1. Ayrı-ayrı enerji məhsullarının (əmtəələrin) balanslarının tərtibinə dair Müqəddimə

Həm ölkə, həm də beynəlxalq səviyyədə enerji təsərrüfatının monitorinqi üçün keyfiyyətli və operativ məlumatlar lazımdır. Enerji daşıyıcılararının ehtiyatları, təchizatı, ticarəti, çevrilməsi (transformasiyası), istehlakı haqqında məlumatlar strateji qərarların qəbulda istifadə olunur.

Yuxarıda deyilənlərdən aydın olur ki, enerji statistikasında müasir texnologiyaların, etibarlı nəzarət üsullarının tətbiqinə, mükəmməl enerji statistikasının təşkilinə zərurət yaranmışdır. Qeyd edilməlidir ki, enerji bazarının liberallaşması, ixtisaslı kadrların azlığı, informasiya sistemlərinin zəif transformasiyası, ümumiyyətlə, statistikanın etibarlılığını risk (şübhə, təhlükə) altına almışdır.

Bu səbəbdən də, Beynəlxalq Enerji Agentliyinin (BEA) və Avropa əməkdaşlığının statistik bürosunun (Avrostat) birgə hazırladığı enerji statistikasına dair tövsiyələri əsasında analoji “Enerji statistikasına dair metodoloji vəsait” hazırlanmışdır. Vəsait enerji statistikası və iqtisadiyyatı ilə məşğul olan mütəxəssislər üçün nəzərdə tutulmuşdur.

Vəsaitdə enerji daşıyıcılarının müxtəlif növlərindən: elektrik enerjisi və istilik; təbii qaz; neft; bərk yanacaqlar və qızdırıcı qaz; bərpa olunan enerji mənbələri və tullantılar haqqında bəhs edilir. Bu məlumatlar əsasında ayrı-ayrı ölkələrdə enerjinin satışı, ilkin və törəmə enerji daşıyıcılarının miqdarı, aralıq hərəkəti və son istehlakı və istifadəsi təhlil olunur. Enerji statistikası üzrə məlumatlar fiziki və ekvivalent (kömür ekvivalenti, neft ekvivalenti, coul) vahidlərlə hesablanır.

Əsas müddəalar
Enerji statistikasını beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırmaq üçün ölcü vahidləri, çevirmə əmsalları, enerji daşıyıcıları haqqında məlumatların toplanması, işlənməsi, saxlanması və yayılması üçün istifadə olunan təsnifatlar, konsepsiyalar, kateqoriyalar, anlayışlar və göstəricilər mükəmməl öyrənilməlidir.
“Yanacaq” və “enerji”
Yanacaq dedikdə istiliyin və ya enerjinin alınması ücün yandırılan hər hansı bir maddə başa düşülür. Yanacaq maddələrinin yandırılması ilə müxtəlif növ enerji (istilik, elektrik) almaq mümkündür. Enerji statistikasında istifadə edilən “enerji” termini enerjinin bütün növlərinə aiddir. “Enerji daşıyıcıları” termini həm yanacaq və istiliyi, həm də enerjinin digər növlərini ifadə edir.