الْخُطَـبُ الْمِنْبَرِيَّـةُ so manga khutbah sa mimbar gintas I pianimo ago piagiasa I

So Sabot ko Alongan a Maori:
Phanagipoon so alongan a maori ko kagba ankai a doniya tano, sa phatay so langowan a madadalm on a pd sa oyagoyag, sa pmbaropa so lopa ago so langit sa salakaw a lgawan. Oriyan iyan na phakatindgn o Allāh I so alongan a Maori sa pagoyagn iyan so manga manosiya langon, sa phakandod siran ko kaoyagoyag pharoman.
Oriyan oto na pagisipn siran o Allāh I sa kazakataw sii ko pinggalbk iyan ko lopa a pd sa mapiya ago marata, na sa taw a mataban o mapiya niyan so marata iyan na isold skaniyan o Allāh I ko sorga sabap ko limo iyan. Na sa pman sa taw a mataban o marata iyan so mapiya niyan na pozangn o Allāh I ko apoy o naraka sabap ko kaontol iyan.
Manga Oripn o Allāh, opama o zalkata tano so pandangan o Qur’an na matoon tano a tanto a madakl a kiazabandinga niyan ko btad o alongan a maori, ago tanto a madakl so kiapamgay niyan sa manga tanda ago karina ko kabbnar ankanan a btad.
So alongan a maori na madakl a inibtho ron o Qur’an a manga ingaran a oman i satiman on na makatotoro sa maana a pd ko ropaan ankoto a gawii. Bithowan skaniyan sa gawii a kakhaoyag (yawmul ba’th) sabap sa kagiya gianan so kotika a khaoyag on so langowan a manosiya ko oriyan o kiapamatay ran, Bithowan sa alongan a kaphakatindg (yawmul qiyamah) ka kagiya so langowan o manosiya na phakatindg siran ko manga kobor iran a datar siran o totorogn a miakanaw siran. Bithowan sakaniyan sa kotika a bankit (yawmus sa’ah) kakagiya pankaw so kaphakaoma niyan a khitalmba ko manosiya sa pankaw. Bithowan sa gawii a kaposan (yawmul akhirah) ka kagiya da dn a kapatay ko oriyan iyan ago daa phakatondog on a kaoyagoyag pharoman, bithowan sa gawii a kaphamalas (yawmud din) ka kagiya palaya dn mbalasan so manosiya sa masa oto ko mapiya ago marata a pinggalbk iyan ko doniya. Bithowan sa gawii a kapagisip (yawmul hisab) ka kagiya pagisipn so langowan a galbk o manosiya sa izomariya kiran so manga galbk iran, bithowan sa gawii a kapakataban (yawmul fat’h) ka kagiya phakadaag roo so miaratiaya na phakadapanas roo so manga kafir, bithowan sa gawii a kambaratmowa (yawmut talaq) ka kagiya makapthototoona roo so oman i isa sa zkatan o sialimbotan so somialimbot on, bithowan sa gawii a kaplimod (yawmul jam’) ka kagiya palaya dn katimo so manosiya ipoon ko Adam na taman ko kaposan a manosiya ko kaphakatindg o bankit, bithowan sa gawii a kaplapisa, ka kagiya adn a khalapis roo a manosiya na adn pman a phakalaba on (yawmut tagabun) bithowan sa gawii a katatap (yawmul khulud) ka kagiya gawii oto a so phakasorga na khatatap san ko sorga sa dayon sa dayon, sa datar oto mambo so phakanaraka, bithowan sa gawii a kaliyo (yawmul khuruj) ka kagiya phamakaliyo so manosiya ko manga koba iran sa datar siran o manga tarapan a mikakayambr, bithowan sa gawii a kapthatawaga (yawmut tanad) ka kagiya khoriskn dn o oman isa so pd iyan so loks ko wata iyan so wata ko loks iyan sa kalk ko siksa o Allāh I, bithowan sa gawii a marani (yawmul azifah) ka kagiya so kakhitana iyan na datar o sasalongan so manosiya ko kiasagad iyan ko doniya, bithowan sa gawii a pankaw (yawmut tammah) ka kagiya thalmbaan iyan so manosiya ko masa a kalilipat iyan, bithowan sa gawii a masopiit i sowara (yawmus sakkhah) ka kagiya khitkaw a bto a masopiit i dalndg ko tangila, bithowan sa Phanankd (al haqqah) ka kagiya thankdn iyan so langowan a piakambokhag o manosiya a manonompang on, bithowan sa Mangolambo (al Gashiyyah) ka kagiya kholambowan iyan so manosiya sa piamakalklk a btad, bithowan sa Phakatana a pankaw (al waqi’ah) ka kagiya phakaoma sa ba dn khaolog sa pankaw.
Manga Oripn o Allāh, anda i masa ankai a alongan a Qiyamah?
So Allāh I a Kadnan o manga kaadn na pd sa ongangn iyan a piagma iyan so kotika ankanan a gawii sa da dn a ba niyan on piakasarzb, sa daa Nabi ago da pn a malaikat i ba iran katawi so masa niyan. Pitharo iyan a:
إِنَّ اللهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَيُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الأَرْحَامِ ( لقمان 34).

