1. Ayrı-ayrı enerji məhsullarının (əmtəələrin) balanslarının tərtibinə dair Müqəddimə

Enerji təhlükəsizliyi üçün yığılan məlumatlarda təbii qazın mənşə və təyinat ölkələrinin göstərilməsi (olması) vacibdir.

İdxal üzrə məlumatların əks olunması üçün qazın mənşə məntəqəsini (hasil olunduğu ölkəni) bilmək (göstərmək) lazımdır. Eyni zamanda ixrac üzrə məlumatların əks olunması üçün qazın son təyinat məntəqəsini (istehlak olunduğu ölkəni) bilmək (göstərmək) lazımdır. Ticarətlə əlaqədar kommersiya müqavilələrinə məsuliyyət daşıyan kompaniyalar (şirkətlər) etibarlı məlumatlar təqdim etmək imkanına malik olmalıdırlar.

Ölkədə idxala başqa ölkədən alınan, lakin bu ölkədə istehlak olunan qaz, ixraca isə bu ölkədə hasil olunan qaz aiddir. Tranzit ticarəti və reeksportu ticarətin həcminə daxil etmək lazım deyil. Ticarət haqqında məlumatları enerji vahidləri ilə (TC) və həcm vahidləri ilə (Mm³) göstərmək lazımdır.

Daxili istehlak üçün ölkəyə daxil olan qaz idxala aiddir və onu qazın istehsal olunduğu ölkə üzrə göstərmək lazımdır. Ölkənin daxilində istehsal olunan və bu ölkədən göndərilən qaz isə ixraca aiddir və onu qazın istehlak olunduğu ölkə üzrə göstərmək lazımdır. Tranzit ticarət və reeksport daxil edilməməlidir.

Ehtiyatların səviyyəsi və onların dəyişməsi

Bəzi ölkələrdə təbii qazın istehlakı mövsümi xarakter daşıyır; qışda qazın istehlakı nəql və paylanma sistemlərinə düşən maksimal yüklənmələrə gətirib çıxarır. Uzaq məsafələrə qaz nəqlini azaltmaq üçün ölkələr qaz anbarları tikirlər. Qazın strateji ehtiyatları qaz təchizatının təhlükəsizliyini təmin edir.

Qaz anbarları iki əsas kateqoriyaya bölünür: mövsümi və ya maksimal yüklənmə (gərgin vaxt). Mövsümi anbarlar istehlakın az olduğu müddətdə yığılan və istehlakın artdığı zaman tədricən istifadə olunan iri qaz həcmlərinin saxlanması üçündür. Yüksək yüklənmə anbarlarında kiçik qaz həcmləri saxlanılır, bu anbarlar istehlak sıçrayışlarını (dəyişikliklərini) aradan qaldırmaq üçün qazın sürətlə nəqliyyat şəbəkəsinə daxil olmasını təmin etməlidirlər. Müxtəlif qaz anbarlarını fiziki tipinə uyğun təsnifləşdirmək olar. Qaz anbarları kimi daha çox sulu qatlar (laylar) (tükənmiş qaz və neft mədənləri daxil olmaqla), duz mağaraları, təbii qazın mayeləşdirilməsi üçün qurğular, mədən quyuları, istifadə olunmayan quyular və qazholderlər (anbarlar) istifadə olunur.