[]

n dedi:
– O, bir neçə saat hələ bu vəziyyətdə qala bilər. Hiss olunmadan öləcək, heç xırıldamayacaq. Beyni,

görünür, tamamilə zədələnmişdir.
Bu zaman pilləkəndən ayaq səsləri gəldi. Gənc qadının təntiyə-təntiyə nəfəs aldığı duyulurdu. Rastinyak

dedi:
– O gecikmişdir.
Ancaq gələn Delfina deyil, qulluqçusu Tereza idi.
– Cənab Rastinyak, baronessa ilə baron arasında atası üçün xahiş etdiyi pul üstündə böyük mübahisə oldu. Baronessa özündən getdi, həkim çağırdılar, qan aldırmaq lazım gəldi. O, hey çığırırdı: “Atam ölür, mən atamla vidalaşmaq istəyirəm”. Onun qışqırıqları lap adamın ürəyini parçalayırdı.
– Kifayətdir, Tereza! Artıq onun gəlməyinin heç bir mənası yoxdur. Cənab Qorio huş .
Tereza dedi:
– Yazıq, mehriban insan! Nə bədbəxtdir! Silviya:

– Mən artıq sizə lazım deyiləm, – dedi, – gedim nahar hazırlayım, saat beşin yarısıdır. Silviya otaqdan çıxarkən pilləkənin üst meydançasında qrafinya de Resto ilə qarşılaşdı.

Qrafinya de Restonun gəlişi təsirli və dəhşətli idi. Anastazi yeganə şamın zəif işığı ilə işıqlandırılmış ölüm yatağına baxdı, atasının hələ son dirilik əlamətlərindən məhrum olmayan, lakin artıq maskaya bənzəyən üzünə baxıb hönkürdü. Byanşon həya edib otaqdan çıxdı.
Qrafinya dedi:
– Mən bundan tez gələ bilməzdim.
Ejen razılıq işarəsi ilə məlul-məlul başını əydi. Qrafinya de Resto atasının əlini əlinə alıb öpdü.
– Bağışlayın məni, ata! Siz deyirdiniz ki, mənim səsim sizi qəbrinizdən ayağa qaldıracaq: elə isə bir an üçün bu dünyaya qayıdın, tövbə edən qızınıza xeyir-dua verin. Nə üçün mənim səsimi eşitmirsiniz? Ah, nə dəhşətli bir hal! Yer üzündə sizdən başqa heç kəs yoxdur ki, mənə xeyir-dua versin. Hamı nifrət edir, yalnız siz məni sevirsiniz. Məni də özünüzlə aparın, mən sizi sevəcəyəm, sizə qulluq edəcəyəm. Ah, o, mənim sözlərimi eşitmir, mən dəli oluram.

Anastazi diz çöküb, çılğın nəzərlərlə onun ölən vücuduna baxırdı.
Qrafinya Rastinyaka müraciətlə:
– Mən çox bədbəxtəm, – dedi. – Qraf de Tray qaçmışdır, onun böyük borcları qalıb. Onun mənə xəyanət etdiyini öyrəndim. Ərim məni heç zaman bağışlamayacaq, mən də bütün sərvətimi ona təslim etdim. Bütün xülyalarım məhv oldu! Əfsus! Gör mənə pərəstiş edən bir adama (o, atasına işarə etdi) kimin xatiri üçün xəya