التَّمكينُ للأمَّةِ الإسلاميَّةِ في ضوءِ القرآنِ الكريمِ so lalan ko kapakandato o pagtaw a islam sii ko Sindaw o Qur’an a Sasakawn Mohd as Sayed Mohd. Yusuf

Mataan a so simba sa datar o kiapayaga on o Allãh  ko kitab iyan a initoron na makararankom sa manga btad a tlo:

1. 
   So paratiaya a mabagr sa mataan a so Allãh  na isaisa sii ko lawas iyan ago sii ko manga ingaran iyan ago sii ko manga sifat iyan ago sii ko manga galbk iyan.
   

2. 
   So kasangor ko Allãh  sa skaniyan bo sii ko manga tanda a kasimba a so inipaliogat iyan ko manga oripn iyan, ago so kasangor on sii ko langolangowan o kaokhaog sii ko darm ago so manga kaokhaog sii ko manga anggawta, ago so langowan a kaokhaog sii ko kaoyagoyag, na go so kalowasa ko langowan a kagdam a salakaw, ago sii ko langowan a maana a salakaw ko maaa o kathaoripn sii ko Allãh .
   

3. 
   So kinggolalann ko nganin a initoron o Allãh  a pd sa kahalal ago kaharam ago so kapakapiya ago so kapakarata ago so kapakay ago so kasapar.
   

Na apiya antonaa a btad a pd sankai a tlo i miabinasa na skaniyan na phakabarnkas ko kamamataani ko tawhid, ago khisold oto ko kapanakoto a so khiliyo niyan so taw phoon ko Islam.

Giankai a simba – sii sankai a bontal – na skaniyan so khiliyo niyan so manosiya phoon ko kapanakoto sa khabaloy niyan siran a manga Muslim, sa gianan so kambonayon (ikhlas) sii ko taman iyan a maito a so di tharimaan o Allãh  ko manga taw so lbi ron a maito, ago di phakatindg sabap ko salakaw ron so kamataani ko Islam sii ko sold o manga ginawa go di pn sii ko btad o kaoyagoyag.
So galbk o manosiya sii ko kaoyagan iyan na simba, sa nggolalan sa manga sarat:
So Islam na bathk sii ko kiakowaa niyan ko galbk o manosiya ko kaoyagan iyan, ago so doniya iyan, ago so gii niyan kanggalbk sa pantag ko ginawa niyan, ago so pamiliya niyan, a pd ko manga pinto o simba, ago iphakarani sii ko Allãh , sa sabnar a piayag o Nabi  ankai a kamataanan ko manga sahabah niyan gowani a makasoln kiran.
Phoon ko Ka’b Bin Ajrah a: Somiagad a mama ko Nabi , na miailay o manga sahabah o Rasulullah  so kabagr iyan ago so kakasag iyan, na pitharo iran a:Hay Rasulullah , opama ka gianan na sii ko lalan ko Allãh ? Na pitharo iyan a: Amay ka lominiyo sa pantag sa pnggagamokay sa pantag ko wata iyan a maroni na skaniyan na sii ko lalan ko Allãh , na amay ka lominiyo sa pnggagamokay sa pantag sa dowa a loks iyan a miamangitolod so omor iran na skaniyan na sii ko lalan ko Allãh , na amay ka lominiyo sa pnggagamokay sa rk o ginawa niyan sa pantag sa kapindiayara iyan na skaniyan na sii sa lalan ko Allãh , na amay ka lominiyo sa pnggagamokay sa kapakiilaylayin ago kazalibantog na skaniyan na sii ko lalan o shaytan (piakambowat o at Tabarani).
So Qur’an na pmbgan iyan so kapanizakay sii ko pikhilidan o lopa sa pantag sa kaploba sa pagpr sa ngaran a mapiya a matanos a khibgay niyan so maana a kasosoat o Allãh  sa pmbthowan iyan oto sa ” kaplolobaa ko pd ko kalbihan o Allah”, pitharoo Allãh  a: Igira miatonay so sambayang na pharaparak kano ko lopa na ploloba kano ko pd ko kalbihan o Allah…) (al Jumuah 10). Go giipakazompatn o Qur’an so manga taw a giimlayalayag sa pantag sa kazokat ago so manga mujahidin sa lalan ko Allãh  sa lapiyat a satiman, pitharoo Allãh  a: …go adn a manga salakaw a gii siran mlayalayag ko lopa a pphloloba siran sa pd ko kalbihan o Allah go manga salakaw a gii siran makithidawa sa lalan ko Allah (al Muzammil 20).
Sa datar anan sii ko kalamalama o Islam a khagaga o oman i taw a a adn a galbk iyan a kabaloya niyan ko galbk iyan a kapangaoyagan a simba, ogaid na nggolalan sa manga sarat:

1. 
   Mabaloy so galbk iyan a mapapakay sii ko Islam, na so pman so galbk a pzankaan o agama na di khabaloy a simba, ko apiya antoaa a btad, pitharoo Nabi  a: (… Mataan a so Allãh  na Soti a daa tharimaan iyan a rowar sa soti…).
   

2. 
   So kisarta on o niyat a mapiya, sa phniyatn o Muslim so kapindiyaraa niyan sa ginawa niyan, ago so kaampli niyan ko pagprn iyan ago so kabgi niyan sa gona ko pagtaw niyan, ago so katharagombalaya ko lopa, sa datar o kinisogoon on o Allãh .
   

3. 
   So katonaya niyan ko galbk sa kaiimpidan ago kaphiapiya, pitharoo Nabi  a: Mataan a so Allãh  na inipaliogat iyan so kaphiapiya ko kalangowan a shayi….).
   

4. 
   So kasiapa niyan ko galbk iyan ko manga tamana o Allãh , sa di mlalalim, ago di ndonsiyan, ago di mangakal, ago di manalimbot.
   

5. 
   Di ron makasndod so galbk iyan a kapangaoyagan ko kapzimbaa niyan ko Allãh , pitharoo Allãh  a: Hay so miamaratiaya di kano khasndod o manga tamok iyo go di pn so manga wata iyo sa (ba kano iran marn) ko katadmi ko Allah (so kasimbaa on) na sa taw a nggolawlaa roo na siran oto so miangalalapis (al Munafiqun 9).
   

So Kiapakasilay o sabaad ko Manga Sabot sii ko Maana o Simba:
Pd ko piligro a kiapakasilay a so minitaloga on so manga sarapiyag a miaori a pd ko manga Muslim na so kiapakasilay ran sii ko kiphropaan ko sabot o maana o simba.. sii ko masa a kapakapndayaga a o manosiya ko pagltan o sabot a rankom a maolad a madalm a so miaadn so manga sarapiyag a paganay ko manga Muslim a pzabotn iran ko btad o simba, ago giankai a sabot a malobay a so pzabotn skaniyan o manga sarapiyag a Muslim a kapapantagan, na di niyan iphammsa o andamanaya i kiaolog ankai a Ummah phoon ko pondiyong iyan sa mimbaloy a minikagm sii ko tonai a so pphagintawan iyan imanto a masa, ago andamanaya i kiapakatpad iyan phoon ko pankatan a kapangonaan ago so kapagoolowani ko kamamanosiyai langon sa mimbaloy a skaniyan ankai a koyapr ago giipamagagawn o manga pagtaw sa phagimatayin iran skaniyan ko langowan a katampar sa datar o kaphagimataya o manga arimaw ko dakp iran a binatang.
Miaadn so sabot ko simba sii ko kagdam o pagtaw a miaona a so simba ko Allãh  na skaniyan i apta o kaoyagoyag o manosiya lagon, sa datar o kiasabota iran on ko katharoo Allãh  a: Go da ko adna so jinn ago so manosiya a rowar sa anako iran masimba (ad Dariyyat 56). Sa mataan a giankai a ayat na makamomoayan ko kagdam iran sa maana a mala ago tanto a madalm ago romarankom ko langowan a kaoyagoyag o manosiya.. na aya miakambowat roo na da mapork so sabot ko simba sii ko kagdam iran sa ba sii bo ko blangan o manga rinayagan o simba sa ba gioto bo, sa datar o kiapork iyan sii ko kagdam ankai a pagtaw a miaori a kapapantagan a Muslim.
Sabnar a miaadn so paganay a sarapiyag a pzabotn iran so kaoyagoyag langon a skaniyan na simba a mararankom iyan so sambayang ago so manga simba ago mararankom iyan so galbk langon, ago mararankom iyan so kotika a kaddkha sa datar oto, sa daa shayi ko kaoyagoyag o manosiya i ba makaliliyo ko goliling o simba.. mataan a skanyan na manga kotika ko oriyan o kotika sa manga sosonan a pimbarang a pd ko simba, langon dn simba apiya pn miakambidabida so manga sosonan iyan ago so manga blangan iyan.
Na sabap sankanan a sabot a madalm ko maana o simba na kiamataanan ankoto a pagtaw sii ko miaipos ko masa niyan so kiamataanan iyan a pd sa miangapapasad sii ko langowan a katampar. Sii ko masa a kapnggalbka o ummah ko thito a paratiaya niyan ago so simba niyan a linang, Ago miaadn so parangay sii ko kagdam iyan a sagintas a pd ko simba a mipapaliogat sii ko Muslim, na minitkaw a miaadn a manga galbk a lbi a mala a di mapkhasokasoy ko lagaday o thotol. Sa sii ko minos sa saopak sa isa ka qarn na miamts so panaban o Islam ipoon sa Hind (India) sa katampar sa sbangan na tomiaros sa katampar sa kalodan a Atlantic sa sdpan, a skaniyan na kagaan a piakammsa a daa saginda niyan ko lagaday o thotol langon. Sa da maadn so sokatan sa ba skaniyan bo so lopa a piamanaban iran, ogaid na miaadn so sokatan a lbi a mala a skaniyan so manga poso a so miatoro sii ko sindaw o Allãh  na somiold siran ko agama o Allãh  sa zasagorompong.
Go da maadn ankoto o pagtaw i ba niyan magaga so kapakapa-gombasaya ko manga kota o kapanakoto, ago so kapagarata on sa datarai a kalbod iyan, ago datarai a kagaan iyan, ago da maadn i ba niyan magaga so kapayaga sii sankoto a ladiawan a maporo a so miapayag iyan sii ko doniya o kamamasaan, ko kiapakatindga niyan ko kaontol sii ko lopa ago so kalolompiyo o kapakindolona ago so kipthomann ko manga kapasadan ago so kawaraw o ginawa, ago so kababatalo a daa saginda niyan sii ko kalamalama o kathidawa ago sii ko goliling o kalilintad sa mlagid, go da maadn i ba niyan magaga so kaptharagombalaya ko kaokhaog iyan a katao a mala, go di pn so kaokhaog iyan a bandaran a mamomon-diyong.. na da maadn i ba niyan oto khagaga langon go da pn sii ko maito on, opama o daa ankanan a kagdam a madalm sii rkaniyan a mataan a skaniyan sii sankoto na ipthindg iyan so simba a so inadn skaniyan o Allãh  sa pantag on, ago ipthindg iyan sa datar dn o kagdam iyan ko kipthindgn iyan ko sambayang.
Datar anan, a miaadn so simba sa pamikiran ago sabot ago galbk sii ko manga sarapiyag a Muslim a paganay, na antonaa so maana o simba sii ko pamikiran o manga Muslim Imanto a masa, ago antonaa i btad iran?
Mataan a skaniyan sii ko kadaklan ko manga Muslim imanto na di niyan khalampasan so matag manga sambayang oman gawii ago manga dowaa, ago so salakaw ron a pd ko manga ropaan o simba a katotokawan sii ko manga musim iyan a mattndo, sa di nyan khalampasan sii ko kadaklan kiran so blangan o masjid ago so poso, sa da dn a kisozophon iyan ko oriyan oto sa kaokhagog a pd ko manga kaokhaog o kaoyagoyag, ago sii ko apiya antonaa a maydan a pd ko manga maydan o kanggalbk.
Mataan a giankai a simba – sii sankai a bontal a papagtin a malobay – a so pzabotn skaniyan o manga Muslim ago gii ran nggalbkn, na opama o tindgn skaniyan o ummah a Islam na di niyan siran dn milidas ko nganin a kaaadnan kiran, ago di niyan siran dn miporo phoon ko landng o kapakadapanas ago so kapakarondan a so kiabaloyan kiran ka kagiya giankai a simba a gii ran nggalbkn na kna o ba skaniyan so simba a so inipaliogat skaniyan o Allãh  ago inisorat iyan a pd iyan so bagr ago so kapakandato a rk o manga taw a iphamayandg iran.
Pitharoo Ustad Mohammad Qutb a: Mataan a skitano na amay ka tharoon tano ko isa a pd ko manga taw a: Song ka sii ka tharagomalayin ta so Islam ago song ka sii ko simba ko Allãh , ka kagiya matatago san so langowan a bnkas a tabal ko manga awid a akal o manosiya langon, na mataan a ptharoon iyan a: Katii man so Islam a maaadn, ago katii so manga simba a makatitindg, na sii sankoto na aya madakl ko manga taw i kaoori na so manga Muslim, go aya madakl ko manga taw i ragawr ko kakhaoyagan ago kandato na so manga Muslim, ago aya lbi a maratai a manga taw i parangay na so manga Muslim! Na sabap san na phloba tano sa makabolong ko awid a akal tano sii ko salakaw ko Islam ka kagiya – skaniyan a Islam na maaadn a da makabolong – a daa rarad iyan sii ko kaoyagoyag o manosiya a di niyan khagaga so kabolongi ago so kabnkasa ko manga awid a akal iran.
Paliogat a mabaloy tano a balsn tano so karibatan tano sii ko manga ginawa tano, ago sii ko manga taw, sa tharoon tano kiran – sa maawat ko bandingan ko kapakambowat ko kokoman sii sankai a pagtaw a pd ko maga taw – a: Mataan a so maaadn imanto sii ko kaoyagoyag o manga taw a pd ko simba – sankai a bontal iyan a lomalankap a papagtin – na kna o ba skaniyan so agama a so initoron skaniyan o Allãh  a Kadnan o manga kaadn, go kna pn o ba skaniyan so simba a inisogo iyan sa mataan a paliogat a kaompiyai ago kapakaatoda ko sabot ko Islam, ago so sabot ko simba, oriyan iyan na so kapakatindg sa taragomabalay a bago sa makaphasod ko sindaw o manga sabot a ontol a rk o Islam ago so simba niyan.
Oriyan na tharoon tano kiran a: Mataan a so minitana ko manga Muslim a pd ko kiaori ko bandaran, ago so katao, ago kazondaro, ago kandato, ago kapanamok, ago kakhaoyagan, ago kaphagingd, ago kapamimikiran, ago kapniniawa… na da maadn sa ba aya sabap iyan na kagiya manga Muslim siran, go kna pn o ba aya manga sabap iyan na so iringa a thotol, go kna pn o ba pantag sa kakhaoyagan, na aya mataan a sabap iyan a pakaasal na skaniyan so kiabinasa o kapamimikiran o manga Muslim, ago so kiaantiyor o paparangayan iran, ago so kiaantona ko Islam sa miapokas ko langowan a katatagoan on (Mohammad Qutb).
Sa gawii a mabaloy so katharoo Allãh  a: Go pagiasai niyo siran sa miagaga niyo a pd sa bagr ... a simba, na daa phakaprs a isa bo ko kaagawa niyan ko lopa o manga Muslim, ago so kathabana ko manga tamok iran.
Sa gawii a mabaloy (so kapaganada ko katao a paliogat) a simba na da dn a khaadn roo a kakhaori ago kibagak ko katao, sa khaadn so pagtaw a Islam a skaniyan so pagtaw o katao a so miamaganad a Aurupa ko manga paganadan iyan.
Sa gawii a maadn so katharo Allãh  a: … lalakaw kano ko manga pkhilidan o doniya ago kan kano ko pd ko rizki niyan… a simba, na khaadn so manga kaphagingd a Islam a lbi a kawasa ko manga kaphagingd ko lopa.