Mataan a so Allāh na matatago on so katawi ko kotika o bankit, go pphakatoronn iyan so oran, ago katawan iyan so nganin a madadalm ko manga kandangan o (babay) (Luqman 34).
Miaadn so manga taw a iphagiza iran ko Rasūlullāh  so makapantag on, ago tanto iran i ittgl so kiphagizaan iran on, na inisogoon o Allāh I so kasmbaga niyan kiran sa nggolalan ko katharo iyan a piakatoron iyan a:
يَسْأَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْسَاهَا , قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِنْدَ رَبِّي لاَ يُجَلِّيهَا لِوَقْتِهَا إِلاَّ هُوَ , ثَقُلَتْ فِي السَّمَوَاتِ وَالأَرْضِ , لاَ تَأْتِيكُمْ إِلاَّ بَغْتَةً , يَسْأَلُونَكَ كَأَنَّكَ حَفِيٌّ عَنْهَا , قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِنْدَ اللهِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لاَ يَعْلَمُونَ (الأعراف 187).

Ipagiza iran rka so makapantag ko bankit o andai kaphakaoma niyan, na tharo anka a so katawi ron na sii ko Kadnan ko, a daa phayag ko masa niyan a rowar rkaniyan, a minipnd ko manga langit ago so lopa (so katokawi ron) a di rkano phakaoma inonta a pankaw, iphagiza iran rka a datar o ba nka katawi, na tharo anka a mataan a so katawi ron na sii ko Allāh, ogaid na so kadaklan ko manga taw na daa katawan iran (al A’raf 187).
Sii sankanan a ayah, na inaloy niyan a daa matao ko kotika a kakhitana o bankit a rowar ko Allāh I, ogaid na so Allāh I na piakitokawan iyan rkitano so manga papata ago toos ko kaphakarani niyan ka an makapagiyasa so manosiya sa nkanan a gawii.
Manga Oripn o Allāh, so kapharatiayaa tano ko alongan a maori, na aya onayan iyan a pharatiayaan tano ron na so Sorga ago so Naraka, sa so langowan a mapnggolawla roo a pd sa kakhaoyag (al Ba’th) so kaphlimod (al Hashr) so kathimbanga ko manga amal (al Mizan) ago so kakhakowaa ko panoratan iyan (al kitab) so kathitay ko lantay (as Sirat) na maipos oto na aya bo a khaposan on na so kaphakasold ko sorga odi na so kakhaolog ko naraka, sabap san na pharatiayaan tano so langowan a btad a mitotompok on ago so langowan a khaolawla roo, pharatiayaan tano so Sorga a mataan a bnar, go so langowan a madadalm on a manga pipiya a balas a khakowa o taw a miangongonotan ko Allāh I go pharatiayaan tano a so naraka na mataan a bnar go so langowan a madadalm on a phizoson a siksa a khisogat ko taw a siopak iyan so kabaya o Allāh I sii sankai a doniya, pharatiayaan tano so kapagisipa ko oman i manosiya, go pharatiayaan tano so kaphlimod o langowan a kaadn, pharatiayaan tano so kakhdg tano ko titay, go pharatiayaan tano so kathimbanga ko manga amal. pharatiayaan tano a so phamakasold ko sorga na tatap siran on sa dayon sa dayon, sa sakamaoto so phamakasold ko naraka a manga kafir a dayon sa dayon siran on, so pman so Muslim a phakanaraka na phakaliyo ron ko oriyan o kaipos o masa a kaziksaa on sa phakasold ko sorga sa limo o Allāh I.
Manga Oripn o Allāh, so maori a alongan na gioto i darpa a ron tano maphragon so mianggalbk tano sankai a doniya, sabap san na di tano mapakapmblag so btad o doniya ago so maori a alongan, ka daa a maori a alongan o daa doniya, sa di bnar so katharo a aya bo a rk o Mu’min na so maori a alongan na daa kipantag iyan ko doniya, aya mataan a bnar na inisogo rkitano o Allāh I a kaphlobaa tano sankanan a dowa a ingd ka di anan makapmblag ko kaoyagoyag o manosiya, khowaan tano so doniya sa pagosarn tano a lantay a khiripag tano ko maori a alongan, khowaan tano so kakayaan ko doniya sa pagosarn tano a koda ko kisampay tano ko alongan a maori, mbalowin tano so doniya a babasoka sa manga pipiya a amal na roo tano phragona so balas iyan sa alongan a maori, so doniya na darpa a pnggalbkan o muslim ko manga simba niyan, na so maori a alongan na darpa a ndkhaan o mu’min sa khowaan iyan roo so balas o galbk iyan ko doniya. So doniya na ingd a kaprasarasay ago ipnggolalan on so paliogat, na so akhirah na ingd a ron dkha so manosiya sa khowaan iyan on so balas o kiapromasay niyan ko doniya, sa daa paliogat ko alongan a maori, ka so kanggalbka ko paliogat na sii oto ko doniya. Pitharoo Allāh I a:
وَابْتَغِ فِيمَا آتَاكَ اللهُ الدَّارَ الآخِرَةَ وَلاَ تَنْسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيَا , وَأَحْسِنْ كَمَا أَحْسَنَ اللهُ إِلَيْكَ ,

وَلاَ تَبْغِ الْفَسَادَ فِي الأَرْضِ , إِنَّ اللهَ لاَ يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ (القصص 77).

Go ploloba anka so nganin a inibgay rka o Allāh ko ingd a pkhaori (so Akhirah) sa oba nka lipati so kipantag ka ko doniya, go phiapiya ka sa datar o kiaphiapiyai rka o Allāh, go oba nka plobaa so kapaminasa ko lopa, ka mataan a so Allāh na di niyan khababayaan so giimaminasa (al Qasas 77).
Manga Oripn o Allāh, iniiza o Aishah ko Rasūlullāh r sa pitharo iyan a: Hay Rasūlullāh r khatadman iyo so manga karoma niyo ko alongan a Qiyamah, na pitharoo Rasūlullāh rَ a: Oway inonta ko tlo a darpa ka da dn a khatanodan o taw a salakaw ron, sii ko masa a kathimbanga ko amal iyan o phakapnd antaa ka phakakhap, go sii ko kakhowaa niyan ko sosoratan ko amal iyan o ino aya khikawa iyan on na so kawanan iyan o so diwang iyan, antaa ka ba sii niyan khakawa sa likod iyan, go sii ko kathitay ko lantay, sa sii sankai a manga darpa, na da dn a khapikir o taw sabap ko kapnd ankoto a masa a mapitl a btad.
Gowani a tharoon o Rasūlullāh rَ a so manosiya ko kapagoyaga on na manga talandiyang siran a phizonodan (maana a so ibanis on a kobal ko kiatoria on na khasoy ron) na pitharoo o Aishah a: Hay Rasūlullāh rَ so manga babay ago so manga mama na pkhailay dn o oman i isa so pd iyan? Na pitharoo Rasūlullāh rَ a: Giankoto a masa na mabasng ago mapitl a di dn mapzagipa o oman i isa i ba niyan phanntngi so awrat o pd iyan.
Manga Oripn o Allāh, gianan i kiatinsan ko makapantag ko bandingan ko maori a alongan a pharatiayaan o Muslim, maapd san so kaparatiayaa ko langowan a migagayb a da mailay o mata, a aya onayan iyan na so kaparatiayaa ko Allāh I sabap sa skaniyan na gayb so lawas iyan, na so kaparatiayaa on o manosiya na magonot on so kapharatiayaa niyan ko langowan taman a migagayb a inisogo o Allāh I so kaparatiayaa niyan on a gianan so bandingan ko Sam’iyyat, manga shayi a gayb a ba dn pkhan’g o manosiya sa da niyan kasandngi.
Manga Oripn o Allāh, magapas tano ko Allāh I ago manarig tano ron, ago zarakan tano ron sa tarotop a kapanarig sa kowaan tano so manga sabap a inadn iyan ko doniya ka an tano makowa so misasabap on ka gioto i sindadan o thito a kazarakan ko Allāh.
وَأَقُولُ قَوْلِي هَذَا وَأَسْتَغْفِرُ اللهَ لِي وَلَكُمْ وَلِسَائِرِ الْمُسْلِمِينَ مِنْ كُلِّ ذَنْبٍ فَاسْتَغْفِرُوهُ

إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ

Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.



Al Khutbah 6

So Bandingan ko Kaparatiayaa ko Okoran o Allāh

Al Qadhā’ wal Qadar

Ki: Alim, Hassanor M. Alapa

Al Murshid Al Am

Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

إِنَّ الْحَمْدَ لِلَّهِ نَحْمَدُهُ وَنَسْتَعِينُهُ وَنَسْتَغْفِرُهُ وَنَعُوذُ بِاللهِ مِنْ شُرُورِ أَنْفُسِنَا وَسَيِّئَاتِ أَعْمَالِنَا مَنْ يَهْدِهِ اللهُ فَلاَ مُضِلَّ لَهُ وَمَنْ يُضْلِلْ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ وَلِيًّا مُرْشِدًا, وَأَشْهَدُ أَلاَّ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ , اللَّهُمَّ فَصَلِّ وَسَلِّمْ وَبَارِكْ عَلَى مُحَمَّدٍ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَعَلَى آلِهِ وَصَحْبِهِ وَمَنِ اهْتَدَى يِهَدْيِهِ إِلَى يَوْمِ الدِّينِ وَبَعْدُ: .
فَيَاعِبَادَ اللهِ يَقُولُ الْحَقُّ تَبَارَكَ وَتَعَالَى فِي الْقُرْآنِ الْكَرِيمِ:
إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ (القمر 49)

Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:
Innā kulla shay’in khalaqnāhu biqadar (al Qamar 49).
Manga Oripn o Allāh, giankai a doniya a pphangongoyagan tano ron na matataragombalay sa katao a maolad a romarankom, ka opama o di gianan i btad iyan na di thagompiya so kibabatog sii, sa so kaoyagoyag ko pithibara-ngan o blangan iyan ago so sosonan iyan na makatitindg sii ko katao, so manga bitoon ko manga lalan iyan, go so kadidiankaa ko kaphlalakaw niyan ago so panga wawatan iyan, go so lopa a katatagoan rki tano, na go so madadalm on a pd sa kaadn a oyagoyag na langon oto makatitindg ko katao o Allāh I a so da dn a maphagma on a shayi sii ko langit ago sii ko lopa. Sabnar a katawan o Allāh I so nganin a khaadnan ko kaadn iyan ko da niyan on pn kaadna, pitharo iyan a:
إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ (القمر 49)

Mataan a skami na inadn ami a langowan a shayi sa minggolalan

sa okoran a madidianka (al Qamar 49).
Go miaaloy ko hadith a Sahih a so Rasūlullāh  na pitharo iyan a:
إِنَّ أَوَّلَ مَا خَلَقَ اللهُ الْقَلَمُ , قَالَ: اُكْتُبْ , قَالَ: أَيْ رَبٍّ , وَمَا أَكْتُبُ؟

قَالَ: اُكْتُبْ مَقَادِيرَ كُلِّ شَيْءٍ إِلَى أَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ.

Mataan a aya paganay a nganin a adnn o Allāh na so pansom (al Qalam) sa pitharo iyan on a: Sorat ka. Na pitharo iyan a: Kadnan ko antonaai izorat akn? Na pitharo iyan a: Soratn ka so manga dianka o langowan a shayi sa taman sa makatindg so bankit.
Manga Oripn o Allāh, gitas o Allāh I ago kiokom iyan a giankai a kibabatog ago so langowan a madadalm on na makaaayon dn sankoto a okoran odi na dianka a miaadn sa paganay. Sa so kabaya o Allāh I a mamamantk ago da dn a ba on phakarn na inadn iyan ankai a kaadn a lankap sa piakaayon iyan sankoto a okoran iyan.
Sabap roo, na pharatiayaan tano a mataan a so Allāh I na skaniyan i khirk ko okoran a mapiya ago so marata sa tarotop a paratiyaya, sa so di san kaparatiayaa o manosiya na khabaloy skaniyan a datar o ba niyan sinditi so Allāh I sa daa katao niyan, sa so taw a di niyan paratiayaan o ba so Allāh I na katawan iyan so langowan taman ko da niyan on pn kaadna, na iphropa niyan so Allāh I sa daa mlng iyan, a so Allāh I na katawan iyan ago gpa iyan ago kaip iyan so nganin a miaadn, ago so nganin a khaadn, go so nganin a da maadn a opama o miaadn ago andamanaya i kakhaadn iyan na palaya dn oto katawan o Allāh I.
Misabap san, na miaadn so kaparatiayaa ko okoran o Allāh I a pd ko manga pakaasal o paratiaya, go pd ko okoran a katokawi o oripn sa langowan a shayi a minisogat on a pd sa mapiya odi na marata na skaniyan oto na minggolalan sa okoran ago takdir o AllāhI go pd ko katharoo Rasūlullāh َ ko Ibn Abbas a:
وَاعْلَمْ أَنَّ الأُمَّةَ لَوِ اجْتَمَعَتْ عَلَى أَنْ يَنْفَعُوكَ بِشَيْءٍ , لَمْ يَتْفَعُوكَ إِلاَّ بِشَيْءٍ قَدْ كَتَبَهُ اللهُ لَكَ ,

وَإِنِ اجْتَمَعُوا عَلَى أَنْ يَضُرُّوكَ بِشَيْءٍ لَمْ يَضُرُّوكَ إِلاَّ بِشَيْءٍ قَدْ كَتَبَهُ اللهُ عَلَيْكَ ,

رُفِعَتِ الأَقْلاَمُ وَجَفَّتِ الصُّحُفُ.

Knal anka a so pagtaw na o thimotimo siran sa bgan ka iran sa gona (kamapiaan) sa nggolalan sa isa a shayi, na di ka iran dn kabgan sa gona sa nggolalan sa shayi inonta bo o nggolalan sa shayi a inisorat o Allāh a rk ka, na o thimotimo siran sa kambinasaa iran rka sa nggolalan sa isa a shayi, na di ka iran dn kabinasaan inonta bo o nggolalan sa shayi a inisorat o Allāh a phakabinasa rka, sa inankat so pansom, ago miamara so pandangan (ko kinidakatn iyan roo).
Manga Oripn o Allāh, sii ko kaparatiayaa o manosiya sankanan a okoran o Allāh I na khabaloy niyan so taw a lomilintad i mokarna go thatana i poso, sa di skaniyan kaphakatkawan o tioba a masakit igira miasogat iyan, ago di skaniyan mapakaphagambog o limo igira miakowa niyan, ka kagiya katawan iyan a langowan a mapnggolawla na matatago sa okoran o Allāh I, pitharoo Allāh I a:
مَا أَصَابَ مِنْ مُصِيبَةٍ فِي الأَرْضِ وَلاَ فِي أَنْفُسِكُمْ إِلاَّ فِي كِتَابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَهَا ,

إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللهِ يَسِيرُ , لِكَيْلاَ تَأْسَوْا عَلَى مَا فَاتَكُمْ , وَلاَ تَفْرَحُوا بِمَا آتَاكُمْ (الحديد 22-23)

Go da a pd sa nganin a miakasogat a pd sa tioba sii ko lopa, go da pn sii ko manga ginawa niyo inonta a madadalm dn oto sa isa a panoratan ko onaan o da ami ron pn kaadna, mataan a gioto sii ko Allāh na malbod, ka an kano di makapmboko sa nganin a miapapas rkano, ago di kano mababaya ko nganin a inibgay niyan rkano (al Hadid 22-23).
Misabap san manga oripn o Allāh I, na khabaloy so Mu’min a salakaw dn a manosiya a phlalakaw ko lopa, a aya waraan iyan na o masogat a tioba a marata na zabar (phantang) ko okoran o Allāh I, na o masogat a mapiya na manalamat ko Allāh I, na sii sankoto a dowa a btad na pkhaparoli niyan so balas o Kadnan iyan, na sii sankoto na pitharoo Rasūlullāh  a:
عَجَبًا ِلأَمْرِ الْمُؤْمِنِ , أَمْرُهُ كُلُّهُ خَيْرٌ , إِنْ أَصَابَتْهُ سَرَّاءَ شَكَرَ , فَكَانَ ذَلِكَ خَيْرًا لَهُ ,

وَإِنْ أَصَابَتْهُ ضَرَّاءَ صَبَرَ , فَكَانَ ذَلِكَ خَيْرًا لَهُ.

