التَّمكينُ للأمَّةِ الإسلاميَّةِ في ضوءِ القرآنِ الكريمِ so lalan ko kapakandato o pagtaw a islam sii ko Sindaw o Qur’an a Sasakawn Mohd as Sayed Mohd. Yusuf

So Pamikiran o Islam ko Kanggagaan:
So kanggagaan na pd ko waraan o manosiya, sa minggolalan oto sa saksi o miadn on ago so giinggiragiray ko btad iyan, pitharoo Allāh  a: … go miaadn so manosiya a alokalokn (al Isara’ 11). Go pitharo iyan a: Inadn so manosiya a adn a waraan iyan a kanggagaan… (al Anbiya’ 37). Sabap roo na so Islam na phagilayin iyan so kanggagaan sa kailay a kaontol, sa di niyan mbantogn na di niyan pman phaawingn, sa pmbantogn iyan so sabagi on na pndawayan iyan so sabaad on.
Sa so babantogn on na so miaadn a makapopoon sa kiadianka a matolangd ko manga rarad iyan ago so khabolosan iyan, ago so kiasabota sa tarotop ko manga masa niyan, ago so miaadn on a miakapoon sa kapiya a kiapagiyasa ago kapagatorator a mapiya, sabnar a miakam-bowat so sunnah ko kiapakapiyaa niyan ko kanggagaan sa manga shayi a pd on so: Kanggagaan ko kabayadi ko bayadan amay ka makamasa so taalik iyan, ago so kanggagaani ko kilbngn ko miawafat, ago so kapakipanga-romaan ko warisan a babay amay ka adn a phangaroma on.
Na aya dadawayin on na so miaadn a miakapoon ko kiazokhayaw o kagdam o ginawa a kaadaan sa kadiankaa ko khabolosan iyan sa kaliyota a katao ko manga btad o masa ago so kakowaa ko kapagiyasa.. sa giankanan a soson a kaposan na skaniyan so biantak o Rasūlullāh  gowani a tharoon o Khabbab bin al Aratt a miakaoma a gii ron phanon ko kisosogat on ago so manga pagari niyan ko paratiaya ko phizoson a ringasa sa pitharo iyan a: Ba ka di phamangni sa tabangan tano o Allāh , ba kami nka di phamangnin? Na pitharoo Rasūlullāh  a: Miaadn so mama ko miaonaan iyo a ipkhalot skaniyan ko lopa sa ologn on na mioma so gabas na ibtad ko olo niyan na gabasn sa mabnsad sa dowa opak a lawas iyan na di ron dn oto phakarn ko agama niyan, ago ipphangaras ko lawas iyan a pangaras a potaw na malowas so kobal iyan san ko sapo iyan ago so tolan iyan na di ron dn oto phakarn sa kpit ko agama niyan, ibt ko Allāh  ka madianka dn ankai a btad (so kaphakabagr o Islam) sa taman sa lomalakaw so komokoda a phoon sa San’a sa somong sa Hadhramawt a daa ipkhalk iyan a rowar ko Allāh , odi na so arimaw ko manga kambing iyan, ogaid na skano na gii kano nggagaan. (piakambowat o al Bukhari).
So Kazapankat ago so Kasiyapa ko Kasabota ko Manga Taralbi a Nganin a Pakaonaan:
Pd sa di mipndaraynon a wajib so kasiyapa on o manga taw a gomagalbk ko Islam so kasabota ko manga taralbi a nganin a phakaonaan, sa aya bantak roo na so: Kibtadn ko langowan a shayi sii ko pankatan iyan, sa di pakaorin so patot a kapakaonaa on, odi na pakaonaan so patot a pakaorin.. sa gianan i ipzogo o manga kokoman o kitab ago ipkhokom skaniyan o manga bitikan o kibabatog.
Sa giankanan a sabot na migagayib ko kadaklan ko manga Muslim, sa pkhaoma tano siran a iaawid iran a akal so manga sapak na ibabagak iran so manga tomadg a pakaasal, ago pkhowaan iran so manga sagintas sa ibabagak iran so manga rankom a lankap, go kkpitan iran so kiazosopakaan na ipipilak iran so kiaopakatan a pagaayonayonan. Sa pphakazokhayawn iran a manga kaphapawala sa pantag sa pangoman a galbk a sonat, a sabnar a diadas o manga taw so manga paliogat a paralo, odi na aya bo a sisiyapn iran na so manga bontal ago rinayagan, sa inipagawa iran so maana a pamotosan a onayan.
