1 -mavzu. Meva-sabzavotlarni quritish texnologiyasi faniga kirish reja

Mintaqaviy xususiyatlarning mahsulotlar sifatiga ta’siri. O’simliklarning o’sish va rivojlanishi ularning hosildorligi, kimyoviy tarkibi, tovar sifati va saqlanuvchanligi ko’p jihatdan mevalarni etishtirish sharoitiga bog’liq. Ularni uzoq muddatga saqlash va xar xil konservalash usullariga yaroqli mevalarni sifat muammosini hal etish, navni to’g’ri tanlashga va uning biologik xususiyatlariga moslab agrotexnika tadbirlar ishlab chiqilishiga asoslangandir. Mamlakatimizda meva-sabzavot etishtiruvchi mintaqalar ob-havo va tuproq sharoitlari bo’yicha keskin farq qiladi. O’zbekistonda 30 dan ortiq mintaqalar mavjud bo’lib, ular vodiy, adir, tog’oldi va tog’li tumanlarda joylashgan. Turli mintaqalarda etishtiriladigan bir nav meva-sabzavotlarning sifqat ko’rsatkichlari xilma-xil bo’lishi mumkin. Masalan, olmaning yaxshi, sifatli saqlanadigan navlari Toshkent, Jizzax va Namangan viloyatlarida etishtiriladi. Janubiy viloyatlarda mevalar erta etiladi va qisqa muddat saqlanadi. Shimoliy tumanlar mevalar kech etiladi va ularda qand miqdori oz, kislotaliligi esa yuqori bo’lib, ta’mi yomonlashadi va xushbo’yligi past bo’ladi.
Tuproq. Uning xususiyati, eng avvalo, mexanik tarkibi o’simliklarni sifatli etishtirish uchun muhim ahamiyatga egadir.
Mutaxassis meva-sabzavot ekinlarini o’z xo’jaligi yoki mintaqa hududida to’g’ri joylashtira bili kerak. Bu ayniqsa, ko’p yillik ekinzorlar, mevali o’simliklar va rezavor mevalilar hamda sabzavotlar uchun muhimdir. Shuning uchun dehqonchilikda o’simlikni biologik xususiyatlarini hisobga olib er tanlash masalasiga katta e’tibor beriladi.
Ob-havo sharoitlarining mahsulotlar sifatiga ta’siri. Ob-havo sharoitlari agronomik boshqarishga bo’ysunmaydi. Meva va sabzavotlar yomg’ir, yozning salqin kelishi tufayli qand, oshlovchi, rangli va boshqa ko’pchilik moddalar miqdorini yo’qotadi.
Kuzatishlarda aniqlanishicha, ob-havo ta’sirida urug’li mevalarning kimyoviy tarkibi, danakli, ayniqsa tupli va o’tsimon rezavor mevalilarga nisbatan kam o’zgaradi. Ob-havo sharoiti mevalarning etilishi jadalligiga ta’sir etadi. Aynan issiqlik va quyosh mo’lligi etilishni tezlashtiradi. Issiqlikning etishmasligi va namlikning ko’pligi uni sekinlashtiradi. Namgarchilikning ko’p bo’lishi vegetasiya davrini uzaytirishi tufayli sabzavot va mevalar kitmyoviy tarkibining asosiy komponentlarini to’planish darajasiga ta’sir etuvchi etilish davri kechikadi. Bu kuchli darajada mahsulot sifati va saqlanuvchanligida seziladi. Maslan olmaning Renet Simirenko navi harorat va namlik qulay sharoitda etishtirilganda etilish hamda kimyoviy moddalar to’planishi shunday bo’ladiki, hosil yig’ilganda mevalarning ta’m va tovar sifati yuqori, fitopatogen mikroorganizmlar va fiziologik buzilishlarga chidamliligi oshadi va ular uzoq saqlanadi. Noqulay kelgan yillarda etishtirilgan mevalar ko’pincha etilmaydi. Ba’zi hollarda ular yomon saqlanadi va ba’zi fiziologik buzilishlar ro’y berib, po’sti va eti qorayadi.
Etishtirish mavsumidagi noqulay ob-havo sharoitiga qaramasdan agronom tegishli agrotadbirlarni qo’llab, ularning salbiy ta’sirini kamaytirish mumkin. Shuning uchun mahsulot saqlashda uning holati va saqlash rejimini muntazam , sinchiklab nazorat qilib borish zarur.