Piakammsa so btad o mu’min, a so btad iyan na langon dn mapiya, a o masogat skaniyan a mapiya (limo) na manalamat, na maadn oto a mapiya on, na o masogat a marata na phantang sa zabar na maadn oto a mapiya on.
Go bnar so Allāh I gowani a tharoon iyan a:
وَمَا أَصَابَ مِنْ مُصِيبَةٍ إِلاَّ بِإِذْنِ اللهِ , وَمَنْ يُؤْمِنْ بِاللهِ يَهْدِ قَلْبَهُ (التَّغابن 11).

Daa miakasogat a pd sa tioba inonta a minggolalan sa idin o Allāh, na sa taw a paratiayaan iyan so Allāh, na thoroon iyan so poso iyan (at Tagabun 11).
Manga Oripn o Allāh, patoray a kasabotan tano phiapiya a so okoran o Allāh I na aya kabthowa on ko basa Arab na al Qadha wa al Qadar, dowa nan a katharo a so al Qadha. Ago so al Qadar, aya ptharoon a al Qadha, na gioto so langowan a btad a gitas o Allāh I ago piakanggolalan iyan sa da dn a paaran on o oripn ago da a ba niyan on kapakambabayabaya, sabap roo na di ron ipagiza o Allāh I ago di niyan on izomariya ankoto a btad a minisogat on a daa paaran iyan on, aya ibarat iyan na so kasogat iyan a sakit, odi na so kiaadna on a mapoti i kobal odi na maitm i kobal odi na maporo i tindg odi na mababa i tindg odi na inimbawata a skaniyan na babay odi na mama, sa giankanan a manga btad na gtas anan a piakanggolalan o Allāh I sabap ko ongangn (hikmah) niyan a maporo a skaniyan bo i matao ron, sa di dn anan izomariya ko manosiya o ino niyan oto khasowa.
Adn pman a manga shayi, a mapnggolawla o manosiya a adn a kapakamba-bayabaya iyan on sa khapakay a nggolawlaan iyan na khapakay pn a di niyan nggolawlaan sa palaya iyan mipapaar ankoto a dowa a kabaya ago dowa a gaga, na giankanan a btad a piakambaya on so manosiya ko kapnggalbk ago so di kapnggalbk, na san pagisipa so manosiya ago san zomariyaa, a gianan i kianggolalanan o sosonan o Allāh I (manhaj) a so kasapar ago so kasogo, aya maana niyan na sii siapari so manosiya ko nganin a khagaga niyan a kanggalbka niyan on, go sii siyogo so manosiya ko nagnin a khagaga niyan a di niyan on kanggalbka, ino ka siyapari ka kagiya khagaga nka nggalbk so inisapar rka, na ino ka siyogo ka kagiya khagaga nka a di nka on kapnggalbka, sa patoray a kasabotan anan o manosiya phorong, di khapakay o ba sapari so taw ko di niyan khagaga nggalbk ka daa bali o kasapar sankoto a btad, aya ibarat iyan na so kagiraw nka ko bota a di nka pagilaya a toladan anan, sa daa bali o kiasapari nka on ka saparan ka sa di na di niyan bo khailay ka skaniyan na bota, na so Allāh I na lbi a Maongangn a di so inadn iyan, sa di niyan pnggolawlaan so btad a maphamaganta on o kaadn iyan, datar oto a di nka zogoa so manosiya a di niyan bo khagaga so izogo oka on, ka datar o katharo anka on a tabid anka a langit, ka so kasogoa on ago so di ron kasogoa na mlagid ka di niyan bo khagaga.
Manga Oripn o Allāh, giankanan a btad a makambabayabaya on so manosiya ko kapnggalbka on ago so di ron kapnggalbka, na san miapayag ankoto a ptharoon a al Qadar, so okoran o Allāh I sa aya inokor o Allāh I na so katawi niyan ko pnggolawlaan o manosiya sankanan a btad ko da niyan on pn kaadna, sabap sa so Allāh I na lambas so katao niyan ko langowan taman, na so manosiya na aya kakhanaraka iyan odi na kakhasorga iyan na sabap sankanan a btad a pinggolalanan o kasapar ago kasogo, sa o nggolawlaa niyan so inisogo on na makasorga, na o sopaka niyan so inisapar on na makanaraka, saman oto na so manosiya na bigan sa kapaar ko kapzorga iyan ago so kaphnaraka iyan, sa da on tgla o Allāh I sa ba niyan kiokom a naraka odi na sorga, aya bo a inokor o Allāh I na so katawi niyan sa so manosiya na pnggalbk sa kapzorga iyan odi na panggalbk sa kaphnaraka iyan.
Gioto i maana o pkhan’g tano a hadith o Rasūlullāh َ, a amay ka pmasokan sa niawa so ikaogat ko kandangan o ina na sogoon o Allāh I so malaikat iyan sa isorat iyan so dianka o ajal iyan (omor iyan) so kadakl o pagpr iyan (rizki niyan a kakahan iyan ko lopa) so khabolosan iyan o phnaraka antaa ka pzorga, sa giankoto a inisorat o malaikat na di dn oto phliwag ka gioto so katao o Allāh I a lomalambas ko talikhodan o masa a gioto i ptharoon a okoran a mapnggolawla o manosiya, a di dn phakaliyo ko katawi ron o Allāh I.
Miyan’g tano so hadith o Rasūlullāh , a so manosiya ko kaoyagoyag iyan na pnggolawla sa galbk a khisorga iyan taman sa aya bo a kawatan iyan ko sorga na rpng a barokan, na kaonaan skaniyan o sorat (kitab a gioto so inisorat o malaikat a ilmo o Allāh I ko kikaogatn sankoto a manosiya, a giankoto a manosiya na phnaraka) na nggalbk sa galbk a khinaraka na ron mapotos sa kaposan na makanaraka skaniyan, sa datar oto so kaklida on, sa adn a manosiya a pnggalbk sa galbk a khinaraka taman sa aya bo a karani niyan on na rpng a barokan, na kaonaan skaniyan o sorat (kitab a so inisorat o malaikat a ilmo o Allāh a si aki oto na pzorga) na nggalbk sa galbk a khisorga na ron mapotos na makasorga.
Manga Oripn o Allāh, sabota niyo ankoto a hadith a inaloy niyan a sii sa kaposan na so marata i galbk na kagiya phatay na minggalbk sa mapiya na miakasorga, datar oto mambo so giinggalbk sa mapiya a kagiya phatay na minggalbk sa marata na miakanaraka, aya sabap oto na di khapakay ko Allāh I o ba niyan pakasorgaa so taw a aya galbk iyan na kapnaraka, sa datar oto a di niyan phakanarakaan so taw a aya galbk iyan na kazorga, sa patoray a so phakanaraka na makanggalbk sa khinaraka iyan, sa datar oto mambo so pzorga na patoray a makanggalbk sa khisorga iyan.
Samanan manga Oripn o Allāh I na so kakhasorga aka ago so kakhanaraka aka, na sii rka matitimo, di nka khisndit ko Allāh I ago da ka niyan okora a ba ka naraka odi na sorga, sii rka dn miatimo o phnaraka ka antaa ka pzorga ka, ogaid na so Allāh I na katawan iyan so pnggolawlaan ka ko da nka on pn kanggolawlaa gioto i sabap a pakisosorat iyan dn ko malaikat so zowaan ka sa kaposan, sa ska a manosiya na di nka katawan so mapnggolawla nka ko pkaori a masa, gioto i sabap a lalayon tano pphangnin ko Allāh I a toron tano niyan ago tatapn tano niyan ko toroan iyan, ka kagiya so shaytan na da dn a iddkha iyan ko kapndadaga niyan ko manosiya ka an maolog ko naraka sa mipagpda iyan roo.
Madakl a manosiya a dadag so sabot iyan ago so paratiaya niyan ko okoran, ka aya katao niyan on na inokor skaniyan o Allāh I a sorga odi na naraka, na ribat anan a paratiaya ka di ndait ko kaontol o Allāh I o ba ka niyan paliogati sa kanggalbk ka sa khisorga a papasasdn iyan bo a naraka ka, aya mataan na so manosiya na tioro iyan sa dowa a lalan na piayag iyan on so langowan a balas ago siksa sa nkoto a dowa a lalan na ska a manosiya na kapaar ka so kapzamili ika sankanan a dowa lalan, sa sa dn sa khabayaan ka on na khakowa nka, aya bo a sangan roo o Allāh I na so katawi niyan ko pnggolawlaan ka ko da nka on pn kanggolawlaa.