Mikrobiogen amillər - virusların, sadə bakteriyaların canlı orqanizmlərə təsirini nəzərə alır. Mikrobiogen amillər torpağın formalaşmasında vacib rol oynayır.
Antropogen amillər - İnsanın fəaliyyətinin əksər növləri təbiətə təsir edir və antropogen amillər kimi özünü göstərir. Bu insanın təbiətə birbaşa (ov, balıq ovu, meşələrin kəsilməsi, təbii xammalın çıxarılması və s.) və dolayı (yolların, kanalların, hidroqurğuların tikintisi; neft kəmərlərindən neftin axması və s.) yolla təsirlərini əhatə edir.
Vaxta görə müntəzəm olaraq təkrarən dəyişən amillər dövri amillər adlanır. Bura iqlim amillərindən başqa bəzi hidroloji amillər (qabarma və çəkilmələr, bəzi okean axınları) da aiddir.
Gözlənilməz baş verən amillər (vulkan püskürməsi, yırtıcıların hücumu və s.) qeyri-dövri amillər adlanır.
4. Ekosistemlər və onların strukturu
Ekosistem anlayışı ekologiyanın əsas anlayışıdır. Termin ingilis bioloqu Artur Tensli (1935) tərəfindən təklif olunub. Canlı orqanizmlərin və cansız yaşayış mühitinin məcmusu ekosistemi təşkil edir. Ekosistem – müxtəlif canlı orqanizmlərin (bitkilərin, heyvanların, mikroorqanizmlərin) bir-biri ilə və onları əhatə edən mühitlə qarşılıqlı əlaqədə olan elə toplusudur ki, bu toplu qeyri- müəyyən uzun müddət saxlana bilsin.
Ekosistem anlayışı biotop və biosenoz anlayışları ilə ayrılmaz surətdə bağlıdır. Biotop şəraiti yekcins olan müxtəlif ölçülü və ya həcmli coğrafi rayondur. Yəni, biotop eyni relyef, iqlim, torpaq və digər abiotik amillərə malik olan su hövzəsində və ya quruda müəyyən biosenozun məskən saldığı sahədir. Biosenoz (biota) – qurunun və su hövzəsinin müəyyən, nisbətən eyni (oxşar) sahəsində məskunlaşan, bir-biri ilə və mühitlə qarşılıqlı əlaqədə olan bitki, heyvan və mikroorqanizmlərin məcmusudur.
Tundra – meşəsiz ekosistemlərdir, əsasən tayqadan şimalda Şimal Buzlu okeanı sahillərində, Arktika və Subarktika qurşaqlarında yayılmışdır.
İynəyarpaqlı meşələr – mülayim iqlim zonasının şimal hissəsində yayılmışdır. Bu iynəyarpaqlı meşələr tayqa adlanır
