الْخُطَـبُ الْمِنْبَرِيَّـةُ so manga khutbah sa mimbar gintas I pianimo ago piagiasa I

Manga Oripn o Allāh, adn pman a masa a so Pirak (arga) na aya dn indagang sa datar o ba mimbaloy a dagangan (comodity) a pphasaan ka an makalaba, sa so pirak na pmbawata sa pirak sa mamantk, na gianan na piakalklk odi masiyap ka san pkhaadn so ptharoon a Riba a haram ko Islam, aya waraan na so dagangan ko kaphasaa on ko arga na pmbawata sa pirak (laba) amay pman ka so pirak na pphasaan ko datar iyan a pirak na pmbawata sa pirak, na gianan so hiaram o Allāh , inonta bo o makaokit ko lalan iyan a inibtad o Islam ka adn a kakhapakay niyan.
Amay ka so pirak na phasaan ko datar iyan a pirak sa mlagid siran sa soson na aya kakhapakay niyan na di makaplbiya, ago makathangana sa di mambara, opama ka pakazambia so bolawan ko datar iyan a bolawan odi na so peso ko datar iyan a peso na gioto i kakahapakay niyan a makaplagid siran ago makathangana, sa o makaplbiya odi na mambara na haram ka pd ko Riba.
Amay pman ka so pirak na pizambi ko datar iyan a pirak ogaid na mbida sa soson ka datar o peso ago so dollar na khapakay a makaplbiya so arga iyan ogaid na di khapakay a mambara, sa patoray dn a makathangana ko masa a kiazambiay, ka o adn a mabara on na miaadn so Riba. Aya zabotn san na so Islam na aya bantak iyan na so kaontol sa daa malapis ko dowa makambabala, na amay ka so pirak ko izik iyan a pirak na mambara so sabala on na khaadn so kapanalimbot sabap sa so kiatonayan na mapphakaisg iyan so pirak iyan, na so miambara on na mapaparkos a di phakalaba ka di niyan mapnggiragiray sabap roo na da maadn so kaontol o dowa a mindolona na inisapar o Islam.
Amay pman ka so taw na miagotang sa pirak sa mbayadan bo a pirak na go adn a mapnto a laba niyan na gioto na Riba a haram, odi na migay sa capital a pirak na tindo iyan so laba niyan a miapnto a da nggolalan sa percentage, na datar oto a haram ka pd ko riba.
Manga Oripn o Allāh, aya bo a piakay o Islam a okit ko kakhakowaa o taw ko tamok sa nggolalan sa halal na makaokit sankai a tlo:

1. 
   Rk iyan so tamok (pirak) na so langowan a khalaba o tamok iyan na rk iyan apiya antonaa a okit i kiapakalaba o pirak iyan ko manga okit a kapamantiari asar ka halal na so laba o pirak iyan na rk iyan. Sa aya kiakowaa niyan on na minggolalan ko kaarki niyan ko watang o tamok (Milkiyyah).
   

2. 
   Di niyan rk so pirak a pikhapital iyan ogaid na miokit sa mudharabah kandagang a aya sangan iyan na so galbk ko kiandagang na so pd ko mialaba o tamok na rk iyan sabap ko kianggalbk iyan, gioto so bithowan sa (al Amal).
   

3. 
   Kna o ba niyan rk so tamok (pirak) ogaid na inako niyan a o mada na mbayadan iyan, aya ibarat iyan na miotang sa pirak, na inindagang iyan na so mialaba niyan na rk iyan, sabap sa giankoto a tamok na maaako niyan a khabayadan iyan, na sabap roo na so laba niyan na rk iyan, gioto so bithowan sa (ad Dhaman). Gianan i tlo a pipharoo Islam a kaphakakowa o taw ko laba o pirak a mokit sa (milkiyyah) rk iyan so tamok odi na mokit sa galbk (al amal) odi na miokit sa miaako niyan (dhaman) na makalioliyo san na di ron dn khapakay o ba niyan pangozbai so laba o pirak ka di ron khahalal.
   

