1-BÖLÜM: İtabin mukaddimesi

Birinci Madde

 

Göğsü kavrayan ve yayan adaleleri bildirir.

 

Ey aziz, malûm olsun ki, anatomi bilgileri demişlerdir ki: Göğsü hareket

ettiren adalelerin bazısı, ancak yayar kavramaz. Göğsün bu adalelerindendir

ki, nefs uzuvlarıyle gıda uzuvları arasında perde olan açıklanacak adaleler

bunlardandır. Bir çift adale dahi boyun kemiği altında konulmuştur ki, bitiş

yeri omuz başına uzayan adı geçecek cüzden bulunmuştur. Göğsün birinci

kaburgasına sağ ve soldan bitişip, o kaburgayı çekmek içindir. bir çift

adalesinin iki kat ferdinin iki cüzünün üstleri boyuna bitişik olup, onu

hareket ettirmiştir. Aşağıları, göğsü hareket ettirmeğe yetmiştir. Göğsün

beşinci ve altıncı kaburgasına bitişik olan, aşağıda anlatılacak, bir

adaleye karışıp gitmiştir. Bir çift adalesi dahi omuzdan bir çukur yerden

bitmiştir ki, birinci omurdan omuza inen bir çift adaleye yetmiştir. İkisi

bir adale gibi olup, arkadaki kaburgalara gitmiştir. Dördüncü çift

adalesi, boyunun yedinci omurundan ve göğsün birinci ve ikinci omurundan

çıkıp, böğür kaburgalarına bitişik olmuştur ki, göğsü yayan adaleler

bunlardır.

Göğsü kavrayan adalelerin biri tali olarak kavrayıcı perdeden ve bizzat

kavrayan adalelerden bir çift adaledir ki, üst kaburgaların esasları altında

uzayıp, göğsü bağlamış ve toplamıştır. Bir çifti dahi bu kaburgaların

etrafı yanında, çene ile hançere arasında bitişip, karnın düz adalelerine

karışmıştır. İki çift adale dahi bu çifte yardımcı kılınmıştır.

Göğsü hem kavran, hem de yayan adaleler onlardır ki, kaburga aralarını

birleştirmişlerdi. Şu halde her kaburga arasında dört adale vardır ki,

liflerinin bazısı, kaburgaların dışına, bazısı içine varıp

bitişmişlerdir. İki adale boynun omuz tarafına gelip, evvelki kaburgaya sağ

ve soldan bitişmiştir. Onu yukarıya kaldırıp, göğsün ayrılmasına yardımcı

kılınmıştır. Şu halde göğüs adalelerinin hepsi doksana ulaşmıştır.

Omuzu hareket ettire yedi çift adaledir ki, iki çifti başın sonundan gelip,

bir çifti omuzun üstüne, boyun kemiğine varıncaya dek yetmiştir. Baş

nahiyetinde eğim ile omuzu kaldırmıştır. Öbür çifti dahi, omuzun aslına

bitişik olup, onu, baş hizasına kaldırmıştır. Bir çift adale dahi birinci

omurdan gelip, omuz üstüne bitişip, onu boyuna yakın etmek için yetmiştir.

Dördüncü çift, lam kemiğinden bitip, yine omuzun üzerine gidip, onu

kaldırmıştır. İki çift adale, göğüs omurlarında ve boyun omurlarında olan

susamsılardan bitip, omuzu, geriye ve aşağıya hareket ettire gitmiştir.

Yedinci çift, kalandan çıkıp, sadece omuzu aşağıya ve öne çekerler. Omuzu

adale ile beraber yukarı tarafa kaldırırlar. Göğsün yayılmasında dahi

yardım ederler.

 

İkinci Madde

 

Omuz mafsalını pazu ile hareket ettiren adaleleri bildirir.

 

