· teleqraf və telefon şəbəkələri

Məlumat ötürmə kanalları

1. Əsas anlayışlar.

Məlumat ötürmə mühiti - məlumat stansiyaları arasında məlumat ötürülməsi üçün nəzərdə tutulmuş məlumat ötürmə xətləri və qarşılıqlı əlaqə qurğularıdır. Məlumat ötürmə mühiti ictimai də ola bilər və ya müəyyən bir istifadəçiyə dəx həsr edilə bilər.

Məlumat ötürmə xətti, məlumat şəbəkələrində istədiyi istiqamətdə siqnalları yaymaq üçün istifadə olunan bir vasitədir. Məlumat ötürmə xətlərinə misal olaraq, koaksial kabel, bükülmüş cüt tellər, işıq bələdçisini göstərmək olar.

Məlumat ötürmə xətlərinin xüsusiyyətləri siqnal azalmasının tezlik və məsafədən asılılığıdır. Sönmə desibellərlə qiymətləndirilir, 1 dB = 10 * log (P1 / P2), burada P1 və P2 müvafiq olaraq xəttin girişində və çıxışında siqnalın gücüdür.

Verilmiş uzunluq üçün, xəttin keçiricilik zolağı (tezlik zolağı) haqqında danışa bilərik. Keçiricilik zolağı məlumatların ötürülmə sürəti ilə əlaqədardır. Bod (modulyasiya) və məlumat sürətləri seçilir. Bod sürəti bod ilə ölçülür, yəni zamanın vahidinə olan diskret siqnaldakı dəyişikliklərin sayı ilə, informasiya sürəti isə - vahid zaman anında ötürülən məlumatların bitlərinin sayı ilə ölçülür. Məhz bod sürəti xəttin ötürücülük qabiliyyəti ilə təyin edilir.

Rabitə və elektronikada Bod (İngiliscə baud) simvol sürətinin ölçü vahididir, saniyədə daşıyıcıda dövri siqnalın məlumat parametrindəki dəyişikliklərin sayıdır. Bod kodun teletip maşınları üçün simvolları kodlarının ixtiraçısı Emile Baudotun adı ilə adlandırılmışdır.

Çox vaxt səhvən güman edilir ki, bod saniyədə ötürülən bitlərin sayıdır. Əslində, bu, həmişə istifadə edilməyən ikili kodlaşdırma üçün doğrudur.

Əgər bod intervalında N bit ötürülərsə, onda modulyasiya edilmiş daşıyıcı parametrinin fırlanma sayı 2N-dir. Məsələn, fırlanmaların sayı 16 və sürəti 1200 bod olduqda, bir bod 4 bit / s-yə və məlumat sürəti 4800 bit / s-yə bərabərdir.

Maksimal məlumat dərəcəsi rabitə kanalının ötürücülük zolağı F ilə Hartley-Shannon düsturu vasitəsi ilə əlaqədardır (siqnal dəyərində bir dəyişikliyin log₂k bitlərinə uyğun gəldiyi güman edilir, burada k diskret siqnal dəyərlərinin sayıdır) V = log₂k/t olduğundan,

V = 2*F*log₂k bit/s,

harada ki, t - keçid proseslərin sürəklililiyidir – uzunluğudur və təxminən 3*Т_В-yə nərabərdir, burada Т_В = 1/(2*p *F).

Kanal (rabitə kanalı) - məlumatların birtərəfli ötürülməsi vasitəsidir. Kanalın bir nümunəsi tək bir radio ötürücüsünə ayrılmış bir tezlik diapazonu ola bilər. Müəyyən bir xətdə, hər biri öz məlumatlarını daşıyan bir neçə rabitə kanalı yarana bilər. Bu zaman deyirlər ki, xətt bir neçə kanal arasında bölünür. Məlumat ötürmə xəttinin bölünməsinin iki üsulu var: hər bir kanala müəyyən bir zaman kvantının ayrıldığı vaxt bölüşdürülməsi (başqa sözlə, zamana və ya TDM-ə görə bölgü) və müəyyən bir tezlik zolağının bir kanala ayrıldığı tezlik bölmə metodu (FDM- Frequency Division Method).

Məlumat ötürmə kakalı - DCE və məlumat ötürmə xətti daxil olmaqla, iki tərəfli məlumat mübadiləsi vasitəsidir.

Fiziki məlumat ötürmə mühitinin (PD) təbiətinə görə, məlumat ötürmə kanalları optik rabitə xətlərində simli (mis) rabitə xətləri və simsiz olaraq fərqlənirlər. Öz növbəsində mis kanalları koaksial kabellər və bükülmüş cütlər, simsiz xətlər isə radio və infraqırmızı kanallarla təmsil oluna bilər.

Məlumatın elektrik siqnalları ilə təqdim edilməsindən asılı olaraq, analoq və rəqəmsal məlumat ötürmə kanalları fərqlənir. Analoq kanallarda orta və siqnal parametrlərinə uyğunlaşmaq üçün amplituda, tezlik, faza və kvadrat-amplitüd modulyasiyası istifadə olunur. Rəqəmsal kanallarda məlumatların ötürülməsi üçün özünü sinxronizasiya edən kodlar, analoq siqnalların ötürülməsi üçün isə kod-impuls modulyasiyasından istifadə olunur.

İlk VÖ-verilənləri ötürmə şəbəkələri ümumi telefon texnologiyalarından istifadə etdikləri üçün analoqlu idi. Lakin gələcəkdə rəqəmsal rabitənin payı durmadan artır (bunlar E1 / T1 kanallar, ISDN, Frame Relay şəbəkələri, icarəyə götürülmüş rəqəmsal xətlər və s.).

Ötürmə istiqamətindən asılı olaraq, simplex (birtərəfli ötürmə), dupleks (hər iki istiqamətdə eyni vaxtda ötürmə imkanı \) və yarım dupleks (iki istiqamətdə alternativ ötürmə imkanı) kanallarını fərqləndirirlər.

VÖ avadanlıqlarında rabitə kanallarının sayından asılı olaraq tək və çox kanallı VÖ qurğuları fərqlənir. Yerli şəbəkələrdə və rəqəmsal məlumat ötürmə kanallarında adətən müvəqqəti multipleksləşdirmədən, analoq kanallarda - tezlik bölgüsündən istifadə olunur.

Əgər VÖ kanalı yalnız bir təşkilat tərəfindən istifadə olunursa, belə kanal xüsusi adlanır, əks halda kanal paylaşılan və ya virtual (ictimai) olur.

Telefon şəbəkələri, hesablama məlumat ötürmə şəbəkələri, peyk rabitə sistemləri və mobil radio rabitə sistemləri birbaşa məlumatların ötürülməsi ilə əlaqəlidir.