So kiaharam o kapriba a datar o kambawata o pirak sa datar iyan a pirak, ka datar o kaotang o taw sa pirak ko taalik a mattndo na adn a khioman on a arga ko kambayad iyan, na aya kiaharam oto na mimbawata so pirak sa daa sabap iyan, aya patot na so pirak na maarogan sa tamok a dagangan na phasaan ankoto a dagangan na makapoon on so laba niyan, ka an maadn so kapakazolbiya o pirak ago so dagangan a khaadn ko kanggalbka ko kandagang, sa odi oto maadn ka ba dn makalaba so pirak sa giabo a kiaotanga on na so laba niyan a miakowa o khi pirak na mimbaloy a pirak a miakowa sa daa sabap iyan na miakasold ko blangan o kakana ko tamok sa nggolalan sa batal, na inisapar o Islam.

Aya thito a kandolona na maadn so galbk ko dowa a taw a pndolona, sa maadn so dagangan o padagang, sa pnggalbkn iyan, na maadn mambo so pirak o phamasa sa pnggalbkn iyan, na so miakambowat a laba sankoto a kiandolona iran na miokit sa galbk a gioto i kiasabapan sankoto a laba a tamok a miaparoli o dowa a mindolona, sa miakalaba so padagang na kiabolongan mambo so ongaya o miamasa, sa palaya siran miakanggona a dowa kataw. Amay pman ka aya bo a miakanggona na so isa sa mialapis so sabala na gioto na da on so kaontol na patot a maharam sii ko Islam.
Inisapar o Rasūlullāh  ko sahabah niyan a Hakim Bin Huzam, o ba niyan phasaa so nganin a di niyan matatangan (mamimilik). Aya maana oto na patoray a so pphasa ko tamok na taw a gii niyan indagang ankoto a tamok ago aya niyan galbk, ka an maadn so kapakazolbiya a thitho o padagang ago so phamasa.
Aya kabaya o Islam na langowan a gona a pkhakowa o taw na phagokit sa galbk iyan a piagatingan iyan sa mayaw matnggaw, sa so pirak na khakowa sabap ko galbk a aya on minisokat, ka an maadn so giikandodolona ago so giikathatabanga o padagang ago so phamasa, amay pman ka miakowa so pirak sa daa a galbk on, ka giabo a kinibgan iyan ko pirak na da pn mindagang na mimbawata dn sa datar iyan a pirak a gioto so laba niyan (interest) na gioto na kapangalandada ko kabnar o manga taw a makapagoongaya a miotang sa pirak na phakabayad sa sobra ko kinowa niyan. Ago gioto na kalalima ko pirak a aya sangan iyan ko kaphagingd na so kabaloy niyan a capital a miphamantiari o maga taw sa nggolalan sa kandagang ago kanggalbk sa pantag sa kapakakowa sa laba a halal. Sa giankanan a datar anan a okit ko kaplaba na inilang anan o Islam ka gianan so kapriba a pd ko manga ala a dosa ko Islam.
Pitharoo Allāh  a:
وَأَحَلَّ اللهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا (البقرة 275)

