangi ko manga taw a manga ala i katao, sabap roo na piamono iran so kadaklan ko manga nabi sa taman sa pianamaran iran a kapataya iran ko Rasūlullāh  sa kna bo a miakapira, ago diotiyan iran skaniyan ago piangataowan iran ago piangondoy ran on so manga datar iran a manga pananakoto – a sii kiran so manga morka o Allãh  a makathotondotondog sa taman dn ko alongan a Qiyamah-.
Pianothol o imam Fakhruddin ar Razi sii ko tafsir iyan a: Aya kpit o Yahudi na so kipapatorayin iran ko kisampay o marata sii ko langowan a taw a somosopak kiran ko agama sa pagosaran iran sa apiya antonaa a okit, sa o magaga iran a makabono siran na gioto dn, odi na okit a kagasab sa tamok, odi na kapamankhaw, odi na soson a kapangikmat ago kagasta ago kapagakal.
Go pitharoo Abu Hayyan a: Piakaona o Allãh  so karirido o Yahudi sii ko salakaw kiran ago bialoy niyan a lbi a mabasng ago mabagr, sabap sa miabarasa siran ko gii ran kapakam-bokhaga ko manga nabi ago so kapphamonoa iran on ago so kapzopak iran ago so gii ran kandosa, ago so kaggdama iran ko morka o Allãh  ago so kiaphaotowa iran ko kapakadapanas ago so kapakarondan, sa miakamaradika so gii ran kapakiprodoay ago so gasta iran ago so dnki ran ago so karata iran i parangay.
Na sii ko kiniropaan kiran o Allãh  sa siran i lawan a mabasng i kapakipridoay ko manga Muslim na gioto dn i kiapakigdami sa siran na manga taw a margn a kaptharimaa iran ko bnar, na sabap roo na maito a tanto a kapphagislam o yahudi.
So manga Yahudi na siran i paganay a pagtaw a romompak ko panolon o Islam ago rinido iran ago giasta iran ago giarobat iran sii sa Madinah ago sii sa polo a Arabia langon.. sa miaadn siran a garobat ko sagorompong a Muslim ipoon ko paganay a gawii niyan.
Siran oto so rinitan iran so kapmonafiq sii sa Madinah ago inomanan iran sa manga okit a gasta sii ko Islam ago so manga Muslim.. go siran so miangoyat ko manga Mushrik ago piamgan iran siran sa manga kapasadan ago inikhonsikonsi iran sa kagarobata iran ko sagorompong a Muslim.. go siran i mithandingan ko kathidawa a kapamaka-lankap sa manga thotol a di bnar ago kaantiyor a tiago iran ko saaf o manga Muslim, ago pinggalbk iran so kalankap o manga sankaan ago so kaadn o manga karibatan sii ko paratiaya ago sii ko kapagolowan. Gioto na sii ko masa a romirirong siran a da siran pn phayag sii ko kathidawa a mapayag. Sa miaadn a di dn khapalaygoyan so kakhasawai kiran ko sagorompong a Muslim ka an iyan katokawi o antaa so ridoay niyan? Ago antonaa i waraan iran? Ago antonaa i thotolan kiran? Ago antonaa i manga okit iran? Ago antonaa i kamataani ko kathidawa a so zinbn iyan a pd iran?
Sabnar a katawan o Allãh  a siran na tankd a khaadn siran a manga ridoay ankai a pagtaw sii ko thotolan langon, sa datar o kiaadn iran a manga ridoay o toroan o Allãh  sii ko miaipos kiran langon, na piayag o Allãh  sankai a ummah so btad iran langon sa miabaloy a kabobonkarasan ago so langowan a manga okit iran na kasasawaan a mapapayag.
Misan pn so Islam na piakaloagan iyan so manga Yahudi ko oriyan o kiapakasimpiti kiran o langowan o agama ago so manga tioba ko lagaday o thotol, ogaid na aya inibalas iran ko Islam ago so manga Muslim na so ikawalo a dlm, sa giasta iran sa pithamanan a marata a gasta ko paganay dn a gawii niyan, sa tinimo iran so lagowan a bagr sa pantag sa kabinasa o parinta a Islam agopn pphagoyaga sa piangondoy ran so manga Arab sa plo a Arabia a manga pananakoto sa pantag sa kagarobata iran ko manga Muslim, pitharoo Allãh  a: …Go gii ran tharoon ko siran oto a manga kafir a giai na aya lbi a matotoro (so Quraysh) a di so siran oto a miamaratiaya sa okit (an Nisa’ 51).
