· teleqraf və telefon şəbəkələri

Verilənlərin ötürülməsi - (en. data transmission), (ru. передача данных), (tr. veri iletimi) - informasiyanın göndərən qurğudan qəbuledici qurğuya elektron üsulla verilməsi (bir nöqtədən digər bir nöqtəyə və ya bir nöqtədən çox nöqtəyə ötürülməsi) nəzərdə tutulur. Verilənlərin ötürülməsi üçün fərqli əlaqə vasitələri mövcuddur.

Şəkil 1. Verilənlərin ötürülməsi rejimləri

Bunlar arasında ən geniş yayılan əlaqə vasitələri mis kabellər, fiber-optik xəttlər, telsiz və simsiz əlaqədir. Həmçinin verilənlərin ötürülməsi üçün daşınabilən disklərdən, usb yaddaşlardan, sərt disklərdən də istifadə olunur. Verilənlər aşağıdakı fiziki formalarda yadda saxlanır və ötürülür:

• 
  Elektromaqnit dalğalar
  
• 
  Radio dalğalar
  
• 
  Mikro dalğalar
  
• 
  İnfraqırmızı dalğalar
  

Verilənlərin ötürülməsi üçün həm analoq, həm də rəqəmsal siqnallardan istifadə etmək olar. Amma günümüzdə yalnız rəqəmsal siqnallardan istifadə edilir. Analoq siqnallar daimi dəyişən dalğalar olduğu halda, rəqəmsal siqnallar yalnız diskret şəkildə dəyişən dalğalardır. Rəqəmsal siqnallarla ötürülən məlumat müəyyən zaman aralıqlı impulslar şəklində göndərilir və qəbul edilir. Bu proses modem tərəfindən həyata keçirilir. Verilənlər özü də təbiətinə görə iki yerə bölünür:

• 
  Analoq verilənlər (telefon danışıqları və s.)
  
• 
  Rəqəmsal verilənlər (kopüterdən alınan məlumatlar və s.)
  

Hər iki tip verilənin rəqəmsal siqnallara çevrilib ötürülməsi mümkündür. Bunun üçün kodek avadanlıqlarından istifadə olunur. Bu avadanlıqlar bir çox modemlərin daxilində yerləşir və bir tip siqnalı digərinə çevirməyə imkan verir.

Bağlantı qatında səhv aşkarlanması

FCS yalnız səhvləri yoxlaya bilər və sonra lazımsız çərçivələri ata bilər.

Nəqliyyat qatında səhv aşkarlanması

Xətaları yoxlaya və təkrar ötürmə istəyə bilərsiniz.

Kanal səviyyəsində səhvlərin aşkarlanması: daşıyıcı vasitəsilə kadrların ötqrqlməsində onların tamlığının yoxlanılması üsuludur. Qəbul edən tərəf, alınan kadrın tranzitdə zədələndiyini yoxlaya bilər. Kanal səviyyəsi zədələnmiş kadr aşkar edərsə, onu atıb, yenidən ötürülmə tələb edə bilər. (Ethernet heç vaxt yenidən ötürmə istəmir, sadəcə atır).

Nəqliyyat səviyyəsi səhvlərinə nəzarət: Göndərən tərəf şəbəkə səviyyəsində birdən çox paketə bölünmüş seqmentlər göndərir və hər paket keçid səviyyəsində çoxlu kadrlara bölünür.

Hər seqment şəbəkə boyunca hərəkət edir (kadrlara və paketlərə bölünür) və yalnız qəbul ucunda yenidən yığılır.

Göndərən və qəbul edən tərəflər arasında bir çox ara yönləndirici ola bilər. Bu tranzit zamanı problemlər yarana bilər:

• Bir və ya bir neçə kadr atılır. Bir və ya bir neçə kadr paket itir. Paketlər ilkin sıralanmalarını itirirlər. Pis marşrutlayıcı paketdəki məlumatları dəyişdirir.

Bu problemlər, qəbul nöqtəsində nəqliyyat səhvləri nəzarətinə daxil olana qədər yönləndiricilərdən (marşrutlayıcıdan) xəbərsiz qalacaqdır.

Bu səhv nəzarəti alt qat problemləri ilə bağlı heç bir problem olmadığını yoxlayır və yenidən ötürmə tələb edir.

Kanal səviyyəsində səhvlərə nəzarət hər paket üçün ayrı-ayrılıqda baş verir. Ethernet üçün bu, bütün kadr üzrə CRC-32-dir. Bu, aparatda tətbiq olunur və əsasən mənasız bir xərc itkisidir.

Nəqliyyat nəzarəti toplamı TCP-də və istəyə görə UDP-dədir və TCP yalançı başlığı (yəni psevdo başlığı) və əlavə edilmiş məlumat seqmentini əhatə edir. Bu, daha zəif bir nəzarət toplamıdır, lakin əsasən kökündən ötürücü nəzarət cəmidir.

Birbaşa ötürücülük xüsusiyyəti (skvoznoy) həyati əhəmiyyətə malikdir, çünki mənbə və təyinat arasındakı paketə təsir edən bir çox funksiya mövcuddur və bunlardan yalnız bir neçəsi kanal səviyyəsində nəzarət cəmi ilə əhatə olunur. Hər bir yönləndirici paketi alır, dəyişikliklər edir və sonra yenidən ötürür. Yaxşı yönləndiricilər daxili səhv aşkarlama və düzəliş tətbiq edərkən, bu tətbiqetmələr səhv ola bilər və asanlıqla paketin korlanmasına səbəb ola bilər. Birbaşa nəzarət cəmi bunun qarşısını alır.