Go inioman roo i Dr. Yusuf al Qaradhawi a: Aya matatankd ko kitab a fiqhi na so manga paralo na maoona sii ko manga sonat, ago so paliogat a tinanggisa na maphakaona a di so paliogat a ampl, go so paliogat a ampl a daa minggalbk on a isa bo na maphakaona a di so paliogat a ampl a adn a minggalbk on a phakaampl on, go so paliogat a tinanggisa a mitotompok ko btad o kadaklan na maphakaona a di so paliogat a sii bo mitotompok sa zasakataw, go so wajib a katatamanan so waqto niyan na maphakaadiadi a di so wajib a mablang i waqto.
Go pd ko sabot ko kakowaa ko patot a pakaonaan so katokawi tano sa so manga awid a akal a patot a igagt sa ginawa na khabgan sa panamar ago masa a mala ago madakl a di so awid a akal a salakaw ron a minos i btad.. go pd sankoto a sabot so katokawi tano ko antonaa a ridoay i patot a ron paganay a phakasangora so bagr tano a phakagbaan on, sa ron tinsa so gobat, ago knaln i kathidawa a aya patot a pagonaan?
So kaknala sankai a sabot na khabaloy niyan so galbk a phagokit ko lalan a mathito a matitins so khatanaan iyan, a makaaampl i panagontaman, a marani so onga niyan.
Pitharo i Sayed Qutb a: Mataan a aya lbi a malbod sii ko sosonan o Allāh  na mataan a skaniyan na ipmbtad iyan sii ko isipan iyan so kisampay ko pondiyong a maporo sa di niyan plalimn so lalan, ago di niyan pnggagaanan so lakadan, ago di niyan phanorayagn so manga pankatan o lalakaw niyan.
Mataan a so blangan a masasangat iyan na mammts a mawatan a di skaniyan khatamanan o omor o sakataw a taw. Ago di skaniyan maphakadilapt a kabaya a sakhop a khada a ipkhawan o ba singgawta o kapatay, odi na mapokas on so kamataani niyan ko antap iyan a mawatan, sa datar o pkhitana ko manga taw a khi manga rk ko manga kpit ago so manga sosonan a pianarankoni ko lopa a phoon ko manga taw a phangaada a so gii ran nggagaanan so btad langon sa isa a masa, sa pthpakn iran so waraan a malanat i lalakaw ka an siran makasayaw sa pantag sa kakowaa iran sa bontal a masindaw a masisirap iran, sa di ran khatigran so lakadan a mananay a waraan a thatana a somasarig a mawatan i randiyar.
Na sii ko lalan a kanggagaan a so phagokitan iran na pphakatindg on so kapamolang sa taw, ago pndgan on so manga rogo, ago kikayambr on o manga arga (values), ago kasagala on so manga timbangan, sa khapayag on so antap a pmbaloy a okit, oriyan iyan na phagombasay siran sii sa kaposan ko kakhasogata kiran o rompi o waraan a so di skaniyan kazmpang o manga kasankapan a pianarankoni a madilapt.
Na so pman so sosonan o Islam na phlalakaw sa malanat a mananaw a pd iyan so waraan, sa pphakasangorn iyan phoon sii, ago phlindingn iyan phoon roo, ago pphakathiton iyan sa taman sa maorapay, ogaid na di niyan khaborthi ago di niyan kharopt ago di niyan khapatay.. ogaid na pndaraan iyan sa kadara a kominal a matigr a somasarig ko antap a mawatan i randiyar a matatankd so kakhamataani ron.. sa so di khatarotop ko paganay a lalakaw na khadianka ko ika dowa a sorong, na so di ron khamataanan na khaparoli ko ika tlo a lalakaw, odi na ika pat antaa ka ika lima, sa taman sa daa dianka iyan sa kadakl odi misampay ko apta iyan. Sa aya bo a piangni o agama na so kaosara ko panagontaman ago so kattnkayos ko lalan sa kisampay ko simalaw.
