1. Ayrı-ayrı enerji məhsullarının (əmtəələrin) balanslarının tərtibinə dair Müqəddimə

Ümumi məlumatlar

Ötürülmə və paylanma zamanı itkilər – elektrik və istilik enerjisinin nəqli və paylanması zamanı yaranan itkilərdir. Bura elektrik stansiyalarından kənarda yerləşən transformatorlarda olan itkilər də daxildir.

Elektrik enerjisinin paylanması zamanı itkilər elektrik enerjisinin təchizatının 7%-dən 15%-ə qədərini təşkil edir. İtkilərin miqdarı, əsasən, ölkənin ərazisinin ölçülərindən (elektrik ötürücü xətlərinin uzunluğu), elektrik ötürücü xətlərində və paylaşdırıcı şəbəkələrdə olan gərginlikdən, həmçinin, şəbəkənin keyfiyyətindən asılıdır. Bəzi ölkələrdə oğurlanmış elektrik enerjisi itkilərin böyük hissəsini təşkil edir (bu qeyri-texniki itkilər sayılır).

İstilik enerjisi üçün paylanma zamanı itkilər 15%-ə qədər təşkil edir. İstilik, adətən, yaxın məsafələrə ötürülür, əks halda enerjidən istifadə səmərəsiz olur.

Elektrik ötürücü hava xətlərində və paylaşdırıcı şəbəkələrdə olan elektrik enerjisinin itkilərini ötürülmə və paylanma zamanı itkilər maddəsində uçota alınır. İstilik enerjisinin istehlakçılara çatdırılması zamanı baş verən itkiləri analoji maddədə göstərilir.

Elektrik enerjisinin itkiləri haqqında məlumatları elektrik ötürücü xətlərini idarə edən və elektrik enerjisinin paylanması ilə məşğul olan şirkətlərdən almaq lazımdır. İstilik enerjisinin itkiləri haqqında məlumatları istilik təchizatı ilə məşğul olan şirkətlərdən və istilik enerjisinin digər satıcılarından almaq lazımdır. Enerji balansının maddələrində itkilər qiymətləndirilir.

Son istehlak

Elektrik və istilik enerjisinin son istehlakı - sənayedə, nəqliyyatda, kənd təsərrüfatında, ticarətdə, ictimai və kommunal sektorlarda istifadə olunan elektrik və istilik enerjisidir.

Son istehlak elektrik və istilik enerjisinin ümumi istehlakının 80%-ə qədər olan böyük hissəsidir. Sənayedə elektrik enerjisinin istehlakı kimi ticarət, məişət və ictimai xidmətlər sektorlarında da elektrik enerjisinin istehlak artımı yüksəkdir. Nəqliyyat (dəmir yolu nəqliyyatı) və kənd təsərrüfatı (əsasən, suvarma sistemlərinin nasosları) elektrik enerjisindən, nisbətən, az istifadə edirlər.

Sənaye sektoru üzrə, həmçinin, mənzil, ticarət, xidmət, kənd təsərrüfatı və s. sektorlar üzrə yekun qiymətləri göstərmək lazımdır. Nəqliyyat sektoru üzrə istehlak, həm ümumi nəqliyyat üzrə, həm də, onun ayrı-ayrı sahələri üzrə: dəmiryolu nəqliyyatı, boru kəməri və digər sahələri üzrə göstərilməlidir.

Elektrik enerjisinin sənaye sektorunda vacibliyini nəzərə almaqla, elektrik enerjisinin istehlakı alt sektorlara bölünübdür. Elektrik enerjisinin qeyri-enerji məqsədlərlə istehlak olunduğunu göstərmək üçün heç bir zəmin yoxdur, çünki, elektrik enerjisinin bütün istehlakı enerji məqsədləri üçün istifadə olunmuş sayılır.

Elektrik və istilik enerjisinin son istehlakı - sənayedə, nəqliyyatda, kənd təsərrüfatında, kommersiya və ictimai xidmətlərdə, kommunal sektorda istehlak olunan yekun istilik və elektrik enerjisidir. Elektrik enerjisi və istiliyin qeyri-enerji məqsədlərlə istehlakının əks olunması üçün heç bir zəmin yoxdur.