Go hialal o Allah so kaphasa na hiaram iyan so kapriba (al Baqarah)
Amay pman ka inibgay niyan so pirak na go kiatamani so kala o laba niyan na gioto na haram, ka kagiya so kapakalaba na di maaako o pndagang i kala a khalaba niyan ago khapakay pn a di dn makalaba, odi na malapis pn so capital iyan, na so khi pirak na tomatana so laba niyan malapis so mindagang antaa ka makalaba sa maito antaa ka makalaba sa mala na katatamanan so laba niyan, aya kaontol na aya katndo o laba niyan na nggolalan sa percentage, a o mala a malaba na mala a khakowa niyan na o maito a malaba niyan na maito mambo a khalaba niyan, oda a malaba na daa laba o pirak iyan, sa san matatago so kaontol ko dowa makambabala.
Manga Oripn o Allāh, Ini sogo o Islam so kaplobaa ko kaoyagan ago so kanggalbk sa pantag sa kapakasokat, sa inoln o Islam so langowan a okit a khasabapan ko kamrmr, sa kiababayaan o Islam a kabaloy o Muslim a tagalbkan ago mapasang i kapaninkaoyagn, go bialoy niyan so kabibintad o taw ko ingd iyan sa pantag sa kazokat a simba a iphroro niyan ko dosa niyan sa o kapantagi a kapatay sankoto a ingd a katatagoan on na phakitaks o Allāh  so kawatan iyan ago so gaganatan iyan a ingd na iproro ko dosa niyan.
Pitharoo Rasūlullāh  a:
إِنَّ مِنَ الذُّنُوبِ مَا لاَ يَغْفِرُهُ إِلاَّ السَّعْيُ فِي طَلَبِ الرِّزْقِ (رواه الطبراني)

Mataan a adn a manga dosa a daa khitawbat on a rowar ko kanggalbk

sa kaploba sa rizki (pianothol o at Tabarāni)
Gianan i karina sa tanto a piakambarakat o Islam so kanggalbk sa kazokat ago bialoy niyan a khitawbat ko manga dosa a daa okit a kkhasapngi ron odi nggolalan sa nkanan a kanggalbk sa kakhaoyagan.
Langowan a okit a khikowa sa kaoyagan a halal na palaya dn kiababayaan o Islam ago inipangoyat iyan, aya di ikhabaya o Islam na so kaggnk o taw a phakagaga zokat sa ba dn oontod a di pnggalbk, sa giankanan a taw a gianan i btad iyan na patot a masiksa, ago daa kabnar iyan ko zakat ago so pammgayan o parinta a Islam, ka da niyan osara so bagr ago so pamikiran iyan sa kapakasokat iyan sa tamok a mikhaoyagan iyan.
Manga Oripn o Allāh, Sii ko masa a kandadato Umar Bin al Khattab, na ikokowa niyan sa badas so manga taw a boklo a di pnggalbk sa kaoyagan, sa phlibtn iyan so ingd na sa dn sa maoma niyan a taw a mabagr a gomgnk na pmbadasan iyan ka an makakhasakasay sa kapakazokat iyan sa kaoyagan.
Giankaya a tamok na aya mala a bagr a misasankot on so kaphagozor o kaoyagoyag o manosiya sankai a masa, sa so Islam na amay ka khakawasa so pagtaw niyan na khasabapan sa kaphakabagr iyan sabap sa khaadn iyan so manga galbk ko agama sa kapphakalankapa on ko doniya sa nggolalan sa panolon “da’wah” sa khaankosan so ongaya o manga taw a pphanolon ko Isam, sa khasongowan iran so manga ingd a manga wawatan sa khirampay ran on so panolon o Islam.
Pizaksian o thotol a aya kialaolad o Islam ko pat a pidoro o doniya na minggolalan ko manga Muslim a manga padagang a adn a manga pirak iran a siongowan iran so manga wawatan a ingd sa gii siran dagang ago aawidan iran so agama Islam sa ipphanolon iran sankoto a manga ingd a pkhaladangan iran, samanan na so giikaggalbka ko kakhaoyagan ago so panolon ko Islam na da makamblag so lalakaw niyan, batabolabaw ko kiada o parinta a Islam sii sa doniya a daa maako ko galbk ko panolon, na miasangan o langowan a Muslim a adn a katao niyan so kanggalbka niyan ko panolon a irarakhs iyan ko gii niyan kandagang.
Manga Oripn Allāh, kiatokawan tano a so Islam na piakay niyan a langowan o okit a kakhaoyagan, malagid o kaplopa antaa ka kathogs sa ragat antaa ka kandagang odi na kapagimpliyado asar ka giankai a manga galbk na makaosososon ko inibtad iyan a okit a skaniyan so kabaloy o manga taw a pnggalbk ago so mipzolbiya iyan na palaya siran makanggona sa mada on so kapakalalim o sabala odi na aya bo a makanggona na so sabala sa mialapis so sabala a isa, aya kabaya o Islam na palaya siran dn makalaba ago palaya siran malapis sa di makaplabita so kapakalaba ago so kalapis o oman i isa kiran.
So Islam na agama a komakadn sa lmbak a zosokod ago magiinontolan, sa pphalagoyan iyan so kazoramig ko dowa a katampar sa kawanan antaa ka diwang, sa gianan na sipat iyan a lankap a pkhailay ago pkhagdam sii ko langowan a galbk o Islam, a simba antaa ka kanggalbk ko langowan a pizosonan iyan.
Kiababayaan o Islam so kanggalbk sa kazokat a maaadn on so pamoronan a kakhompaniya a kathompok ko madakl a pagtaw niyan, sabap sa pkhasabapan oto sa kapkhaadn o bagr o sagorompong, amay ka matimo ankoto a manga taw a giimamagogopa, Pitharoo Rasūlullāh  ko hadith Qudsi a pitharoo Allāh  a:
أَنَا ثَالِثُ الشَّرِيكَيْنِ مَالَمْ يَخُنْ أَحَدُهُمَا صَاحِبَهُ , فَإِذَا خَانَهُ , خَرَجْتُ مِنْ بَيْنِهِمَا

