1. İqtisadi inteqrasiyanın mahiyyəti. İnteqrasiyanın yaradılmasının obyektiv əsasları

Asiya-Sakit okean iqtisadi əməkdaşlığı (ATEC)
Bu birlik Asiya-Sakit okean ərazisində yaradılmış ikinci böyük inteqrasiya qrumudur. Qeyd etməliyik ki, bu ərazidə hələ 1967-ci ildə qeyri-dövlət təşkilatı olan Sakit okean iqtisadi Şurası və 1980-ci ildə Sakit okean İqtisadi əməkdaşlıq Şurası yaradılmışdır. Hər iki qrum öz milli hökumətlərində hərtərəfli dəstək də alırdılar. Bu əməkdaşlıq 1989-cu ilin noyabr ayında yaradılmışdır və 21 dövləti özündə birləşdirir.

Bu birlik Avstraliyanını təşəbbüsü ilə yaradılmışdır. Əsas məqsəd Sakit okean hövzəsində iqtisadi əməkdaşlığın inkişafından ibarət olmuşdur. Əvvəlcə bura daxil olan ölkələrin sayı 12, sonra 18 daha sonra 21 olmuşdur. Əvvəlcə ATEC nazirlərin görüşü səviyyəsində fəakiyyət göstərmişdir. 1993-cü ildən isə dövlət başçıları nın və hökumətin müntəzəm görüşləri həyata keçirilir.

Bu birliyin əsas cəhətləri aşağıdakılardan ibarətdir:

1. 
   Bu birlikdə inteqrasiya prosesləri əsasən TMK-ın aparıcı rolu ilə həyata keçirilir.
   
2. 
   İnteqrasiya prosesləri iqtisadi, mədəni, sosial-siyasi cəhətdən fərqlənən ölkələr arasında aparılır.
   
3. 
   Asiya-Sakit okean ərazisi çərçivəsində olan bu inteqrasiya yarım regional ittifaqlardan ibarət cənub-şərqi Asiya və Şimali Amerika Azad Ticarət zonasını, Cənub-Sakit okean formunu da əhatə edir.
   

Hər-halda müasir şəraitdə bu birlikdə inteqrasiya prosesləri aşağıdakı cəhətləri özündə əks etdirir:

• 
  1994-cü ildə İndoneziyanın Baqor şəhərində yüksək səviyyədə keçirilən yiğincaqda qərara lınmışdır ki, inkişaf etmiş ölkələr üçün 2010-cu ilə, digər ölkələr üçün isə 2020-ci ilə azad ticarət zonaları yaradılması və investisiya dairəsində liberallaşdırma prosesi başa çatdırılmalıdır. Ümumdünya Ticarət təşkilatının razılaşmalarına uyğun olaraq gömrük dərəcələrinin azaldılması həyata keçirilməlidir.
  
• 
  Mütəxəssislərin mülahizələrinə görə ATEC bu regionda ticarət üzrə olan problemlərin müzakirəsi mərkəzinə çevrilə bilər.
  
• 
  ABŞ-da və Aİ-də müəyyən himayədarlıq meyllərinin artması dünya ticarətinin sürətlə liberallaşdırılmasında və bu qurumun Asiya ölkələri ilə olan inteqrasiya proselərində məhdudiyyətliklər yarada bilər.
  

Hazırda inteqrasiya proseslərinin nəticəsidir ki, bu qruplaşmaya daxil olan bəzi ölkələrdə xüsusən Asiya ölkələrində iqtisadi artım daha dinamik olmuşdur. Odur ki, dünya üzrə ÜDM-də onların payı xeyli artmışdır. Hazırda dünya üzrə ÜDM-un 60 %-dən artığı ATEC ölkələrinin payına düşür.