Giankai a sosonan o Allāh  sii ko kasiyapa ko kazapankat na madait a kapakaonota on ko kapnggiragiraya ko manga taw, sa sii ko kakhabayai ko kipnggolalann ko Islam sii ko kaoyagoyag, ago mitaros pharoman so kaoyagoyag a Islam a miakanggaganapa na khaadn so kapakandato a aya niyan pagongaan.
Na amay ka kabayaan tano a kapakatindg tano sa kaphagingd a Islam a thito, na di tano pangantapn a ba gioto na khaparo a kamataani ron sa ba nggolalan sa tankd a phoon ko olowan odi na dato a malik odi na phoon sa sagorompong a magoolowan ko barlamn (paliament) antaa ka manga akila.. aya mataan na khamataanan oto sa nggolalan sa kazapankat, a aya maana niyan na so kaadn o kapagiyasa sa paganay, sa maadn so salatan (climate) a kapamimikiran ago kandirogod a malathos, ago kagiginawai a kagdam a matolangd ago parangay a sanang ago kaphagingd a tolabos ko panagontaman ko kapakaapas.
Gioto so datar o pinggalbk o Rasūlullāh  ko kiaalina niyan ko kaoyagoyag a jahiliyyah sa miawit iyan ko kaoyagoyag a Islam, sa miatatap ko sold a sapolo ago tlo ragon sii sa Makkah, a aya antap iyan a paganay a onayan na matitins ko kapzinanada niyan ko sarapiyag a pagtaw a miaratiaya on a so khagaga niyan so kaawidi niyan ko mapnd a galbk ko panolon, ago so manga patoray o kanjihad sa pantag sa kasiyap iyan ago so kapakalankapa on sii ko kawankawangan o doniya.. sabap roo na da mabaloy so pankat sii sa Makkah a pankat a kabtad sa pangitaban, ogaid na skaniyan na pankat a kazinanad ago katharagombalay sa manga taw.
Sa amay ka miaadn so manga patoray o Islam a miazaginton sa taman sa miadianka ko sold o miakadowa polo ago tlo ragon – a masa oto a kiazonosono o wahi sii ko Rasūlullāh  – na mataan a giankai a kiazapankat na da maadn sa ba sii bo ko kazapankat ko kabtad sa kitaban, ogaid na miapangni niyan pn so kazapankat sii ko kaphagiyasaa ko btad sa pantag sa kipnggolalann ko manga kokoman, ka so kapthoron o bnar sii ko btad a kamamasaan ago so kakhaisaisa iran na di misasankot sa ba sii bo ko kaaadn o kokoman a bnar, ogaid na misasankot pn sii ko kaphagiyasaa ko btad a kamamasaan ka an iyan mikokom ko kaokhaog iyan ankanan a kokoman a bnar a tomioron on.
Go pd ko lbi a manga pipiya a tindg a so pkhaaloy sa pantag sa kakowa sa dalil sii ko kasabota sankai a sosonan o Allāh  ago so kinggolalann on, so tindg o Khalifah Umar bin Abdilaziz, gowani a mathandingan iyan so kadato, a kiabayaan iyan a kindodn iyan ko kaoyagoyag sii ko toroan o manga khalifah pat a miaonaan iyan. Sii oto ko kiakapti niyan ko dndman o kadato sa miakhkhm iyan so manga thawd o paaran sii ko lima niyan, na so wata iyan a mangoda a mala i thgo ago mala i siyap ko Islam a so Abdulmalik na pzankaan iyan ko ama iyan so di niyan kapnggagaan sii ko kaponasa ko langowan a malalamba ko kiapakasilay ko kadato ago so manga lialim a manga tamok o miaona a mindadato sa aya mapiya na maponas dn so rarad iyan, na pitharo iyan on sa isa a gawii a: Antonai masosowa aka hay ama a di nka ipnggolalan so manga btad? A ibt ko Allāh  ka di ko plalamn opama o so manga kodn na domidi rakn ago sii rka sii ko bnar, na aya inismbag on o ama iyan a mala i sabot ko agama ago mu’min a: Di ka pnggagaan hay wata ko ka mataan a so Allāh  na piamaawing iyan so pakabrg sii ko Qur’an sa miakadowa na hiaram iyan sii ko ika tlo, na ipkhawan akn o ba akn matgl so manga taw sii ko bnar na ibagak iran sa timbl na khaadn oto a khapoonan a morka.
Sa gianan i madait a kasabota on o giinggagalbk ko Islam imanto a masa, sa siyapn iran ko galbk iran so sosonan a kazapankat sii ko kamataani ko bantak iran a pd sa manga antap, sa kokowaan iran so kaporo o antap ago so khasampayan ko bagr ago so kadakl o manga pangalang a balamban.. sa di ndait so kapamakoti ko shayi ko da niyan pn kisampay ko taalik a madidianka on, ka so ibabasok na igira piragon ko di niyan masa, go so onga gira ribas ko da niyan pn kapakatoa na di kapnggonaan sa gona a mababantak, ogaid na ba dn phakabinasa sa di phakanggay a gona ko sabaad a btad.
Sa amay ka so sabaad ko mangngtho na di magonga inonta ko oriyan o manga olanolan odi na ragon, na so sabaad ko manga kayo na di magonga inonta ko oriyan o kaipos o manga ragon a madakl. Na mataan a so sabaad ko manga galbk a manga ala na di khakowa so onga niyan inonta ko oriyan o poloan a manga ragon, na oman dn mabaloy so galbk a mala ago so onayan iyan na mablang na mabaloy so onga niyan a lbi a malombat i kapphakatoa.
Sa magphoon so sarapiyag imanto sa galbk a katharagom-balay a adn a btad iyan a kapnggonaan skaniyan o sarapiyag a ika dowa odi na ika tlo odi na so oriyan oto, sa da a marata roo amay ka so langowan a shayi na phagokit ko lalan iyan a katotokawan ago so okit iyan a mitotolad.
Oway so okoran na mawatan i omor na so giikaplotng o bnar ago so batal na di khasawaan so bobolos iyan sii sa saragon antaa ka dowa ragon go di pn ko paganay a lalakaw odi na so ika dowa, mataan a kharankom iyan so manga ragon odi na gatosan ragon, pitharoo Allāh  a: … mataan a aya salongan si ko Kadnan ka na datar a sanggibo ragon ko nganin a pphagitongn iyo (al Hajj 47).
Amay ka so ummah Islamiyyah na zisimalaw imanto sii ko kapakandatoa on o Allāh , na paliogat on a kasiyapa niyan sii ko galbk iyan sankai a sosonan a kazapankat, ka so bininasa ko lagaday o manga ragon na di mapmbalay sa salongan, sa patoray ron so kaoyaga niyan ko kanggiragiraya ko ginawa a mawatan ago so kathigr a mapiya, sa pnayawn iyan so oniin sa taman sa mtho, na so lonaw na pnayawn sa taman sa mraon, na so kapraon iyan na pnayawn a kandawg iyan sa taman sa makaonga, na nayawn pman so kaphakatoa niyan, sa madianka so kalotoi ron sa kabaya o Allāh .
* * *

Pangilay a Ika Pat
So Sosonan a Tioba (Tpng)
So tokaw o maana o tioba (ibtila’) sii ko basa na kinowa ko katharo a ibtala a aya tlo a batang iyan a pakaasal na baliya a aya maana niyan na tomiokaw (lkhtabara) sa so katharo a Ibtila’ na makatotoro sa maana a katpng, ago katokaw, sa inosar o Qur’an ankanan a lapiyat sa nkanan a maana ka datar o katharoo Allāh  a: Go tankd a adn a ithioba iyan rkano a shayi a pd sa kalk… (al Baqarah 155), go so katharo iyan a: …Go thpngan (thiobaan) o Allah so nganin a madadalm ko manga poso iyo… (Ali Imran 154).
So Katpng (tioba) na Sosonan o Allah sii ko Kaoyagoyag:
So tioba – ko bontal iyan a lankap – na sosonan o Allāh  ko kiapangadn iyan sa gianan na mapayag a pd ko manga tankd o Qur’an. Pitharoo Allāh  a: Skaniyan so inadn kano niyan a manga khalifah ko lopa ago oniporo iyan so sabagi rkano ko kaporoan o sabagi sa manga pankatan, ka an kano niyan katpngi (matioba) ko nganin a inibgay niyan rkano (al An’am 165). Go pitharo iyan a: Mataan a bialoy ami so nganin a maliliawaw ko lopa a parahiyasan iyan, ka an ami siran katpngi o antaa kiran i lbi a mapiya i galbk (al Kahf 7). Go pitharo iyan a: So inadn iyan so kapatay ago so kaoyagoyag ka an kano niyan katpngi o antaa rkano i lbi a mapiya i galbk (al Mulk 2). Go pitharo iyan a: Mataan a inadn ami so manosiya a phoon sa sathak a ig (nutfah) a makazasaog (ago so orak o babay) sa thiobaan ami skaniyan… (al Insan 2).
So Kitotompok o Tioba sii ko Kapakandato:
So tioba na mitotompok ko kapakandato sa kathompok a malamit. Sabnar a minggolalan so sosonan o Allāh  a da a pakapndatoon iyan a pagtaw inonta ko oriyan o kapakasagad iyan sa manga pankatan a tpng ago tioba a pizoson, ago inonta sii ko oriyan o katonaw o gadong iyan sii ko manga towanga o manga pankaw a tioba, sa iznggay o Allāh  so marata a phoon ko mapiya.
Skaniyan na sosonan a nggogolalan sii ko pagtaw a Islam a di dn phliwag. Sabnar a kiabayaan o Allāh  a kathiobaa niyan ko miamaratiaya, ago thpngan iyan siran, ka an iyan malompiyo so paratiaya iran, oriyan iyan na khaadn kiran so kapakandato sii ko lopa ko oriyan oto.
Sabap roo na miakaoma ankanan a maana sii ko katharoo as Shafi’i gowani a izaan skaniyan a mama o anda kiran a dowa i lbi a mapiya ko taw, so kapakandato iyan, antaa ka so katiobaa on? Na pitharoo as Shafi’i a: Di makapndato taman sa di matioba, ka kagiya so Allāh  na tinioba iyan so Nuh, Ibrahim, Musa, Isa, ago so Mohammad , na gowani a zabar siran na piakandato iyan siran, na oba pikira a isa a taw a ba phakalidas ko masakit a tioba.
So kathiobaa ko miamaratiaya ko da iran pn kapakandato na btad a matatankd sa pantag sa kaplompiyowa ko paratiaya iran, ka an makatindg so taragombalay ran ko oriyan oto sa makakhapaar ago makambkn. Sa giankanan a tioba ko miamaratiaya na tioba a limo kna o ba tioba a rarangit.
Opama o adn a olowan ko sondaro a khabayaan iyan a kapagiyasaa niyan ko manga sondaro niyan pantag sa kathidawa a mabasng. Ba pd sa limo iyan kiran a kapakakhapi niyan kiran sa barasa, sa lbodn iyan kiran so kapagiyasa? Antaa ka aya limo iyan kiran a thito na so kapakabasngi niyan kiran sa barasa ko dianaka a mapagaiino ankoto a kathidawa a mapitl, a so phagiyasaan iyan siran pantag on?
So miamaratiaya na siran i lompokan o Allāh  ago manga sondaro niyan – go rk o Allāh  so ibarat a maporo – na so kathidawa a so phagiyasaan iyan sran on na kathidawa a lbi a mala, so kathidawa o bnar ago so batal, na aya onga a mapangingindaw ko kathidawa na kna o ba so bo so kapakataban, ogaid na skaniyan ko oriyan oto na so katankda ko sosonan o Allāh  sii ko lopa, sii ko langowan o manga maana ago so manga arga a so kaaawidan ankoto a sosonan, a skaniyan so sarig a so tianggong skaniyan o manosiya sa okoran o Allāh .
So kaawidi ko sarig ko oriyan o kadaaga ko batal na di ron khapakayan so langowan a manga taw, ogaid na mangingin-daw sa pagtaw a makambabayabaya, a phagiyasa siran sa iyasa a mattndo ka an iran matoman sa mapiya sa mitindg iran so manga kabnar iyan.
Sabnar a katawan o Allāh  a so tioba na skaniyan i okit ko kapagiyasa sii sankai a mala a galbk.
Adn ko Thotolan ko Talut a Saksi Sankoto:
Miaadn so Talut a pthalabok sa kathidawa a pd iyan a manga sondaro a pd sa pagtaw a tatabann, a kiatintiman iyan so kiadaaga on ago so kapakarondan sii ko iringa iyan sa di bo dn pirapira i kiazinagadi ron, sa mababantak iyan a pagtaw a domadaag, na di dn dowadowa so kaadn a bagr a matotonkop sii ko darm o sondaro, a thindg ko kazmpanga niyan ko sondaro a domadaag. Sa giankai a bagr a matotonkop na di khaadn inonta o maadn sii ko kabaya a so khakompn iyan so manga baya a ginawa, ago phanigr sii ko kawiswis ago so manga pipitl, ago pphaporo sii ko manga btad a di khapalagoyan a kamotowan ago so manga pangindaw, sa phakaadiyadin iyan so kapangongonotan ago pagawidan iyan so manga patoray niyan sa khalampasan iyan so tioba ko oriyan o tioba. Na di dn dowadowa ko olowan o sondaro a katpngi niyan ko manga sondaro niyan ago mailay niyan so kaphanigr iyan ago so kapantang iyan.. so kaphanigr iyan sa paganay ko manga baya a ginawa , ago so kaphanigr iyan sa ika dowa sii ko kakhawiswisi ron ago so manga dokaw niyan, sa pinili o Talut ankai a tpng a siran na palaya dn pkhawaw ka an iyan katokawi o antawaon on i phangongonotan on ago so taw a pmbasowi ko talikhodan iyan.
Pitharoo Allāh  a: gowani a miawat o Talut so manga sondaro niyan (sa Bayt al Maqdis) na pitharo iyan a mataan a so Allah na adn a ithioba iyan rkano a lawas a ig na sa taw a minom on na di rakn pd, na sa di ron minom na pd akn, inonta sa taw a somandok on sa sasandok a lima niyan, (na kagiya maoma iran so lawas a ig) na mininom siran on inonta a maito a pd kiran (ka da siran on inom)… (al Baqarah 349).
Sabnar a piakarayag o Allāh  ankai a btad ko pagtaw a Islam ka an mabaloy a makaririnayag on so lalan iyan ago so galbk iyan ago so waraan ankai a lalan ago giankoto a galbk iyan.
Go miakaoma oto sii sa manga darpa a madakl ago minggolalan sa manga okit a phizoson sii ko Qur’an, pd roo so katharoo Allāh  a: Go tankd a thiobaan ami skano sa nganin a pd sa kalk ago kaor… (al Baqarah 155). Go so katharoo Allāh  a: Ba niyo initong a kazold iyo ko sorga a da rkano pn makaoma so datar o miaipos ko miaonaan iyo a pagtaw, a miasogat siran o manga rrgn ago so manga pipitl ago lininog siran (o manga tioba) sa taman sa giimatharo o Sogo ago so miamaratiaya a pd iyan a anda i kaphakaoma o panabang o Allah? Tanodan a so panabang o Allah na marani dn. Ago so katharo iyan a: Tankd a thiobaan ami skano sii ko manga tamok iyo ago so manga ginawa niyo… (Ali Imran 186).
Sii ko maana ankoto a ayat na pitharoo at Tabari a:
Gianan na thotol a phoon ko Allāh  a piakitadman iyan ko manga onota o sogo iyan a mataan a skaniyan a thiobaan iyan siran ago thpngan iyan siran sa pd sa manga babasng a btad ka an iyan katokawi so taw a pagonotn iyan so sogo ago so taw a pmbasowi ko palo niyan.
Pitharo iyan sii ko ayat a ika dowa a: Ba niyo initong a skano a miamaratiaya ko Allāh  ago so sogo iyan a phakasold kano ko sorga a da rkano misogat so miakasogat ko pagtaw a miaonaan iyo a pd ko manga onota o manga nabi ago so manga sogo, a pd sa manga babasng ago manga tioba, sa ithioba rkano so datar o initioba kiran a pd sa manga rrgn a skaniyan so kabasng o kapakapagoongaya ago so kamrmr, ago so manga pipitl a skaniyan so manga sakit ago so manga karomasayan sa da rkano pn linogn so inilinog kiran. Aya maana oto na da rkano pn misogat so datar o miakasogat kiran a pd sa kalk ago kawan a so giimatharo o sogo ago so miamaratiaya a pd iyan a andai kaphakaoma o panabang o Allah?
Sii ko maana ankoto a ayat na pitharo i al Fakhr ar Razi a:
Gowani a lilangn o Allāh  so sogo iyan sabap ko katharo iyan a: Langowan a ginawa na phakataam ko kapatay (Ali Imran 185), na inioman iyan ko kialilanga niyan on ankai a ayat sa piayag iyan a so manga kafir na sii ko oriyan o kiaringasaa iran ko Rasul  ago so manga Muslim ko kiathidawa sa Uhud, na matatankd a khasiksa iran siran mambo sa phakatalingoma sa langowan a okit a ppharon iyan kiran a pd ko karingasaa ko ginawa ago so tamok.
Sa aya antap sankanan a kapakatokaw na so kapakabagra iran ko manga ginawa iran sii ko kazabar, ago so kibagakn ko kapkhatkawi kiran ko tioba.. gioto na kagiya so manosiya na amay ka di niyan katawan so kathoron o tioba sii rkaniyan sa mitalmba on, na pphakargn on oto, na amay pman ka katawan iyan sa pakatatanaan iyan na amay ka makaoma on na di ron phakargn so kiapakatana iyan on.
Sa aya khaimolngan ko ayat na so kiatankda ko sosonan a tioba sii ko ummah Islamiyyah na miakaoma sii sa lbi a mabagr a ropaan iyan a pd sa kaththkhs ago kababagr.
Giai na sosonan o Allāh  sii ko manga paratiaya ago so manga panolon, di dn dowadowa na adn a tioba, ago adn dn a ringasa sii ko manga tamok ago so manga ginawa, na di dn dowadowa so kazabar ago so karna ko margn ago so kapakabagra ko thkhs.
Skaniyan i lalan ko sorga, sabnar a liniyot so sorga a manga btad a ipkhagowad o manosiya, na linibt so naraka a langowan a pkhababayaan o manosiya (pianothol i Muslim). Sa datar o kiapanothola on o Nabi . Oriyan iyan na skaniyan i lalan a so daa lalan a salakaw ron ko kambalaya ko sagorompong a so pagawidan iyan ankai a panolon, ago ithindg iyan so manga patoray niyan, lalan o kazinanad a rk o ummah a Islam, ago so kiliyon ko matotonkop iyan a pd sa mapiya ago bagr, ago kapantang. Ago skaniyan i lalan a galbk ko manga paliogat, ago so knal ko kamataani ko manga taw, ago so kamataani ko kaoyagoyag.
So Tioba na Phanarotop ko Kamataani ko Paratiaya:
So paratiaya na sarig o Allāh  sii ko lopa, sa giankai a sarig na daa magawid on a rowar ko taw a siran i taw a patot on, ago adn a matatago kiran a gaga ko kapagawidi ron, ago adn ko manga poso iran a kambalantan on ago kambonayon, ago pantag oto ko manga taw a phakaadiadin iran oto a di so kaddkha ago so kaggnk, ago phakaadiadin iran sii ko kasasarig ago so kapakalilidas, ago sii ko langowan a phizosonan a kasawit ago kaorarig.
Go so kamataani ko paratiaya na di khadianka so katarotop iyan sii sa isa a lompokan taman sa di mabinntay skaniyan sa tioba ago tpng ago tmbo, ago taman sa di maknal o oman i isa a pd on so kamataani ko bagr iyan, ago so kamataani ko antap iyan, oriyan iyan na maknal o sagorompong so kamataani ko manga gpikan o taragombalay a so matitimo a pd skaniyan on, ago aykabagr a katitiman ankai a manga gpikan a taragombalay sii ko masa a malting.
Sii sankoto na pitharoo Allāh  a: Ba initong o manga taw a imbagak siran (sa di siran thiobaan) ko gii ran katharoa sa miaratiaya kami, sa di siran thiobaan * Sabnar a tinioba ami so miaonaan iran sa khatokawan dn o Allah so siran oto a tomioman siran ago khatokawan iyan dn so mindonsiyan a miamokhag (al Ankabut 1-2).
Pitharoo al Imam an Nasafi sii ko tafsir ankoto a ayat a:
So ptharoon a Husban ko ayat na skaniyan so bagr o isa ko dowa a zopaka sii ko salakaw ron, ka datar o antaan a pamikiran, ago so tioba, a skaniyan so tpng ko manga rrgn ko manga paliogat a pd ko kakhaganati ko manga ingd a pilombayan, ago so kapranga ko manga ridoay, ago so langowan a simba a manga rrgn, ago so kapalagowi ko manga baya a ginawa, ago so kapantanga ko kamrmr ago so taon, ago so manga sosonan a tioba sii ko manga ginawa go sii ko manga tamok, ago so kapantanga ko ringasa o manga kafir ago so gasta iran.
Pitharoo Ibn Kathir a so pakaiza ko katharoo Allāh  a ahasiban nasu (ba initong o manosiya) na gioto na pakaiza a kasanka (istifham inkari). A aya maana niyan na: So Allāh  na paliogat dn a kathiobaa niyan ko manga oripn iyan a miamaratiaya sa sii khailay ko dianka a matatago kiran a paratiaya, sa datar o kiapakaoma niyan ko hadith a mapiya (sahih) a: Aya lbi a mitataraloi tioba ko manga taw na so manga nabi oriyan iyan na so manga salih (manga pipiya i amal) oriyan iyan na so mapiya a makadadatar on, oriyan iyan na so datar iyan; sa thiobaan so mama ko dianka o agama niyan na amay ka adn ko agama niyan a katgas na omanan skaniyan sa tioba (pianothol i at Tirmidi).
Sii ko along ankoto a ayat na pitharo i Sayed Qutb a:
Mataan a so paratiaya na kna o ba katharo a pmbalsn. Ogaid na skaniyan na kamataanan a adn a manga patoray niyan, ago sarig a adn a manga ppnd iyan, ago kaphrang a mangingindaw sa kaphantang, ago panagontaman a magiino sa katanggong. Di khasanaan a katharoa o manga taw sa miaratiaya kami, go di siran imbagak sankai a panolon taman sa di siran mabinntay sa tioba, sa thakna siran, sa makaliyo siran phoon ko tioba sa malingaw so manga ginawa iran, a malolompiyo so manga poso iran, sa datar o kapthotonga o apoy ko bolawan ka an o mada so tai niyan a so marata a matatago on, sa mabaloy skaniyan a linang a daa saninsaning iyan a mala i arga. Sa gioto i pakaasal a maana o katharo a “al Fitnah” sii ko basa, a skaniyan so katotong ko apoy, sa so mu’min na phakasagadn sa tioba ka an malompiyo ko kapakasagad iyan ko apoy niyan sa datar o kapkhalompiyo o bolawan, sa amay ka makasagad so mu’min sa tioba na matotong so langowan a marata a matatago on a pd sa manga dosa ago manga baya a ginawa, na malompiyo a da dn a saninsaning iyan a tolabos a mbabayorantang ko Allāh , a mapiya a kapagawidi niyan ko sarig a so inibagy ron o Allāh  a pagawidan iyan, a gioto so sarig ko kapndatoi ko lopa ago so kaphagolowani ko manga taw sa isampay siran ko lalan o Allāh , ago so kamataani ko katharo iyan sii ko doniya o kaoyagoyag, a skaniyan na sarig a mapiya, ago skaniyan na insana a mapnd. Sabap roo na mangingindaw sa soson a mattndo a pagtaw a khapantang iyan so tioba ago khaombawan iyan so liawaw o manga tpng (Sayed Qutb).