1. İqtisadi vəziyyətin proqnozlaşdırılması, iqtisadi siyasətin işlənməsi və monitorinqi üçün statistikadan istifadə etməklə iqtisadi modellərin hazırlanması və təkmilləşdirilməsi Giriş

Seçmə əsasının formalaşdırılması
Statistik vahidlərin baş məcmusunun (seçmə əsasının) formalaşdırılması üçün statistik müşahidə obyektlərinin baş məcmusunun ilin əvvəlinə olan vəziyyətindən müəyyən edilmiş aşağıdakı parametrlər üzrə müşahidə obyektləri seçilir:

Uçot Obyektlərinin Təsnifatı üzrə identifikasiya, İnzibati-Ərazi Bölgüsü Təsnifatının, İqtisadi Fəaliyyət Növləri Təsnifatının, Mülkiyyət Növləri Təsnifatının kodları, uçot obyektinin qısaldılmış adı (olmadıqda tam adı);

Seçmənin planı. Seçmə məcmusunun formalaşdırılması
Seçmə məcmu, təbəqədə hər vahidə düşən orta qiymət göstəricisinin sadə hesablanması yolu ilə çoxölçülü təbəqələşdirilmiş təsadüfi seçmə əsasında yaradılır.

Seçmə məcmu baş məcmuda sadə təsadüfi seçmə aparılmaqla yaradılır.

Seçmə məcmunun formalaşdırılmasının birinci mərhələsi təbəqələşdirmədir (stratifikasiya, qruplaşdırma).
Müşahidə vahidlərinin təbəqələşdirilməsi 4 əlamətə görə həyata keçirilir:

İƏBT - (ərazi üzrə);

İFNT - (iqtisadi fəaliyyət növləri üzrə);

MNT - (mülkiyyət növləri üzrə);

GƏLİR.

Təbəqədən seçilən müşahidə vahidlərinin sayı Neyman üsulu ilə «Gəlir» əlamətinə görə optimal yerləşdirməyə uyğun olaraq, yəni təbəqədə olan müşahidə vahidlərinin sayının təbəqədə olan əlamətin dispersiyasının kvadrat kökünə hasilinə mütənasib olaraq müəyyən edilir.

Sabit n ümumi seçmə həcmli təbəqələşdirilmiş təsadüfi seçmə zamanı əlamətin yekun qiymətinin hesablanmasının dispersiyası minimaldır, əgər:
,
burada n_h - h təbəqəsindən seçilən müşahidə vahidlərinin sayı;

h – təbəqənin nömrəsi;

N_h – h təbəqəsinin həcmi;

- h təbəqəsinin dispersiyası:
;
H – təbəqələrin sayı;

Y_hi – h təbəqəsinin i müşahidə vahidinin əlamətinin (gəlirin) baza qiyməti;

- h təbəqəsi üzrə əlamətin orta qiymətidir.