(رواه أبو هريرة)
Sakn i ika tlo o dowa kataw a mithompok sa kapamantiari ko tnday o di kandonsiyani o isa ko pd iyan, na andai kandonsiani o isa ko pd iyan na lomiyo ako ko pagltan iran.
Miasabot sa Hadith anan a aya pakapmbarakatn o Allāh  na so pamoronan (Companiya) a so manga taw niyan na manga patiis a mangaoontol a da on so kandonsiyan ago so kapamagakal, sa kamamasaan sa doniya imanto a so manga pamoronan a manga ala i tamok na aya kapthatas iyan na so kababaloy niyan a pamoronan a palaya magiikhlas so manga taw niyan sa da a ba on kapamagakal.
Giankaya a kaadn sa pamoronan a kakhaoyagan na da a kapakamomoayan iyan ko manga Muslim sa Pililmpinas, sabap ko kakhokorang o sabot on o manga taw, sa aya dn a kalilid na so kawasa na gagamakn iyan so pirak iyan sa di niyan izarig ko salakaw ron, na misabap roo na malombat a kaphagisg o kakhaoyagan ago so kapamantiari ko ingd o manga Muslim, a opama ka siabot iran so kala o sangan o pirak ko kapakaozor na mibgay ran so sabagi ko pirak iran ko manga taw a adn a kapasang iyan ko kandagang ogaid na daa poonan iran a maphangapital iran.
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

وَأَقُولُ قَوْلِي هَذَا وَأَسْتَغْفِرُ اللهَ لِي وَلَكُمْ وَلِسَائِرِ الْمُسْلِمِينَ مِنْ كُلِّ ذَنْبٍ فَاسْتَغْفِرُوهُ

إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ

Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.



