1. Əmtəə və xidmətlər bazarında rəqabətin vəziyyətinin, təmərküzləşmə səviyyəsinin, qiymətin formalaşmasında inhisarçılığın təsirinin statistik tədqiqinin yekunları

Cədvəl 3

Müəssisənin bazardakı pay, %-lə	Müəssisənin rəqabətdə rolu
35 və daha çox 35-dən 20-yə qədər 20-dən 10-a qədər 10-dan az	bazarın lideri liderliyə namizəd (güclü rəqabət mövqeyi olan müəssisə) ardıcıl (idarə edilən, zəif rəqabət mövqeyi olan) yoxsullaşan və rəqabətdən qaçan müəssisə (bazarın autsayderi)

Bazar payının keyfiyyət xarakteristikası (böyük, orta, kiçik və s.) nisbətən güclü rəqib firmaların payı ilə təyin edilir.

Bazardakı payının ölçüsü () satışın ümumi həcmindən (Q) və mənfəətdən (P), mənfəət də, öz növbəsində, satışın ümumi həcmindən asılıdır.

Bu statistik asılılığı aşağıdakı kimi göstərmək olar:

d= f (Q); P=f (Q)
Ümumi mənfəət dedikdə, ümumi gəlir ilə ümumi xərclərin fərqi başa düşülür. Müəssisənin (firmanın) məqsədini riyazi olaraq aşağıdakı kimi ifadə etmək olar:
T_m=T_g - T_x
Müəssisənin (firmanın) həm ümumi gəliri, həm də ümumi xərci istehsal həcmindən asılıdır. Bu asılılığı uyğun olaraq f(q) və g(q) ilə ifadə etsək,
T_m= f(q) - g(q) olar.
Lakin, rəqabətin bazardakı rolunun xarakteristikası yalnız bazardakı payı ilə kifayətlənmir. Bundan başqa, əmtəələrin keyfiyyəti və müxtəlif xüsusiyyətləri (xarici görünüşü, dizaynı, estetikası və s.) rəqabət mübarizəsinə təsir edən həlledici amillərdən sayılır.

Alıcıların əksəriyyətini təkcə əmtəənin özü deyil, onların hansı şəraitdə satılması, ticarətin xidmət formaları, ticarət müəssisələrinin yerləşdiyi məkan, onun memarlıq tərəfdən cəlbedici olması, nəqliyyat vasitələri, onun alınmasına sərf edilən vaxt və s. də az maraqlandırmır. Bu isə, öz növbəsində yüksək səviyyəli servis xidmətinin təşkilini və normal fəaliyyətini tələb edir.

Rəqabət mübarizəsinin formaları müxtəlifdir, lakin onun əsas mahiyyəti rəqibə nisbətən daha çox əmtəə satmaq və nəticədə rəqibin əldə edəcəyi mənfəətə də sahib çıxmaqdır.