So‘z morfеmik tarkibini o‘rganish dars rejasi va ishlanmasini tuzish
Mavzu: Sifat yasovchi qo‟shimchalar. 124-129- betlar.
Dars maqsadi:
Ta‟limiy maqsad: o„quvchilarga sifat yasovchi qo‟shimchalar haqida
tushuncha berish va ularning qanday yozilishini o‟rgatish.
Tarbiyaviy maqsad: o‟quvchilarni mahnatsevarlik ruhida tarbiyalash, darsda
o‟quvchilarning faol ishtirokini ta‟minlash.
Rivojlantiruvchi maqsad: o‟quvchilarning og‟zaki va yozma nutqini o‟stirish
hamda o‟z fikrini to‟g‟ri ifoda etish malakasini shakillantirish.
Dars turi: yangi bilim va ko‟nikmalarni beruvchi.
Darsda fodalaniladigan metodlar. “Klaster”, tushintirish, suhbat, “Ha yoki
yo‟q”
o„yini .
Darsda foydalanilgan jihozlar: daslik, ko‟rgazmali qurollar, tarqatma
materiallar.
Darsning borishi:
I. Darsni tashkil qilish.
a) O‟quvchilar bilan salomlashish. b) Sinfning davomatini aniqlash.
c) O‟quvchilarning darsga tayyorgarligini tekshirish.
II. O‟tilgan mavzu yuzasidan o‟quvchilar bilimini so‟rab baholash.
III. Yangi mavzu bayoni:
Dars rejasi:
1. Sifat yasovchi qo‟shimchalar.
2. Sifatlarning yozilishi.
3. 315-316-317-118-mashqlar.
O‟tilgan mavzuni mustahkamlashda „Ha yo‟q” o‟yinidan foydalaniladi.
1.Shaxs va narsaning belgisini bildirgan so‟zlar qanday?, qanaqa? so‟rog‟iga
javob bo‟ladimi? Javob: Ha
2. Shaxs va narsaning nomini bildirgan so‟zlar qanday?, qancha? so‟rog‟iga
javob bo‟ladimi? Javob: Yo‟q.
3.Shaxs va narsaning harakatini bildirgan so‟zlar nima qildi? so‟rog‟iga javob
boladimi? Javob: Ha.
4. –ser, be-, -kor sifat yasovchi qo‟shimchalarmi? Javob: Yo‟q
IV. Yangi mavzu bayoni:
Masalan: mevali daraxt, serhosil dala , ishchan bola
Belgini kuchaytirib yoki ozaytirib ko‟rsatuvchi sifatlar quydagich yoziladi:
bunday sifatlar chziqcha bilan yoziladi:to’ppa-to’g’r,
qo‟shib yoziladi: oppoq, qopqora
ajratib yoziladi: to’q qizil, och pushti
№ 315 –mashq Sifatlarga mos ot tanlab, birikma tuzing.
Qop-qora it, bus-butun oyna, bo‟m-bo‟sh qop, ko‟m-ko‟k yaylov, tip-tiniq
buloq,
oppoq qor, top-toza ko‟ylak, tim qora mushuk, to‟q qizil rang, eng kuchli
hayvon.
№ 316 –mashq Matinni oqib, sifatlarni topib, ularni o‟zi bog‟langan ot bilan
ko‟chirish hamda qavs ichiga ma‟no turini yozish.
Katta qayrag‟och (hajm bildiruvchi sifat), qalin barglar (hajm bildiruvchi
sifat),
yoqimli ovoz(xil-xususiyatni bildiruvchi sifat), poyonsiz qir(hajm bildiruvchi
sifat), bo‟liq boshoqlar(shakl bildiruvchi sifat), keksa otaxon(xil-xususiyatni
bildiruvchi sifat).
№ 317 –mashq. So‟zlarni o‟qib, so‟roqlar yordamida sifatlarni toping.
Foydali-qanday?, sersuv-qanday?, aqilli-qanday, qaynoq-qanday.
№ 318 –mashq Matinni oqib, sifatlarni topib, ularni o‟zi bog‟langan so‟z
bilan ko‟chirish hamda qavs ichiga ma‟no turini yozish.
Ko‟m-ko‟k bargli(rang-tusni bildiruvchi sifat), mayus kozlari(xil-xususiyatni
bildiruvchi sifat), juda baquvvat (xil-xususiyatni sifat), chiroyli oyoqlar (xil-
xususiyatni bildiruvchi sifat), qip-qizil lolaqizg‟aldoq(rang-tusni bildiruvchi sifat).
V. Mavzuni mustahkamlash: topishmoqlar yod olib, sifatlarni o‟zi bo‟langan
so‟z bilan qo‟shib yozing.
1.Yer tagida oltin qoziq, u hammaga bo‟lar oziq (Sabzi)
2. Pishsa bemaza, pishmasa mazali (Bodring)
3. Uni pishirsang bo‟lar shirin osh, pishirmasang bo‟lar qip-qizil tosh.
(pamidor)
Namuna: oltin qoziq,
Tezkor savol-javob:
1. Qanday? , qanaqa? sorog‟iga javob bo‟lgan so‟zlar nimani bildiradi va
qaysi so‟z turkumiga kiradi? Javob: sifat
2. Maza-ta‟m va shaklni bildirgan sifatlarga misol ayting. Javob: nordon,
shirin, achchiq; qiyshiq, yumaloq, cho‟zinchoq.
3. Belgini kuchaytirib yoki ozaytirib ko‟rsatadigan sifatlar qanday yoziladi va
ularga misollar ayting. Javob: chziqcha bilan yoziladi: to’ppa-to’g’r ,
qo‟shib yoziladi: oppoq, ajratib yoziladi: to’q qizil, och pushti
4. Sifat yasovchi qo‟shimchalar so‟zlarga birikishiga qarab qanday
qo‟shimchalar turiga kiradi? Javob: sifat yasovchi qo‟shimchalar qoshilishiga ko‟ra
old: serhosil, bemaza, hamda so‟zlar oxirida: mazali, ishchan , guldor kabi turlarga
bo‟linadi.
TOPSHIRIQ:
Mavzularni o`rganib darslarning taqvimiy rejasini va shu mavzuga
taalluqli 1 soatlik dars ishlanma tuzib joylashtiring.