Ey aziz, malûm olsun ki, anatomi bilginleri demişlerdir ki: Omuz mafsalını

hareket ettiren pazu adaleleridir ki, onların üçü göğüsten gelip, pazuyu

aşağıya çekerler. Bu üç adalenin biri, meme altından çıkıp, pazuya yakın

olan omurun önü yanında pazunun önüne bitişik olup, omuzu aşağı getirmek

ile, pazuyu göğüse yakın eder. Adı geçen üç adalenin biri dahi bağır

kemiklerinden çıkıp, pazunun ucu iç tarafında bitişip, pazuyu

kaldırmasıyla göğüse yakın eder. Üçüncü büyük adale, bağır kemiğinden

çıkıp, pazunun ön aşağısına bitişmiştir. eğer üstteki cüz'ü lifi ile amel

ederse pazuyu kaldırarak, göğüse getirir. Eğer iki cüz'ü ile beraber amel

ederse pazuyu düz olarak göğüse getirir Pazunun iki adalesi koltuk altından

çıkıp, büyük adalenin bitişmesinden ziyade bitişip, bir büyüğü böğür

kemiğinden ve kaburgalar gerisinden gelip, pazuyu bu kaburgalar tarafına

düz olarak çeker. İkinci incesi koltuk altı derisinden ortaya eğik gelip,

meme semtinden üst tarafa çıkan adalenin kirişine bitişip, arka tarafa

eğilip, batmıştır. Evvelki adaleye yardımcı olmuştur. Bu pazunun beş

adalesi dahi vardır ki, hepsi omuz kemiğinden çıkmıştır. Bunların biri,

omuzun üst kaburgası ile diyaframı doldurup, ucu pazu tarafından dış

tarafın üst cüz'üne geçip gitmiştir. Bunların ikisinin çıkış yereri omuzun

üst eğesi olmuştur. Biri büyüktür ki, lifii alttaki cüz perdelerine

gönderip, diyafram ile alt eğenin arasını doldurmuştur. Pazunun ucuna dış

taraf sonunda bitişip, pazuyu dıştan yana meyil ile uzaklaştırmıştır.

İkincisi, birincisine bitişik olup, bununla bunun görevini yerine

getire gelmiştir. Lakin ikinci adale, omuz üstüne bağlı olup, pazunun dışına

bitişip, onu dıştan yana eğik kılmıştır. Dördüncü adale omuz kemiğinin çukur

yerini doldurup, kirişi pazunun ucunun iç tarafından giren adalenin

cüz'lerine bitişip, pazuyu geriden yana kaykıltmıştır. Beşinci adalenin

bitiş yeri omuzun alt eğesinin aşağı tarafındandır. Kirişi koltuk altının

üstünden yükselip, küçük adalenin birleşimi üstünde pazuda bitişik

olmuştur. Bu adalenin işi, pazunun üt ucunu yukarı tarafa çekmektir.

Pazunun iki başlı bir adalesi dahi vardır ki, onun işi boyunun altından ve

boyundan gelip, pazuyu kuşatmaktır. Bunun bir başı pazuya girmiştir. Öteki

ucu pazunun dışından omuz altından hasıldır. Bir miktar dolaşık şekilde

dışa eğimlidir. Şu halde eğer iki cüz'ü ile amel ederse, pazuyu düz olarak

kaldırır. Pazunun iki küçük adalesi dahi vardır ki, biri meme üstünden

gelir. Biri omuz mafsalında gömülmüştür.

 

Üçüncü Madde

 

Kolun adalelerini ve hareketlerini bildirir.

 

Ey aziz, malûm olsun ki, anatomi bilginleri demişlerdir ki: Kolu hareket

ettiren adalelerin bazısı yayar, bazısı kavrar. Bunlar pazu üzerinde

konulmuştur. Bunların bazısı pazunun yüzü üzerine kapanır. Bazısı yayar ve

gevşektir. Bu adaleler pazu üzerinde değildir. Lakin yayanlar, bir çift

adaledir ki, ikisinden biri içeride meyl ile kolu açar. Zira ki bu, pazunun

önü altında ve omuzun alt eğesinden çıkıp, dirseğe iç cüzleri yanında

bitişmiştir. ikincisi dışarıya meyleder. Kolu yayar. Zira ki bu adalenin

kafasından gelip, dirsekten çıkan cüzlere bitişir. Bu iki adale, işte

toplandığında, kolu düz olarak yayarlar.

Kavrayanlar, bir çift adaledir ki,ikisinden büyüğü kolu, içe meyl ile

kavrar. Zira ki bu, omuzun alt çıkıntısından karga burnun tepesinden çıkıp,

pazunun içine meyledip, dirseğin ön üst kirişine bitişir ikincisi kol

dışına meyledip, kavrar. Zira ki bunun çıkış yeri pazunun dış gerisindendir.

Bu bir adaledir ki, iki et başı vardır. Biri pazunun arkasından, biri

önünden geçip, dışarıya meyl ile kavrayan, alt dirseğin alt önüne ve içine

meyl ile kavrayanı üstüne bitişmiştir. Ta ki, sağla çekeler. Bu iki adale,

bu iki işte birleştiğinde kolu düz olarak toplarlar. Bu iki yayıcı adalenin

içinde bir adale vardır ki, pazu kemiğini kuşatıp kavrar. Kolu yüzü üzere

kapayan adaleler, bir çifttir ki, dışarıda konulmuştur. Bu iki adalenin

birisi pazu başının iç tarafının üstünden çıkıp, dirseğin üstüne bitişip,

bilek mafsalı olmuştur. İkincisi, ondan küçük, lifi geniş, uçları sinirli

olup, dirseğin altından doğup, bilek mafsalı yanında bilek kemiği üstüne

bitişmiştir.

Kolu, dışı üzere yayan adaleler, bir çifttir ki, ikisinden biri iki bileğin

dışında konulmuştur. Bilek üstüne kirişsiz bitişmiştir. ikincisinin çıkış

yeri, pazunun dış ucundan yana, üstteki cüzünden uzayan ince kemikten olup,

koldan geçerek, nüfuz etmiştir. Ta bilek mafsalına yakın oluncaya değin

gitmiştir. Böylece bileğin üst tarafından iç cüzüne gelip, kiriş

perdeleriyle bu adaleye bitişmiştir.