01 tutunamayanlar

Cyrano De Berge-
rac
’ın, aşırı bir gurur yüzünden her zaman duygularını ke-
sin kalıplar içinde ifade etmesine benzetilebilecek bir tutu-
munun yanında, Christian’ın sevgilisine: “Ah Roxane, Ro-
xane! İç çekmelerimi hecelerin sayısına uyduramıyorum,”
dediği mısrada olduğu gibi, karmaşık ve acemi düzensizlik-
ler yer alıyor. Buna karşılık, Birinci Şarkıda hece vezni ve
kafiye düzeninin getirdiği manzume havası, sonraki şarkı-
larda dağılmakta ve kalıplara uygun duygular yerine duy-
gulara uygun kalıpların yer almasıyla şarkılarda belirli bir
rahatlığa varılmaktadır. Ya da Selim, böyle bir rahatlığa
ulaştığını sanmıştır. Ne var ki, bu bölümlerde de aruz ve
koşmaların etkisiyle bazı zorlamalar yapıldığı gözden kaç-
mıyor. Böylece şarkılar, organik bir bütünlükten yoksun
kalıyor. Bunları kendisine anlattığım zaman, sinirli bir ace-
lecilikle: “Daha iyi, daha iyi,” diye karşılık verdi ki bu söz-
leri de durumunu, benim ifade edemeyeceğim bir açıklıkla
ortaya koymaktadır.
Biçimdeki kusurların yanısıra, bilgi eksiklikleri de şarkı-
ların bilimsel gerçekliğine gölge düşürüyor. Daha mukaddi-
me kısmında “Tek ve Türk” sözüyle tarihî ihmalciliğinin ilk
örneğini veriyor. Tarihin akışı içinde Türk, bir bakıma tek
kalmışsa da, her zaman topluluk bilincinin verdiği akıl al-
maz dayanışma ve bütünlükle, bu iki kelimenin (Tek ve
Türk) yan yana duramayacağını göstermiştir. Şarkılarda adı
geçen ünlü matematikçi Hipyos’un da “Geometrik ve Ana-
tomik Analojiler” adlı eserinde...
Selim, bu açıklamaların yazılışında, sabırsız ve amansız
157

---

yapısıyla her zaman ensemde dolaştığı için, bu satırlar da
yazılırken gene dayanamamış ve “Hipyos’un da, Analojile-
rin de...” diye söze karışmaktan kendini alamamıştır. So-
nunda, “Senin de...” diye sözlerini bitirmesine engel olmak
ve gereksiz bir hakarete uğramamak için, biçim üzerine
yaptığım incelemeyi burada kesmek zorunda kalıyorum.
Bununla birlikte, yazdığı mısralara neden “Şarkı” dediği-
ni ve milli karakterimize daha uygun görünen “Türkü” ke-
limesini seçmediğini de kısaca açıklamaktan kendimi ala-
mıyorum.
Batı enstrümanlarıyla Türk müziği, ya da son zamanlar-
daki söylenişiyle, armonize edilmiş halk türkülerini oldum
olası bir türlü sevememiş olan Selim, yazdığı mısraların da,
küçük bir ihtimal de olsa, sonunda armonize edileceği kor-
kusundan kendini bir türlü kurtaramamıştır. Her ne kadar
Bela Bartok’un aynı biçimdeki aranjmanlarını kendisine
gösterdimse de, İznik Konseyi ile ilk Ortodoks-Katolik
uyuşmazlığı dışında Hıristiyanlık dünyasının çok sesli mü-
ziğin gelişiminde bir uyum sağlamış olması ve dillerinde
birçok Türkçe kelime bulunan Macarların bile bu konuda
bizden kaçınılmaz bir ayrılığa düşmesi, onun kuşkularını
artırıyordu. Modern resmi benimsememizde geçirilen sar-
sıntılar düşünülecek olursa, Selim’in bu çekimser tutumunu
yadırgamamak gerekir. Fakat, gene de “Şarkı” yerine -adı
Türkçe olmasa da- “Marş” gibi, milli karakterimize uygun
bir ad seçebilirdi. Böylece, mısraların arasına, “İzmir Marşı”
ya da “Yaslı gittim şen geldim” gibi marşlar koymak imkânı
olurdu. Bu ikinci marş, genel başlık olabilirdi. Düşünün bir
kere: “Dün Bugün Yarın” gibi silik bir ad yerine, “Yaslı git-
tim şen geldim” ve ondan sonra hemen, “Birinci Marş.”
Selim, özellikle İzmir Marşını, ona annesini hatırlatması
melodi ve söz bakımından insanları coşturmak yerine büs-
bütün mahzun etmesi gibi nedenlerle uygun bulmadı ve bu
158

---

marşla, iki adım ileri bir adım geri gidilen Mehter Marşında
olduğu gibi, destan havasının dışına çıkıldığını ifade etti.
Selim, Alman militarizmini zaten hiçbir zaman anlayama-
mıştı. Hıristiyanlığın, bütün barışçı niteliklerine rağmen,
kan ve ateşe hiçbir çağda engel olamaması gerçeğini bir tür-
lü kabul edemiyordu.
Büyük İtalyan Rönesans ve Barok sanatı tenkitçisi Luigi
Cordova (doğumu Madrit) De İncentes’i, işte tam bu sırada
okudu. Hıristiyanlığın resmî bir kurum kişiliğine bürünme-
sinin güzel sanatların gelişmesi bakımından zorunlu oldu-
ğunu, resim, heykel ve mimarlık sanatlarının, gelişmelerini,
Aziz Peter’in temelini attığı ve Aziz Paulus’un da -İsa’ya
rağmen- sınıflarını kurduğu kiliseye borçlu olduklarını öğ-
renince, gene aynı kilisenin Alman militarizmine engel ol-
mamasını bir dereceye kadar bağışladı. Türklerin Viyana
kapılarına kadar dayanmalarının Mehter Marşına değil de
ulufe dağıtım sistemine bağlı olduğunu öğrenince (Bak:
Prof. Sancak Eltutar,