Al Khutbah 36

So Bandingan ko Kitas (Qisas) sii kio Islam

Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa

Al Murshid Al Am

Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

إِنَّ الْحَمْدَ لِلَّهِ نَحْمَدُهُ وَنَسْتَعِينُهُ وَنَسْتَغْفِرُهُ وَنَعُوذُ بِاللهِ مِنْ شُرُورِ أَنْفُسِنَا وَسَيِّئَاتِ أَعْمَالِنَا مَنْ يَهْدِ اللهُ فَلاَ مُضِلَّ لَهُ وَمَنْ يُضْلِلْ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ وَلِيًّا مُرْشِدًا, وَأَشْهَدُ أَلاَّ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ , اللَّهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ وَبَارِكْ عَلَى مُحَمَّدٍ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَعَلَى آلِهِ وَصَحْبِهِ وَمَنِ اهْتَدَى يِهَدْيِهِ إِلَى يَوْمِ الدِّينِ وَبَعْدُ:
فَيَاعِبَادَ اللهِ يَقُولُ الْحَقُّ تَبَارَكَ وَتَعَالَى فِي الْقُرْآنِ الْكَرِيمِ:
يَا أَيُّهَا الَذِينَ ءَامَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِصَاصُ فِي الْقَتْلَى الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَالْعَبْدُ بِالْعَبْدِ

وَالأُنْثَى بِالأُنْثَى (البقرة 178)
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:
Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:
Yā ayyuhalladīna āmanu kutiba alaykumul qisāsu fil qatlā al hurru bil

hurri wal abdu bil abdi wal unthā bil unthā (al Baqarah 179).

Manga Oripn o Allāh, so oriyan o bantog tano ko Allāh  ago so pangni tano sa kapakaslang ko Nabi tano a Mohammad  ago so manga pamiliya niyan ago so manga sahabah niyan ago so langowan a Muslim, na omiog so Allāh  na pamagosayin tano imanto ankai a bandingan ko Kitas sii ko Islam, a giankai a bandingan na adn a pankatan iyan a mala ko parinta Islamiyyah ago so kapphagingd o manga Muslim.
Takikn tano sa ginawa tano a so kiaadna o Allāh  ko manosiya sa piakalawan iyan ko langowan o kaadn iyan, na khaonga oto a so langowan a siap ago linding a mala na mapmbagian ankai a kaadn a makalalawan, sabap roo na hiaram iyan so kapamono ago so langowan a galbk a phakabinasa ko kaoyagoyag o manosiya sa datar o kinisogoon iyan sa kasakawa on ago so kapagadati ron.
Misabap san na pindirogod o manga Ulama ko agama ago so kitab so manga kokoman a khaadn ko oriyan o kitana o kapamono a skaniyan so Kitas ago so diyat.
Sa inosay o manga ulama ankoto a ptharoon a Jinayat a skaniyan na ngaran a madakl o Jinayah a aya maana niyan na skaniyan so kapamabai ko lawas odi na tamok odi na maratabat o taw. Sa bithowan o manga ulama so kitab a miamagosay ko kapamabai ko lawas o taw sa kitab a Jinayat. Na bithowan iran so kitab a miamagosay ko kapamabai ko tamok ago so maratabat o taw sa kitab al Hudud.
So kapamabai ko lawas o manosiya na khawajib iyan so kitas, odi na kabgay sa tamok, odi na kabgay sa kifarat.
Sa miaompong so kadandan o manga Muslim ko kiaharam o kapamono sa daa kabnar on, sa aya dalil oto na pd ko Qur’an ago so Sunnah. Pitharoo Allāh  a:
وَلاَ تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللهُ إِلاَّ بِالْحَقِّ (الأنعام 151)

Go oba niyo bonoa so ginawa a so hiaram o Allah (so kabonoa on) inonta

bo o nggolalan sa kabnar (al An’am 151).
Go pitharoo Nabi  a: Di khahalal so rogo a taw a Muslim a gii niyan zaksian a daa tuhan a rowar ko Allah ago mataan a sakn na sogo o Allah inonta o misabap sa talo btad: So taw a mizina a skaniyan na muhsan (miakapangaroma sa miaona) Go so miono sa ginawa a daa kabnar iyan, ago so taw a inibagak iyan so agama niyan (a Islam) sa mimblag ko sagorompong (gioto so taw a mimurtadd).
Amay ka mamono so taw sa daa kabnar iyan na go ron miapatot so kikitasn on, na pnggolalan so bitikan o kakitas. Sa miaopakat so manga Ulama sii ko kiapakanggolalan o kitas sii ko kiapakapatay a pithibaba amay ka malimod so manga sarat iyan, sabap ko katharoo Allāh  a:
يَا أَيُّهَا الَذِينَ ءَامَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِصَاصُ فِي الْقَتْلَى الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَالْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَالأُنْثَى بِالأُنْثَى (البقرة 178)

