1. Ayrı-ayrı enerji məhsullarının (əmtəələrin) balanslarının tərtibinə dair Müqəddimə

İstilik-elektrik stansiyasında elektrik və istilik enerjisinin

istehsalı üçün istifadə olunmuş yanacağın bölüşdürülməsi metodikası

İstilik-elektrik stansiyasının işinin ümumi səmərəliliyi e aşağıdakı kimi təyin olunur:

e = (H+E) / F

burada, E – istehsal olunmuş elektrik enerjisinin miqdarı; H - istehsal olunmuş istilik enerjisinin miqdarı; F - çevrilmə prosesində istehlak olunmuş yanacağın miqdarı.

İstilik-elektrik stansiyasında elektrik enerjisinin istehsalında istiliyin yekun istehlakı – müəssisədə istifadə olunmuş yanacağın istilik ekvivalentidir (xarici məqsədlər üçün tədarük olunaraq yanacaq məsrəflərinə aid edilən istilik enerjisi çıxılmaqla).

Belə ki, elektrik və istilik enerjisinin istehsalına aid olan yanacaq aşağıdakı kimi ifadə olunur:

Başqa sözlə, sərf olunmuş yanacaq ümumi istehsal olunmuş enerjidəki hissələrinə (xüsusi çəkilərinə) görə istilik və elektrik enerjisi arasında mütənasib olaraq bölüşdürülür.

İstilik-elektrik stansiyasında istehsal olunmuş elektrik və istilik enerjisi ilə yanacağın məsrəfi arasında olan əlaqəni nümayiş etdirən sadələşdirilmiş sxem

Yanacaq (F)

İstilik və elektrik enerjisinin birgə istehsal prosesi
İstilik enerjisi (H)

Elektrik enerjisi (E)

İtkilər

İdxal və ixrac
Ölkələrin iqtisadi sistemlərinin inteqrasiyası proseslərində elektrik enerjisinin ticarəti artmağa başlayır. Enerji məhsullarının ticarəti haqqında məlumatları mənşə (ixrac edən ölkələr) və təyinat ölkələrinə (idxal edən ölkələr) görə ayrılıqda toplamaq lazımdır. Bu statistika ötürücü elektrik xətlərinin potensial yüklənmə imkanlarını müəyyən etməyə kömək edir və inkişaf edən beynəlxalq paylayıcı şəbəkənin daha da səmərəli idarə olunmasına təmin edir.

Elektrik enerjisi dövlətlərin sərhədlərindən yüksək voltlu milli elektrik ötürücü şəbəkələri ilə ötürülür. Birləşmə (düyüm) nöqtələrinin buraxılış qabiliyyəti ölkələr arasında elektrik enerjisinin mübadilə səviyyəsini məhdudlaşdırır. Bu, elektrik ötürücü xətlərinin operatorları üçün əlavə texniki çətinliklər yaradır.

Enerji daşıyıcıları ölkənin sərhədini keçən halda idxal və ya ixrac hesab edilir. Sərhədi keçən mallar (məhsulların) fiziki vahidlərlə uçota alınır. Mənşə ölkəsi və təyinat ölkəsi müvafiq olaraq qonşu ölkələr olacaqdır.

İstilik enerjisinin ticarətinin uçotu üçün də analoji prinsiplər tətbiq edilir, lakin, istilik enerjisinin ticarəti çox az hallarda olur və demək olar ki, tranzit təchizatı əhatə etmir.