Na gowani a daagn siran o Islam sa minggolalan ko bagr o bnar, na mimbago siran sa manga okit a salakaw sa minggolalan sa gasta a kapangondoy ago kapangmbaal sa kabokhagan a ipthmpo iran ko manga kitab o Islam sa daa miakalidas sankoto a marata a galbk iran a rowar ko Qur’an a so siangan o Allãh  so kaplindinga on.. go miangondoy siran sii ko sold o saaf o manga Muslim sa piakasorazab iran so manga fitnah (rido) sa minggolalan ko kiaosara iran ko manga taw ago pn somiold ko Islam ago so lagowan a Muslim a korang so sabot iran ko Islam.. ago piangondoy ran so manga taw a romirido ko Islam sii ko langowan a darpa ko doniya, sa taman sa mianinggaposan siran sankai a bago a masa a piagolowanan iran so manga kathidawa a sopak ko Islam sii ko langowan o darpa ko doniya, sa siran i phagosar ko manga lompokan a nasrani sii sa doniya sa kapnggarobata ko manga Muslim, siran i pphangmbaal ko manga btad sa kapkhaadn o manga rido ago pphangmbaal siran sa manga batalo, sa pnggarobatn iran so manga onayan ankai a agama.
Aya mianimo sa bagr ko kialimoda ko manga lompokan o manga arab a sopak ko parinta Islamiyyah sa Madinah ago so sagorompong a pd ko manga yahudi a Banu Quraydhah ago so salakaw kiran ago so manga Quraysh sii sa Makkah ago so manga pithikaloksan a arab a salakaw sa polo a Arabia na taw a yahudi, go so miangadn sa manga kabokhagan a thotol a miangondoy ko sabaad a manga Muslim a kiasabapan ko kiabonoa ko Khalifah Uthman Bin Affan ago so miakatondog on a manga morka ago rido na taw a Yahudi.
Go so manga taw a miagolowan ko kapangmbaal sa manga kabokhagan a hadith a inibangnsa ko Rasūlullāh  ago sii ko manga thotol ago so manga iringa na taw a Yahudi, ago so miakasorazab ko kiaadn o kapmaratabat sa bangnsa sii ko parinta a khilafah a kaposan (Dawlah Uthmaniyyah sa Turkey) ago so manga galbk a kambaklid a mianagipoon ko kiapokasa ko Shariah lslamiyyah ko kababaloy niyan a parinta sa sambian sa salakaw a pangitaban a salakaw ko masa o Sultan Abdul Hamid, a so mianinggaposan ko kiapkadaa ko kadato a Islam sa minggolalan ki Kamal Ata Turk na taw a Yahudi, ago so langowan a miakatondog roo a pd sa kathidawa sii ko paganay a tmos o kaokhaog a Islam sii ko langowan o darpa sankai a doniya na manga taw a Yahudi.
Oriyan iyan na so langowan a pamikiran a katao a miakam-bowat ko doniya a datar o pamikiran a barandiya a kasosopak sa kapangintuhan na taw a Yahudi, go so pamikiran sa so manosiya na phoon sa binatang a mababa a miagozorozor sa taman sa minitakap sa mimbaloy a manosiya na taw a yahudi, go so langowan a pamikiran a phakabinasa a pnggarobat ko manga adat a sasakawn na taw a Yahudi.
So langowan a pamikiran (theory) ko atoran o kandato ago kaphagingd a inipamankolong o manga taw sa Aurupa a kiasabapan ko kianggogobata iran ko Sbangan a Islam na pamikiran a Yahudi.
Miaadn so kathidawa a so piakasorazab skaniyan o manga Yahudi a sopak ko Islam a lbi a matas i masa ago mablang i darpa a di so manga kathidawa a inigobat ko Islam a phoon ko salakaw kiran a manga ridoay niyan. Amay ka man’g tano so Allãh  a pitharo iyan ko Qur’an a: Mataan a khatoon ka dn a aya mitataralo a manga taw i kariridoa ko siran oto a miamaratiaya na so manga yahudi ago so siran oto a miamanakoto… (al Ma’idah 82). Sa piakaona niyan so Yahudi sii ko manga taw a miamanakoto, na sii ko kiasalosawa tano sankanan a btad a thotol na khasabot tano so hikmah o Allãh  sii ko kiapakaonaa niyan ko manga Yahudi sii ko siran oto a manga pananakoto ko kariridoa ko Islam ago so manga Muslim.
Mataan a siran ankai a kaadn a marata a madadalm so dnki ko manga rarb iran sa kapmbinasaa iran ko Islam ago so pagtaw o Islam, sa pphakipananggilaan o Allãh  ko Nabi niyan ago so taw o agama niyan, sa daa phakadaag sankai a smpo a marata a pphaminasa a rowar ko Islam ago so manga taw niyan amay ka maadn siran a maphatot kiran a kabaloy ran a thito a pagtaw o Islam, sa da dn a phakasabt ko doniya phoon sankai a marata a kaadn a rowar ko Islam sa gawii a mangndod so pagtaw niyan sii rkaniyan.
So Manga Paparangayan o Manga Yahudi sii ko Qur’an:
Sabnar a piakasolapay o Qur’an so kaphagaloya niyan ko manga rarata a parangay ran ago so manga ropaan iran a marata ago so manga waraan iran a piakasisingay ka an mabaloy so Ummah Islamiyyah a kapananggilaan iyan siran sa mapayag kiran so btad ankai a bangnsa a marata ago so ikmat iran a phakaantiyor.
Sii ko manga ayat o Qur’an na payagn tano so sabaad sankai a manga ropaan iran:

1. 
   So kapzankaa ko Allãh  ago so giikapakambokhaga ko manga sogo, ago so kapzankaa ko wahi, pitharoo Allãh  a: Sabap ko kapmbarnkas iran ko kapasadan iran ago so kapzankaa iran ko manga ayat o Allah ago so kapphamonoa iran ko manga nabi sa daa kabnar iran ago so katharo iran a so manga poso ami na kabobonkosan (na pimorkaan ami siran) ogaid na tiombokan o Allah so manga poso iran sabap ko kiakhafir iran sa di siran pharatiaya inonta a maito (an Nisa’ 155).
   

Go so katharoo Allãh  a: Go pitharoo manga Yahudi a so lima o Allah na mapapatong, (siran) i miapatong so manga lima iran ago pimorkaan siran sabap ko nganin a pitharo iran… (al Ma’idah 64).

Go pitharoo Allãh  a: Sabnar a mian’g o Allah so katharo o siran oto a pitharo iran a mataan a so Allah na mrmr, na ski tano na manga kawasa… (Ali Imran 181).

2. 
   So Kapmonafiq, Pitharoo Allãh  a: Go igira miabalak iran so siran oto a miamaratiaya na tharoon iran a miaratiaya kami na amay ka makasibay siran ko manga olowan iran na tharoon iran a skami na pd iyo ka mataan a giiami zandagan so miamaratiaya (al Baqarah 14).
   

3. 
   So Kapndadag iran, ago so kapphagmaa iran ko bnar ago so kipzaogn iran on ko batal, pitharoo Allãh  a: Go di niyo pzaogn so bnar (so Tawrah) sii ko batal (so piangantang iran a kitab) sa pphagmaan iyo so bnar (so kananabii ko Mohammad) a skano na katawan iyo (al Baqarah 42).
   

4. 
   So Dnki ago so kasiig ago so kagakd, pitharoo Allãh  a: Di zisimalawn o siran oto a miamangonkir a pd ko tioronan sa kitab go di pn so manga pananakoto (ko manga Arab) o ba adn a itoron rkano a pd sa mapiya a phoon ko Kadnan iyo… (al Baqarah 105).
   

Go pitharoo Allãh  a: Pizimalaw o kadaklan ko tioronan sa kitab a oba kano iran bo maphakandod ko oriyan o kiapaparatiaya niyo a manga kafir kano, sa dnki a phoon ko manga ginawa iran… (al Baqarah 109).

5. 
   So Katatalaw ago so kalk ago so kadoya, pitharoo Allãh  a: Pitharo iran a hay Musa mataan a adn a matatago on a manga pagtaw a manga ttgas na mataan a di kami ron dn zold sa taman sa di siran on makaliyo, na amay ka makaliyo siran on na mataan a zold kami ron (sa ingd a Bayt al Maqdis (al Ma’idah 22).
   

Go pitharoo Allãh  a: Mataan a skano i taralo a ipkhalk iran sii ko manga rarab iran a di so Allah, gioto a mataan a siran na agtaw a daa zabotn iran * Di kano iran ipthidawa langon inonta o sii sa manga darpa a kakhokotaan odi na sii ko talikhodan o manga panglban (kota) a so bagr iran ko ltlt iran na mabasng (gii siran thitidawa sa sold) a aya kapipikira niyo kiran na maiisaisa siran a so manga poso iran na mbidabida (i antap) gioto na kagiya siran na pagtaw a di siran phamimikiran (al Hashr 13-14).

6. 
   So Kaligt ago so kapipikto, pitharoo Allãh  a: Oriyan iyan na tomigas so manga poso iyo ko oriyan oto sa skaniyan a poso na datar o ator odi na lawan on sa katgas… (al Ma’idah 13).
   

7. 
   So Kapmbarnkas iran sa manga kapasadan ago manga diandi, pitharoo Allãh  a: Sabap ko kapmbarnkas iran ko manga kapasadan iran na pimorkaan ami siran… (al Maidah 13).
   

Sa datar anan a pphakarayag so manga paparangayan o manga Yahudi a marata ago so manga waraan iran a piakasisingay a phoon ko Qur’an a so daa phakaoma on a pd sa ribat, ka an makilala o Ummah Islamiyyah ankai a pamikiran o Qur’an a mapayag ko btad o Yahudi.