Hay so miamaratiaya inipaliogat rkano so kitas sii ko miangabobono, so maradika na ikhitas on so miakapatay ron a maradika, so oripn na ikhitas ko miapatay niyan a oripn, na so babay na kitas ko miapatay niyan a babay (al Baqarah 178).
Go pitharoo Allāh  a:
وَلَكُمْ فِي الْقِصَاصِ حَيَاةٌ يَا أُولِي الأَلْبَابِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ (البقرة 179)

Go adn a rtk iyo (ko kanggolalan o kitas) a kaoyagoyag hay manga lalantas i pamikiran, ka an kano makapananggila (al Baqarah 179).
Aya maana a kiaadn o kaoyagoyag ko kanggolalan o kitas, na kagiya so taw a khabaya mamono na anda i katokawi niyan sa o pamono na ikhitas ko biono iyan, na phakatarg ko bantak iyan a kaphamono iyan, na misabap roo na miaadn so kaoyagoyag ka mialinding iyan a ginawa niyan ago so taw a mbonoon iyan sa da siran mamatay, sa pd anan ko ongangn o Qur’an a bialoy niyan so kitas a kapatay a kaoyagoyag sabap ko kharombaan iyan ko kakhitaplkn o manga taw ko pamikiran iran a kapamono ka an iran malinding a ginawa iran ko kakhikitas iran ko miapatay ran.
Manga Oripn o Allāh, giankanan a kitas na rinayagn o kaontol o Allāh , sa kagiya so taw na miamono sa piakada iyan so kaoyagoyag o salakaw ron sa pithibaba iyan na aya kaontol na kasambian iyan ankoto a kaoyagoyag a piakada iyan, na daa khisambi iyan on na phakadaan mambo so kaoyagoyag iyan sa indatar ko taw a miapatay niyan ka an siran makaplagid sa btad a playa siran matay, sa giankoto a kabnar ko kakitas na sabap ko kiapatay o miabono o miamono na so manga tonganay o miabono na khitogalin kiran so kabnar ko kathontota ko kitas sa kokoman oto o Islam.
Sa miakaoma so Sunnah o Rasūlullāh : Sa so kabnar ko kakitas na rk o manga dadazg o miabono sa kabnar iran a kazamili iran ko kinggolalann iran ko kitas ago so ba iran dn karila odi na komowa siran sa diyat, na so karila sa libri na aya makallbi. Sabnar a pianothol o Abu Hurayrah a so Nabi  na pitharo iyan a:
Sa taw a adn a mabono a madazg iyan, na skaniyan na makapzamili sa dowa: Adn oto a komowa sa diyat na adn pman a komitas (pianothol o sagorompong a manga pahahadith).
Pitharoo Allāh  a:
فَمَنْ عُفِيَ لَهُ مِنْ أَخِيهِ شَيْءٌ فَاتِّبَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ وَأَدَاءٌ إِلَيْهِ بِإِحْسَانٍ (البقرة 178)

Sa taw a karilaan phoon ko pagari niyan sa nganin (a kitas sa ba dn phakadiyat) na onoti niyan so mapiya ago tonaya niyan (so diyat)

ko khirk on sa nggolalan sa mapiya (al Baqarah 178).
Manga Oripn o Allāh, di khitana o wali o miabono so kitas odi malimod so manga sarat a pat a siran so:

1. 
   Mabaloy so miabono a mapapalihara i rogo’, sa kna o ba skaniyan halal i rogo’ ko kabona on, ka aya kianggolalan o kitas na siap ko manga rogo’ o ba pakatogaa, na so taw a hialal so rogo’ iyan na da a kaziapa on, sa o bonoa o Muslim so kafir a giimakithidawa ko manga Msulim, odi na murtadd ko da niyan pn kathawbat odi na miono sa mizina a kharajam, na daa khisogat on a kitas ago diyat ogaid na khataazir skaniyan amay ka ininggolalan iyan oto a daa sogoan on o Imam o manga Muslim.
   