Sa gawii a maadn so katharoo Nabi  a: (langon kano pphagipat ago langon kano pagizaan ko pphagipatn iyo) a simba ago maadn so dato a maggdam iyan a skaniyan na pphagipat, ago so Allãh  na pagizaan iyan ko pphagipatn iyan, na mtaan a daa maadn a awid a akal o mrmr sii ko kaphagingd o manga Muslim.
Sa gawii a maadn so katharoo Allãh  a: … go ndolonaan iyo siran (a manga karoma a babay) sa nggolalan s amapiya… a simba na daa maadn a awid a akal o babay a Muslimah, ka kagiya langowan a kabnar a inisogo skaniyan o Allãh  ko babay ago so rk iyan na khatonay ron sa onot ko Allãh  ago kasimbaa on.
Di dn pthagompiya so kaposan ankai a pagtaw inonta o misabap ko nganin a inithagompiya o poonan iyan: Sa patot a mapakaontol so manga sabot sa paganay, oriyan iyan na pakatindgn a taragombalay a bago a makaphasod sankoto a manga sabot a onot ko Islam.
Sa datar anan a pphakarayag a so bandingan ko simba na bandingan a paratiaya, ago Islam.. bandingan a paratiaya a phakatindg on odi na di phakatindg, go bandingan a Islam a khamataanan odi na di khamatananan, oriyan oto na skaniyan na bandingan a sosonan o kaoyagoyag a kamamasaan a makatitindg sa bitikan (shariah) ago atoran ago manga kokoman ago sii sa manga btad ago manga katitimo a so khamataanan on so bitikan (Shariah) ago so atoran ago ipnggolalan on so manga kokoman.
Go datar oto a so bandingan ko simba na kna o ba bandingan ko manga tanda a simba ogaid na bandingan a kathaoripn ago kapangongonotan sii ko Allãh .
Na pantag sa kamataani o pagtaw a Islam imanto ko kapasadan o Allãh  ko kapakandato na mataan a paliogat on a kaimpita niyan ko kaoyagoyag iyan sa impitan a bago a makanggolalan ko sosonan o Allãh , ka an mabaloy skaniyan a palaya dn simba ipoon ko kotika a kapaliogati ron na taman ko kotika a kapandos o napas iyan ko kapatay, sa di ron dn pagawa apiya saprk mata ko masa a kapakatatanod iyan, ago di niyan dn ithitik sa ginawa niyan a manosiya sa saprk sa ba niyan phamikira a magawa ko Islam, ago da pn a soson a pd ko manga soson a galbk a pnggalbkn iyan oba niyan pokasa a ginawa niyan ko goliling o simba, sa onot ago pananto ko katharoo Allãh  a: Tharoa anka a so sambayang akn ago so korban akn go so kaoyagoyag akn ago so kapatay akn na rk o Allah a Kadnan o manga kaadn (al An’am 162).
Lalan a Ika Pat
So Katao (al Ilmالعلم )

So katao na pd ko di mipndaraynon a onayan o kapakandato o pagtaw a Islam, ka kagiya pd sa mustahil o ba adn a pakandatoon o Allãh  a pagtaw a daa sowa iyan, a mibabagak ko lalakaw o katao.

Sabnar a inator akn so katao sii ko manga onayan o kapakandato ko oriyan o paratiaya ago so galbk a mapiya ago so simba, ka kagiya so katao na tabanga o paratiaya, ago onayan o galbk a mapiya, ago gonanao o simba.
So taw a phagilay ko Qur’an na khapayag on sa maliwanag a skaniyan na mammlpl sa manga ayat a ipphoro iyan so btad o katao ago pzogo ko kapaganada on ago so kaparoliya on, ogaid na aya pagampaganay a ayat a pd ko kitab o Allãh  na pzogo ko katao ago so kabatiya, pitharoo Allãh  a: Batiya ka sa nggolalan ko ingaran o Kadnan ka a so miangadn (al Alaq 1).
Go datar oto a pmbalowin o Qur’an so katao a ibabala iyan ko kakhafir a skaniyan so kada a plng ago so kadadag, pitharoo Allãh  a: Tharo anka a ba makaphlagid so siran oto a manga tatao ago so siran oto a daa katao iran, mataan a aya makaphananadm na so manga lalantas i pamikiran (az Zumar 9).
