& Şureddin memmedli Prof. Dr.; Gürcistan uyruklu; Ardahan Üniversitesi öğretim üyesi

Z KARABULAK köyü – Karabulak (Zurdakerd) çayının kıyısında, ilçe merkezinden 22 km batıdadır, rakımı 1340 m. Toponim Karye-Bulak, yani Bulak köyü anlamında ola biler. Geç paleolite ait arkeoloji kamp, bu kampta küçük üçgenler, dörtgenler, taş kürecikler bulunmuştur. Karabulak ve Ağbulak çayları arasında 11. yüzyıla ait küçük kilse korunur. Köy Yukarı Karabulak ve Aşağı Karabulak kısımlarına bölünür. Karabulak adı 1701 yılı ahali sayımında çekilmişti, Yukarı Karabulak'ta 8 kişi, Aşağı Karabulak'da 7 kişi nüfus kayıtlıdır. Nüfusu: 1886'da Böyük Karabulak'ta 32 ailede 155 kişi, İki kapılı-Karabulak'ta 8 ailede 37 kişi, Bala Karabulak'ta 6 ailede 45 kişi; 1926'da 110 ailede 765 kişi; 2002'de Yukarı Karabulak'ta 1114 kişi, Aşağı Karabulak'ta 333 kişi, 2006'da Yukarı'da 311 ailede 1234 kişi, Aşağı'da 121 ailede 386 kişi. Okul 1921'den var; Yukarı Karabulak'ta temel okul (150 öğrenci), Aşağı Karabulak'ta ana okul (16 öğrenci) faaliyettedirler. Ünlü kişileri: şair Mehemmed Şindili, profesörler Fariz Mikailov, Ezizxan Tanrıverdiyev, toplumsalcı Cahangir Oruçov, eğitimciler Elibala Abdullayev, Cabbar İsmailov, Selim Mikailov vb.

Z KIZILKİLSE köyü – Lükün-Şindi dağının doğusunda, ilçe merkezinden 8 km kuzey-doğudadır, rakımı 1220 m. Orta yüzyıllara ait mimarlık abidesi aşikarlaşmıştır. Nüfusu: 1870'te 23 ailede 151 kişi; 1926'da 88 ailede 588 kişi; 2002'de 774 kişi, 2006'da 270 ailede 775 kişi. Okulun tarihi 1920'den başlanır, ortaokul var. Ünlü kişileri: profesör Elişir Musayev, eğitimci Aslan Mansırov, Ömer Oruçov, Şamı Musayev, şair Seadet Buta, hukuk-muhafezeci Mehman Selimov, toplumsalcı Vidadi Selimov, hekim Namaz Musayev, Hüseyneli İsmailov, bilim insanları Gürcistan'da Azerilerin yaşayış binaları konusunun araştırıcısı Adilxan Nebiyev, Gürcücenin öğretimi uzmanı Alı Musayev, Borçalı'da etnik süreçlerin araştırıcısı gazeteci Şahbaz Şamıoğlu, “Borçalı Âşık Mektebi” monografisinin yazarı Tinatin Memmedova, iş adamı İsmail İsmailov, Şahsuvar Musayev vb.

Z KİROVİS köyü – Gomaret yaylasında, ilçe merkezinden 14 km kuzey-batıdadır, rakımı 1260 m. 1940 yıllarına kadar Almanlar yaşamışlardı ve Valdheym adlanmıştı. O zamandan Karapapaklar yaşarlar. 1943 yılı 5 Ağustos tarihinden Kirovis adlanır. Nüfusu: 2002'de 481 kişi (225 bay, 256 bayan), 2006'da 111 ailede 515 kişi. Temel okul var. Ünlü kişileri: aksakal Kurban Kocayev, eğitimciler Şamxelil Memmedov, Hüseyn Eliyev, Seyyad Muradov vb.

Z LÖKCANDAR köyü – Lök dağlarının kuzey eteğinde, ilçe merkezinden 32 km güney-doğuda. Rakımı 1450 m. Toponim kadim Lek ve Candar Türk taifelerinin adlarını hatırladır. Güney-doğu semtte kadim tarihi abideler, üzerinde gül tasvirli günbezler, mezarlık var. Bu taraflarda Candar köy adına 1536 yılı belgelerinde tesadüf olunur. Nüfusu: 1870'te 20 ailede 380 kişi; 1918'de 300 kişi; 1926'da 49 ailede 325 kişi; 2002'de 258 kişi, 2006'da 82 ailede 282 kişi. Okulun tarihi 1917'den başlanır, şimdi temel okul var. Ünlü kişileri: aksakal Kerbelayı Musa, hukuk-muhafezeci Reşid Musayev, şair Elixan Düşkün vb.

Z MEMİŞLER köyü – Gomaret yaylasında, ilçe merkezinden 22 km batıdadır, rakımı 1560 m. Memiş neslinin adındandır. Nüfusu: 1926'da 113 kişi; 2002'de 102 kişi, 2006'da 20 ailede 77 kişi. İptidai okul (10 öğrenci) var.

Z MEMİŞLİ köyü – İlçe merkezinden 10 km güneyde, rakımı 1110 m. Toponim Memiş nesil adından ola biler. Nüfusu: 1870'te 20 ailede 224 kişi; 1918'de 336 kişi; 1926'da 64 ailede 362 kişi; 2002'de 908 kişi (472 bay, 436 bayan), 2006'da 230 ailede 917 kişi. Okul 1923'te açılmıştı, iptidai okul (33 öğrenci) var.

Z ORMEŞEN köyü – Lükün-Şindi dağının kuzey yamacında, ilçe merkezinden 22 km kuzey-batıdadır, rakımı 1320 m. Türk dillerinde İrem (kollu çay basar alan, çaylak) ve şen (köy) sözcüklerindendir. Nüfusu: 1870'te 14 ailede 92 kişi; 1918'de 37 kişi; 1926'da 67 ailede 487 kişi; 2002'de 206 kişi (92 bay, 114 bayan), 2006'da 38 ailede 164 kişi. Köyün adına 18. yüzyıla ait belgelerde rast geliriz. Okulun tarihi 1929'dan başlanır ve şimdi iptidai okul (10 öğrenci) faaliyettedir. Ünlü kişileri: eğitimci Şaban Karalov, toplumsalcı Bekir Karalov, hukuk-muhafezeci Zakir Karalov, profesörler Zahid Karalov, Eldar Nebiyev, diplomat Hamlet Karalov, eğitimci İsmail İsmailov, toplumsalcılar Akif Karalov vb.

Z ORUZMAN köyü – Maşaver çayının sağ kıyısında, ilçe merkezinden 4 km güneyde, rakımı 1220 m. Toponim Oğuz oğlu Aruz’u hatırladır. 1536 yılı belgelerinde (Beratlıların bölü kitabında) Ormozan toponimine rast geliriz. 1701'de 37 kişi nüfus kayıta alınmıştı. 12.–13. yüzyıllara ait kilisenin uçukları ve mezarlık aşikarlaşmıştır. Köy iki kısımdan ibarettir: Yukarı Oruzman ve Aşağı Oruzman. Nüfusu: 1870'te Yukarı Oruzman'da 40 ailede 300 kişi, Aşağı Oruzman'da 15 ailede 100 kişi; 1918'de Yukarı Oruzman'da 485 kişi, Aşağı Oruzman'da 247 kişi; 1926'da Yukarı Oruzman'da 82 ailede 490 kişi, Aşağı Oruzman'da 45 ailede 273 kişi; 2002'de Yukarı Oruzman'da 901 kişi, Aşağı Oruzman'da 660 kişi. Yukarı Oruzman'da okul 1922'den, Aşağı Oruzman'da 1928'den var; hazırda Yukarı Oruzman'da ortaokul (161 öğrenci) ve Aşağı Oruzman'da temel okul (99 öğrenci) faaliyettedirler. Ünlü kişileri: şair Namaz Hümmet oğlu, bilim insanları Selim Musayev, Sirac Memmedov, eğitimciler Celal Musayev, İslam Memmedov, Mikail Mikailov, toplumsalcı Oruç Memmedov vb.

Z PANTİANİ (ARMUDLU) köyü – Başkeçid yaylasında, ilçe merkezinden 7 km güney-batıda, Armudlu (Sülüklü) gölü kenarındadır, rakımı 1410 m. Ezel adı Armudlu'dur, 1949 yılı 12 Temmuz tarihinden Pantiani adlanır. Nüfusu: 1926'da 23 ailede 112 kişi; 2002'de 410 kişi (190 bay, 220 bayan), 2006'da 143 ailede 542 kişi. Okul 1926'da açılmıştı, temel okul (73 öğrenci) faaliyettedir. Ünlü kişileri: şair Elixan Binnetoğlu, Şahveled Armudlu vb.

Z SACA köyü – Gomaret yaylasında, ilçe merkezinden 21 km batıdadır, rakımı 1230 m. 11. yüzyıla ait yonulmuş taştan mimarlık abidesi aşikarlaşmıştır. Nüfusu: 1870'te 20 ailede 134 kişi; 1926'da 87 ailede 476 kişi; 2002'de 106 kişi (49 bay, 57 bayan), 2006'da 20 ailede 96 kişi. İptidai okul faaliyettedir. Ünlü kişilerinden: şair Balakişi Alıoğlu vb.