2. 
   Mabaloy so miakapatay a kiabaligan a adn a akal iyan, ka kagiya so kitas na siksa a mapnd a di khapakay so kitanaan on ko taw a da kabaligi ago so pmbthangn ka kagiya so kiapakapatay ran na marororan sa di ran mababantak.
   

3. 
   So kaadn o kapakandadatar o miakapatay ago so miabono iyan sa pankatan ko masa a kiapakapatay niyan, aya maana niyan na mlagid siran sa agama ago so kamamaradika ago so kaooripn, sa di mabaloy so miakapatay a makallbi a di so miapatay niyan sabap ko kaiislami ron ago so kamamaradika iyan.
   

• 
  Sa di khikitas so Muslim ko kafir sabap ko katharoo Nabi a: Di khikitas so Muslim ko kafir (pianothol o al Bukhari ago so Abu Daud).
  

• 
  Go di khikitas so maradika ko oripn, sabap ko hadith a pianothol o Ahmad a: Pd ko sunnah a di ikitas so maradika ko oripn.
  

4. So kada o khoyaptaan a kambawata, sa so ama na di khikitas ko kabonoa niyan ko wata iyan, mapiya pn i kiapakaporo iyan, ago mapiya mambo i kipakababa iyan, ko kasaromag iyan ko wata iyan, sabap ko hadith a: Di ikhitas so loks ko wata iyan. Sabap sankanan a hadith na khatndo iyan so kalalankap o dalil sa Qur’an ko kiawajiba niyan ko kitas, sa phakaliyo ron so ama amay ka mapatay niyan so wata iyan a di ron khikitas. Ogaid na so wata na o mabono iyan so loks iyan na khikitas on, sabap sankoto ayat a inisogo iyan so kitas.

Anda i kalimod ankai a manga sarat a pat na miakhabnar o wali o miabono so kabnar ko kakitas.
Manga Oripn o Allāh so kiapakanggolalana ko kitas na kadadalman sa limo ko manga taw ago siyap ko manga rogo’ iran, sa datar o kiatharoa on o Allāh  a adn a madadalm ko kanggolalan o kitas a kaoyagoyag. Sa pimorkaan so taw a gii niyan tharoon a zisii ko kinggolalan o kitas so kapanalimbot ago kabibinatangi ago katgas, a giankai a manga taw na da iran ilaya so karata o pinggolawla o miamono ko kiabonoa niyan ko miapatay niyan a angiyas a da kabnar on. A miakabinasa skaniyan ko kaphagingd ago miakabitowann sa manga karoma a babay ago miakailo sa manga moriataw a manga roroni a wata ago miakabinasa sa walay, sa giankai a manga taw na ipkhalimo iran so marata i ongar na di iran ikhapdi so kiambabaan, so morka na sii ko akal iran ago sii ko manga ginawa iran a di siran khokom sa kaontol.
Pitharoo Allāh  a:
أَفَحُكْمَ الْجَاهِلِيَّةِ يَبْغُونَ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللهِ حُكْمًا لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ (المائدة 40)

Ba so kokoman a jahiliyyah na aya iran phanontotn, anati taw a lbi a mapiya i kokoman a di so Allah, sa pantag sa pagtaw a tomatankd