Mataan a aya bo a shayi a isaisa a inisogo o Allãh  ko Rasul iyan a kapangni niyan on sa pangoman na so bo so katao, pitharoo Allãh  a: …Go tharo anka a Kadnan ko omani ako nka sa katao (Ta Ha 114). Sa datar oto a aya paganay a paratobowan a inisnggay ron o Allãh  so Adam na skanyan so katao, pitharoo Allãh  a: Go inipangndao o Allah ko Adam so langowan a ingaran… (al Baqarah 31).
Piakisabotan o Allãh  sii ko Qur’an a so katao na dalil sii ko langowan a mapiya, sa sii ko katharoo Allãh  a: Pitharoo o sakataw a mama a adn a matatago on a katao ko kitab a sakn i thalingoma rka on (ko panggaw o Balqis)… (an Naml 40). Sa piakitanodan roo a skaniyan oto a mama na miagaga niyan so mala a galbk sabap ko bagr o katao, go sii ko katharoo Allãh  a: go pitharoo siran oto a bigan siran ko katao a doandoan kano so balas o Allah na aya mapiya… (al Qasas 80). Piakitanodan iyan a so kala o pankatan o akhirat na khatokawan sabap ko katao, go sii ko katharoo Allãh  a: …go giankoto a manga ibarat na ipmbgay ami ko manga taw a daa zabot on a rowar ko manga tatao (al Ankabut 43). Piakitanodan iyan a di zabotn so manga bantak o katharo inonta o misabap ko katao.
Go sabnar a bialoy o Allãh  so manga ulama a sii sa pankatan a paganay ko oriyan iyan a Mahasoti a Maporo sii sa dowa a ayat a: So katharoo Allãh  a:  go daa matao ko maana niyan a rowar ko Allah, ago so miamangsb ko katao… (Ali Imran 7). Go so katharoo Allãh  a: Tharo anka a miakaampl so Allah a saksi ko lt akn ago so lt iyo ago so taw a ndodon so katawi ko kitab (ar Ra’d 43).
Pitharoo al Imam Ibn al Qayyim sii ko kitab a al fawa’id a: Aya lbi a mapiya a miasokat skaniyan o manga ginawa, ago miaparoli skaniyan o manga poso ago minikowa skaniyan o oripn ko pankatan a maporo sii ko doniya ago sa akhirat, na skaniyan so katao ago so paratiaya, sabap roo na piakapagpda iyan siran sii ko katharo iyan a: Go pitharoo siran oto a bigan siran ko katao ago so paratiaya a sabnar a miatatap kano sii ko kitab o Allah sa taman ko gawii a kaphangoyag … (ar Rum 56). Go so katharo iyan a: … Iphoro o Allah so siran oto a miamaratiaya a pd rkano ago so siran oto a bigan siran ko katao sa manga pankatan… (al Mujadilah 11).
Go pitharoo al Imam al Fakhr ar Razi ko tafsir iyan a: Iniropa o Allãh  so manga ulama sii ko kitab iyan a maporo sa lima a manga sifat:
Paganay ron: So paratiaya iran go so miamangasb ko katao na gii ran tharoon a piaratiaya mi skaniyan… (Ali Imran 7).
Ika dowa: So Tawhid ago so kiazaksi (shahadah) mizaksi so Allah a mataan a daa tohan a rowar rka niyan ago so manga malaikat (na mizaksi siran) ago so adn a manga katao niyan (na mizaksi siran) a so Allah na ipamamayandg iyan so kaontol, daa tohan a rowar rkaniyan a so Mabagr a Maongangn (Ali Imran 18).
Pitharoo Abu Hamid al Gazali a osayan ankai a ayat a: Ilay anka o andamanayai kiapanagipoon o Allãh  ko ginawa niyan, na initondog iyan on so manga malaikat iyan, na inipakatlo niyan on so taw o katao? Sa ampl rka dn misabap san a rk o katao ago so manga tatao a pankatan ago kalbihan ago bantogan.
