1. Ayrı-ayrı enerji məhsullarının (əmtəələrin) balanslarının tərtibinə dair Müqəddimə

Bərk qazıntı yanacaqları və sintez-qazların ölçü vahidləri
Bərk yanacaqlar, adətən, kütlə vahidləri ilə (ton, min ton və s.) ölçülür. Hesabatda göstərilən miqdarlar “alınma vaxtının” xarakteristikaları ilə əks olunur, daha doğrusu, məhsulun alındığı məntəqədəki rütubətliliyi və küllülük dərəcəsi göstərilir.

Bəzi texniki hesabatlarda kömür üzrə məlumatlar kömür ekvivalentinin şərti yanacaq tonu ilə göstərilə bilər. Kömür ekvivalentinin şərti yanacaq tonu kütlə vahidi deyil, enerji vahididir, bu vahid kömür sənayesində beynəlxalq hesablamalarda daha çox müxtəlif yanacaqların müqayisəsi üçün istifadə olunur. Kömür ekvivalentinin bir şərti yanacaq tonu 7 milyon kilokalori ilə müəyyən edilir. Kömür ekvivalentinin 1 şərti yanacaq tonu neft ekvavalentinin 0,7 şərti yanacaq tonuna bərabərdir.

Sintez-qazlar müxtəlif vahidlərlə hesablana bilər: ya enerji tərkibinə görə, ya da həcm vahidləri ilə. Qaz sənayesində bir neçə vahiddən istifadə olunur:

-enerjinin ölçülməsi (hesablanması) üçün coul, kalori, kilovatt-saat, Britaniya istilik vahidləri istifadə olunur;

-həcmin ölçülməsi üçün kub metr və kub fut kimi vahidlərdən istifadə olunur.

Bərk qazıntı yanacaqları üzrə sorğuda istifadə olunan ölçü vahidi min metrik tondur. Digər kütlə vahidlərindən istifadə edərkən məlumatları çevrilmə (hesablama) əmsallarından istifadə edərək metrik tonla hesablamaq lazımdır (Əlavə 3).

Qazların miqdarı enerji (istilik) tərkibi vasitəsilə ifadə olunmalıdır və teracoulla (TC) göstərilməlidir. Enerji tərkibi məlumatları təqdim edən müəssisə tərəfindən ölçülən həcm üzrə və ya statistik tərəfindən qazın yüksək istiliktörətmə qabiliyyətindən istifadə edilməklə hesablana bilər. Yüksək və aşağı istiliktörətmə qabiliyyətləri fərqli olan koks və zavod qazları üçün istiliktörətmə qabiliyyətindən istifadə edilməsi çox vacibdir. Domna və oksigen-konvertor qazlarının yüksək və aşağı istiliktörətmə qabiliyyətləri arasında fərq çox kiçikdir, buna görə, lazımi hallarda yüksək, yaxud da aşağı istiliktörətmə qabiliyyəti istifadə oluna bilər.

Qazların aşağı istiliktörətmə qabiliyyəti aşağıda göstərilən münasibətlərdən istifadə etməklə yüksək istiliktörətmə qabiliyyəti üzrə hesablana bilər

Qazların yüksək və aşağı istiliktörətmə qabiliyyəti arasındakı münasibət

Qaz	Yüksək istiliktörətmə qabiliyyətinin aşağı istiliktörətmə qabiliyyətinə nisbəti
Zavod qazı	0,9
Koks qazı	0,9
Domna qazı	1,0
Oksigen-konvertor qazı	1,0