1. Ayrı-ayrı enerji məhsullarının (əmtəələrin) balanslarının tərtibinə dair Müqəddimə

Çevrilmə sektorunda kömür istehlakı

Bərk qazıntı yanacaqlarından (əsasən, kömürdən) törəmə enerji məhsulları almaq üçün müxtəlif emal zavodları mövcuddur. Bu enerji müəssisələrinə daş kömür briketlərinin, koksun, zavod qazının istehsalı üzrə zavodlar, domnalar, həmçinin elektrik stansiyaları, istilik stansiyaları və istilik-elektrik stansiyaları daxildir.

Kömürün çevrilmə sxemi

“Kömür” sorğusu

Süni bərk yanacaqlar

Qızdırıcı qazlar

Emal zavodu

İtkilər

“Neft” sorğusu

“Təbii qaz” sorğusu

“Elektrik enerjisi” sorğusu

“Bərpa olunan mənbələr” sorğusu

Metallurgiya zavodlarında istehsal prosesində alınan qazlar (domna qazı, koks qazı və oksigen-konvertor qazı) emal qurğularının qızdırılması üçün istifadə olunur və buna görə də enerji sektoruna aid edilir. Lakin oksigen-konvertor qazından 38%, domna qazından 33% və koks qazından 18% elektrik və istilik enerjisinin istehsalı üçün istifadə olunur.

Nəzərə alınsa ki, kömürün çox hissəsi çevrilməyə məruz qalır, çevrilmiş yanacaqların və törəmə enerji məhsullarının miqdarının qeydiyyat çox vacibdir.

Çevrilmə prosesləri üçün bərk qazıntı yanacaqlarının və sintez-qazların tədarükünü göstərmək lazımdır.

Domna qazları. Qara metallurgiya müəssisələrindən dəqiq məlumat alınmayanda, statistiklər nəzərə almalıdırlar ki, domna sobalarından kənarda istifadə olunan bütün domna və koks qazı havanın qızdırılması üçün istifadə olunur və enerji sektorunda istehlak olunmuş hesab edilməlidir. Domna sobasına yüklənən bütün koks, kömür və neft məhsulları çevrilmə sektorunda istifadə olunmuş sayılmalıdır. Bəzi hallarda təbii qazın istifadəsi göstərilə bilər, lakin onun istifadə xüsusiyyəti aydın deyil, çünki o, müxtəlif məqsədlər üçün istifadə oluna bilər (çevrilmələr üçün və ya enerji mənbəyi kimi). Əgər təbii qazın istifadəsi göstərilirsə, qazın istifadəsinin çevrilmə və ya enerji sektoruna aid edilməsini dəqiqləşdirmək üçün statistik məlumatları təqdim edənlə məsləhətləşməlidir. Domna sobalarında koksun istifadəsini qeyri-enerji istehlakı kimi göstərmək olmaz.

Mayeləşdirmə. Mayeləşdirmə kömürdən, alışan şistlərdən və ya bitumlaşmış qumlardan neft istehsalıdır. Bu proses yer üstündə aparılır, buna görə də, qurğuların operatorları ilkin maddələrin miqdarını bilməlidirlər. Nəzarət etmək lazımdır ki, yer altında kömürün mayeləşdirilməsi və yer altında alışan şistlərdən neftin ayrılması bura aid edilməsin. Yeraltı prosesdə istehsal olunmuş neft yerli istehsal kimi “Neft” sorğusunda “Digər karbohidrogenlər” sütununda (qrafasında) göstərilir.

Çevrilmə sektorunda digər enerji növlərinə çevrilən enerjinin daxil olması göstərilməlidir. Bəzi çevrilmə proseslərinə sorğuda digər yanacaq növləri üzrə göstərilən enerjinin daxil olması aid edilir.