1 Beynəlxalq sistemin anlayışı

 
• Milli rejim.
Bir dövlətin vətəndaşları və hüquqi şəxsləri başqa bir dövlətin ərazisində yerli 
fiziki və hüquqi şəxslərə verilmiş hüquqlardan istifadə edə bilər.
 
• Preferensial rejim.
Bu rejim hər hansı dövlətə və ya dövlətlər qrupuna xüsusi üstünlüklərin 
verilməsini nəzərdə tutur. O, qonşu dövlətlər arasındakı münasibətlərdə və ya inteqrasiya 

---

sistemləri çərçivəsində tətbiq olunur. İnkişaf etməkdə olan ölkələrə preferensiyaların 
verilməsi beynəlxalq iqtisadi hüququn prinsipidir.
 
79) Beynəlxalq mübahisələrin nizama salınmasında dinc vasitələrin ümumi xarakteristikası 
Mubahisenin hellinin dinc vasiteleri qedim quldar dövletlerin praktikasinda istifade 
olunurdu. Butun mubahiseler yanliz dinc vasitelerle hell edilmelidir, bu imperativ bir prinsip kimi 
öz eksini ilk defe BMT nizamnametsinde tapib.
Dövletlerin 
suverelenliyinden ireli gelen huquq kimi muharibe huququ saxlanilirdi. BMT nizamnamesi qebul 
olunmaqla muharibenin qadağan edilmesi ve mubahiselerin yanliz dinc vasitelerle hell edilmesi 
prinsipi artiq imperativ norma prinsipi almağa başliyir.
1899-1907 ci il Haaqa 
konvensiyalarinda ilk defe olaraq mubahiselerin hellinin dinc vasitelerinin unitifikasiyası (onlarin 
tetbiqinin vahid şekle salinmasi) heyata keçirilir. 11 Haaqa konvensiyasindan bir çoxu 
mubahiselerin hellini özunde ehtiva edir. Bu konvensiya xeyirxah xidmetler, vasiteçilik, arbitraj, 
qarişiq komissiyalar, ve diger dinc vasitelerin tetbiqini dövletlere önerir. Lakin bu dinc vasiteleri 
mubahiselerin yegane usulu kimi mueyyen etmir. Yeni muharibeni qadağan etmir.
Haaqa konvensiyalari klazula si 
omnesi özunde birleşdirir (eger munaqişede Haaqa konvensiyasinda iştirak etmeyen her hansi bir 
üçüncu dövlet iştirak edirse, bu zaman Haaqa konvensiyasinin muddealari butun iştirakci dövletler 
arasinda da quvvesini itirir). Haaqa konvensiyasi o zaman tetbiq olunur ki, munaqişenin butun 
iştirakcilari konvensiyada iştirak etmiş olsun.
Mubahiseleri dinc vasitelerle hell etmeye sövq eden 
normalar var. Muharibeni qadağan etmir, sadece önerirki muharibeye el atmadan önce bu 
mubahiseni milletler cemiyyetinin şurasina öturmelidir. Milletler cemiyyetinin şurasi öz 
iqtidarsizliğini elan etdikden 3 ay sonra dövletler muharibeye el ata bilerler. Dövletlerde muharibe 
huququ qalmaqda davam edirdi.
1928 ci il Paris muqavilesine qeder Brian-Kelloq 
pakti. İkinci maddesinde muharibeni milli siyaset aleti kimi qadağan edir.
Huquqi norma kimi ilk defe BMT nizamnamesinin ikinci 
maddesinde qeyd olunur ki dövletler öz aralarinda yarandiği istenilen mubahiseni yanliz dinc 
vasitelerle hell etmelidirler.