(al Ma’idah 40).
So kakitas na kaontol a pnggalbkn o taw a kiabinasaan odi na so wali niyan sa ithana iran ko taw a miakapatay sa datar o kinitanaan iyan ko galbk iyan a marata, sa aya hikmah roo na so kabolongi ko rarangit ankoto a manga taw a kiabinasaan o miakazala, sa inisogo oto o Allāh  ka an marasng so manga taw a manga rarata i lalag a phamabaan iran so salakaw kiran. Sa phakitaaman iran ko miakapatay so masakit a datar o miagdam o miapatay niyan, a o makanggolalan anan na khaadn a khasiap iyan so kaoyagoyag o manosiya sa khada so manga sabap a kapkhada o kaoyagoyag iran.
Sa odi anan makanggolalan na so piatayan na zaop siran sa sa dn sa masaot iran a madazg o miakapatay na pagimatayin iran mambo sa pantag sa kasaop, na phakala so kabinasaan ko ingd sa khirampat so daa kimamaniya iyan ko rido na aya khaolawla na mlankap so marata ko kaoladan ko ingd na kharambit so agama a khabinasaan ka daa makaphagamal amay ka so ingd na babankitn o rido ko giikambonoay o dowa makambabala.
Manga Oripn o Allāh, gianan so manga sarat o kapnggolalan o kitas, ogaid na adn mambo a manga sarat o taw a pnggolalan ko kitas a patot a masiap ago malimod ko da pn kitana o kitas a siran so:

1. 
   Mabaloy so taw a pnggolalan ko kitas a kiapaliogatan, maana miakaidad ago makatatanod, amay ka so khikabnar ko kitas na da kabaligi odi na pmbthangn odi na so sabagi kiran amay ka madakl siran na datar oto na di khapakay o ba tanaan o manga wali ran so kitas, ka di khakowa so hikmah ko kitas sa wajib a manayaw so kapiya o pmbthangn ago so kabaligi ko maito i omor, sa tharonkoon so miakapatay sa taman sa misampay siran ko masa a khapakay a mitana iran so kitas sa so dn so ginawa iran.
   

Giankanan a btad na mianggolawla ko masa a Muawiyyah sa daa somianka on ko manga Sahabah a minipmasai niyan.

2. 
   So kaopakat o manga taw a khikabnar ko kitas sa palaya siran mangni ko kitas, sa di khapakay o ba aya bo a mangni ron na so sabagi kiran sa di ron pd so sabagi, kakagiya so kithanaan iran ko kitas na kabnar a kapag’pdaan iran langon, sa so da kabaligi na khanayaw a kabaligi ron ago so migagayib na khanayaw a makaoma ago so pmbtha-ngn na khanayaw a makapiya. Na amay ka adn a matoon kiran a rominila ko kitas apiya sasakataw na khada so kabnar ko kakitas sa khitogalin so kabnar ko kakowa sa diyat sa mlagilagid siran on.
   

3. 
   Mabaloy so kinggolalann ko kitas a da dn a karido a khaadn ko oriyan iyan a phoon ko kominitas, ago daa marambit o kitas a kabinasaan iyan a pd a kabnar, sa amay ka so ikhitas na babay a maogat na khitarg so kitas sa taman sa di makambawata so babay, ka o kitasn ko kaoogat iyan na phatay so wata iyan a di pd ko rido na gianan na kapanalimbot ko Islam. Go gianan i piakanggolalan o Rasūlullāh  a kokoman a apiya so taw a kharajam na daan a makapmbawata ago maphakasoso niyan so wata iyan na amay ka gomnk somoso na go ron bo pnggolalan so siksa odi na kitas.
   

Amay ka ithana so kitas na paliogat a kadarpaan o Imam o manga Muslim odi na so akila niyan sa siran i pnggolalan on sa pakanggolalann iran ko kitab.

So gomaan a pagosarn a datar o pdang na patoray a mabaloy a magarang a phamitas, sabap ko katharoo Nabi a: