· teleqraf və telefon şəbəkələri

11. Modem rabitə üçün kanal səviyyəli protokollar.

Telekkommunikasiya kanal protokolları arasında mərkəzi yeri telefon kanalları üzərində faylların ötürülməsi üçün protokollar tutur. Kanal protokollarının funksiyaları: məlumat axınının idarə edilməsi, ötürücünün qəbuledici ilə əlaqələndirilməsi. Protokollar səhvlərin aşkar edilməsi və düzəldilməsi üsullarına, səhvlərin yaranmasına reaksiyaya (start-stop və konveyer), icazəsiz girişdən qorunma üsullarına görə fərqlənir.

Səhvlərin aşkarlanması və düzəldilməsi üsullarına aşağıda baxılır.

Start-stop protokolu, yeni bir məlumat kadrı göndərməzdən əvvəl, alıcının əvvəlki kadrın düzgün qəbul etdiyini təsdiqləməsini gözlədiyi ilə xarakterizə olunur, konveyer protokollarında bir neçə kadr ötürüldükdən sonra belə təsdiqlənmənin alınması mümkündür. Sonuncu vəziyyətdə, təsdiqləri (qəbzləri) gözləməkdə daha az gecikmə, ancaq səhv olduqda geri göndərmə üçün daha çox xərc olur.

İcazəsiz girişdən qorunma ya modemdə aparatla, ya da rabitə (kommutasiya) proqramında həyata keçirilir.

Adətən protokollar əmr və məlumat mübadiləsi rejimlərini təmin edir.

Komanda rejimində əmrlər tərəfindən yerinə yetirilən hərəkətlərin nümunələri: dəstəyi götürmək və zəngə cavab verməyi təqlid etmək; dəstəyi götürmək və nörəni yığmağı təqlid etmək (əlaqə qurulandan sonra modem məlumat mübadiləsi rejiminə keçir); dupleks rejimdən yarım dupleksə keçid; modemin daxili dinamikini söndürmək və s.

Əmrlər istifadəçi tərəfindən yazıla bilər, lakin əksər poçt proqramlarında müvafiq prosedurlara istinad edildikdən sonra tipik əmrlər ardıcıllığı avtomatik olaraq yerinə yetirilir.

De-fakto standartı Hayes şirkəti tərəfindən modemlərində tətbiq olunan əmrlər toplusudur, yəni AT və ya Hayes əmrləridir.

XModem protokolu bir çox modem rabitə protokolları üçün əsas oldu. Bu protokolun əsas versiyasında start-stop idarəsindən istifadə olunur, bir mesaj blokunun (paketin) ölçüsü 128 baytdır və yoxlama toplamına 1 bayt ayrılır. XModem-CRC variantında 16 bitlik yoxlama nümunəsi olan bir dövrü koddan istifadə edərək səhvlərə daha sərt nəzarət edir. XModem-1k variantında əlavə olaraq aşağı səhv tezliyində blokun uzunluğu üçün avtomatik olaraq 1024 bayta qədər artırma qoyulur. YModem variantında XModemCRC variantı ilə müqayisədə faylların toplum şəklində köçürmələrinə imkan verilir. Ən çox yayılmış ZModem protokolunda, konveyer idarəetmədən (başqa bir şəkildə pəncərə adlanır) istifadə edilir, paket uzunluğu kanalın keyfiyyətindən asılı olaraq avtomatik olaraq 64 ilə 1024 bayt arasında dəyişir. Əgər ZModem qəbuletmə ucunda dəstəklənmirsə, o zaman protokol avtomatik olaraq Ymodem-ə keçir. Fasiləsiz ötürmə kəsilmə nöqtəsindən davam edir.