Ika tlo: So kalk ago so kagoraok, …mataan a so siran oto a bigan siran ko katao ko onaan iyan na igira pmbatiyaan kiran (so kitab o Allah) na pkhitaps siran ko manga baka iran a khisosojud * Sa gii ran tharoon a miasotisoti so Kadnan ami a mataan a miaadn so kapadasan o Kadnan ami a mapnggolawla dn * Go pkhitaps siran ko manga baka iran a pnggoraok siran ago pkhaomanan iyan siran sa kapananankopan (al Isra’ 107-108-109).
Ika lima: So kalk (al Khashyah) …mataan a aya pkhalk ko Allah na so manga oripn iyan a manga tatao (manga ulama)… (Fatir 28).
Amay ka gianan i kapkhailya o Qur’an ko katao ago so manga tatao na mataan a so kailay o Sunnah o Nabi  na di roo mamiminos ko btad iyan, ogaid na minisampay ron sii ko dianka a kaparalo, sa pitharoo Nabi  a: So kaplobaa ko katao na paliogat…).
Go bialoy o Rasūlullāh  so lalan o katao a mitotompok ko lalan ko sorga, sa pitharo iyan a: Sa taw a mokit sa lalan a pphlobaan iyan a katao na lbodan skaniyan o Allah sa lalan a khisong iyan ko sorga (pianothol o at Tirmidi).
Go bialoy niyan so kapliyo sa kapthontota on a kaliyo sa lalan ko Allãh , sa pitharo iyan a: Sa taw a lomiyo sii ko kaphloba sa katao na skaniyan na sii ko lalan ko Allah sa taman sa makambalingan (pianothol o at Tirmidi).
Go bialoy niyan so pankatan o manga ulama a marani ko pankatan o manga nabi, sa pitharo iyan a: So manga ulama na pphangwaris ko manga Nabi (piakambowat o al Bukhari).
Sa miaadn so Nabi  a sisiapn iyan so langowan a okit sa pantag sa kaponas o kada a plng zorat sii ko manga ummat iyan, sa pd roo so kiabaloya o Nabi  a sanggar o sabaad ko manga biyag ko kiathidawa sa Badr a pd ko manga mushrik so kapangndaowa niyan ko sapolo a pd ko manga wata o manga Muslim sa kabatiya ago kazorat.
Sa datar anan, a pphakarinayag – sa daa imbagak iyan on a blangan o sankaan – a mataan a da dn a pd sa agama a ba niyan inisogo so kapakaozor ko katao sa datar o kinisogoon on o Islam a so piangndao niyan so pagtaw niyan a kapagoradoradi ran ko katao sa samporna a kapagorad, sa zasakoyaan iran sa pamagopisaan iran, sa talingomaan iran sa datar o kapthalingoma a pphangabaya san ko pkhababayaan iyan.
Giankanan a ilmo a so ipphannkat o Islam ko manga pagtaw niyan na skaniyan so ilmo ko doniya ago so akhirat, so ilmo a khazoti niyan so ginawa ago khiporo iyan so niawa, ago kaphakitokawan iyan ko Muslim so kabnar on o Allãh , oriyan iyan na so ilmo a so khabaloy niyan a darpa a mapiya so kaoyagoyag sa nggolalan ko kaknala ko katao ago so bandaran.
Sabap roo na da mapakamblag o Qur’an so pagltan o katao ko doniya ago so katao ko agama, ogaid na inipannkat iyan siran langon, go sabnar a tinimo o Allãh  a madakl a pd ko manga katao ko doniya sii sa dowa a ayat, a gioto na pphakitanodan iyan ago ipzogo iyan so kathontota on ago so kaparoliya on ago pmbalowin iyan a lalan sii ko katokawi ron ago so kakhaadn o kalk on o oripn iyan.
Giankoto a dowa a ayat na siran so katharoo Allãh  a: Ba nka da mailay a mataan a so Allãh  na miakatoron phoon sa kawang sa ig na inipakaliyo ami skaniyan sa manga onga a mbidabida so manga warna niyan, ago sii ko manga palaw na manga lalan a manga popoti ago manga ririga a mbidabida so manga warna niyan ago mitataralo so kaitm iyan * Go pd ko manga taw ago so manga binatang ago so manga ayam so mbidabida so manga warna niyan sa datar oto, mataan a aya pkhalk ko Allah na so manga oripn iyan a manga tatao (ulama) mataan a so Allah na Mabagr a Paririla (Fatir 27-28). Sii ko kiaaloya ko kiapakatorona niyan ko ig a phoon sa kawang na insarat sii ko katao ko kawang (falak) ago so kitotompok o kawang sii sa lopa. Na sii ko kiaaloya ko manga onga a mbidabida i warna na insarat sii ko katao ko mangngtho (Botany), na sii ko kiaaloya ko manga palaw na insarat ko katao ko waraan o lopa (Geology) na sii ko manga taw ago so manga binatang ago so manga ayam ago so kambidabida o oman i isa kiran na insarat sii ko katao ko binatang (Zoology) ago so katao ko kaoyagoyag (Biology).
Na sii sankai a kiatimo a piakammsa na khagaga tano a kasirapa tano sa mataan a so Allãh  na ipzogo iyan ko manga taw so kapangadii ko doniya, ago pphangoyatan iyan siran roo, sa pmbalowin iyan so manga taw a kominal sii ko manga pagns iyan a siran i manga taw a kominal sii rkaniyan a Allãh  ago mala on i kalk.
Na sabap roo na mataan a so goliling o katao sii ko Islam na lbi a maolad a di khatamanan, ago romarankom a di khatinkong sa isa a soson odi na katampar, sa so Muslim na phaganadn iyan a langowan a nganin a phakanggay ron a gona, ago langowan a maphangindaw niyan, ago langowan a katao a khabaloy niyan skaniyan a mabagr a mapagiiyasa.
Ogaid na so Muslim na katawan iyan a so katao na daa gona niyan ago daa rarad iyan amay ka di makanggonanao sii ko kamataanan a paganay a skaniya so kaknala ko Allãh  a miasotisoti a Maporo. Ka antonai gona o kiaknala o manosiya ko manga paratobowan o doniya ago so manga waraan o manga nganin a katawan iyan, amay ka kalilipatan iyan so miangadn sankai a manga shayi a pphaganadn iyan a so inibgay niyan ko langowan a shayi a inadn iya so waraan iyan, oriyan iyan na minggonanao. Giankanan a katao na da niyan mitindg so sangan iyan ago da niyan matoro so manosiya sii ko apta o kaaadn iyan, ago so kamataani ko galbk iyan sii sankai a kaoyagoyag.
Sabap san na pphakalankapn o Qur’an so kiapatay o manga bandaran o manosiya a somosopak a so inibagak iyan siran sa datar o sarnkap a binatang a daa bali niyan, a di khalampasan o manga knal iran so barandiya ago so manga rinayagan iyan sa di siran phakalsb ko atay o manga kamataanan, odi na ba iran masabot so manga maana. Pitharoo Allãh  a: Ba siran da makapamimikiran ko manga ginawa iran a da adna o Allah so manga kawang ago so lopa ago so nganin ko pagltan iyan inonta a minggolalan ko bnar ago taalik a mappnto… (ar Rum 8).
Mataan a pkhailay tano so manga bandaran a barandiya sii ko masa tano a pphakalsb sii ko kadaklan ko manga paratobowan o katao a barandiya, ago pkhisampay sa manga kawankawangan a maporo sii ko pithibarang a manga blangan iyan, ogaid na so pandapat iyan ko kaoyagoyag ago so knalan iyan ko kamataani ko kibabatog ago so apta iyan na di phakalampas ko kababaloy niyan a knalan a antaan a pamikiran a masasaog skaniyan a manga kabokhagan ago manga sarag a akal, odi na kasasanka ago kadadapay. Na di makaphagayon so kiapakaozor iyan ko katao ago so kipantag iyan ko kasabota niyan ko manga kamataanan, ago so kikoyapt iyan ko Allãh  a miadn ko kibabatog ago so manosiya, na so pman so Islam na mataan a phagatorn iyan a langowan a kamataanan, ago gii niya tharagombalayin so marigay o katao sii ko onayan o paratiaya (yaqin) ko kaaadn o Allãh , ago so kapakasangora ko kaoyagoyag sii ko kaonoti ron.