1. Konfliktologiya müst

Mövzu 3. Конфликтолоэийаya sistemli yanaşma və kонфликтолоji biliyin metodologiyası

Onu qeyd etmək lazımdır ki, mцнагишяляр щаггында елмин методолоэийасынын формалашмасына сосиолоэийа, психолоэийа, рийа­зий­­йат фянлярi даща ящямиййятли тясир эюстярир. Мцнагишяyə системли йанашма ясасында юйрянилмяси цмуми шякилдя гябул едилмишдир.

Sистемли йанашма тярзи конфликтологу тяшкил едилмиш, даим инкишаф едян, чохсявиййяли систем кими истигамятляндирир. Системли йанашма тярзиндян истифадя етмядян, мцнагишяnин тясвирини, онларын гаршысынын алынмасы вя конструктив шякилдя щялли цзря тювсийяляр вермяк мцмкцн олсун.

Мцасир конфликтолоэийа мцнагишяsiнин тясвиринин təşkilinə 11 ясас категорийа груп дахилдир: мцнагишянин мащиййяти; структур; типолоэийа; функсийалар; тякамцл; diplotika; мцнагишянин мялу­ма­ты; мцнагишянин гаршысынын алынмасы; мцнагишянин битмяси; тядгигат вя диагностика.

Bazar iqtisadiyyatı şəraitində mцнагишяnин юйрянилмясинин ясас мярщяляляри програмын тяртиб едилмясиndən ibarətdir. Sonrakı mərhələ­lər­də конкрет olaraq тядгигат обйектинин мцяййян едилмяси; анализ мето­дикаларынын ишляниб щазырланмасы; iлкин мцнагишяли мялуматын топланмасы; топланмыш мялуматларын кямиййят вя кейфиййят ъящятдян ишлянмясиdir. Əлдя едилмиш нятиъялярин тящлили вя нятиъялярин, практики тювсийялярин ясасландырылмасындан ибарятдир.

Конфликтолоэийанын методолоэийасы юзцндя мялуматын топлан­ма­сы вя тящлил едилмяси методларыны мцяййян едир.

Конфликтолоэийада мялуматларын топланмасы методларына ашаьыдакылар аиддир:

1. Мцшащидя – конфликтолог тяряфиндян иштирак етдийи щадисяlərin гейдиййатыdır. Актив вя пассиф мцшащидя цсулу мювъуддур.

2. Сянядлярин юйрянилмяси – мцнагишяляр щаггында ялйазма, чап, кино ленти вя с. олан мялуматын тядгиг едилмясиdir.

3. Сорьу – мцяййян əhali групларына суалларла мцраъият едяряк, мялумат топланмасыdır.

Конфликтолоэийада мялуматларын təhlili методу ашаьыдакылар­дан ибарятdir:

1. Статистик təhlil – рийази ганунауйьунлугларын aşkarlanması.

2. Системли təhlil – мцнагишяли елементляр арасында гаршылыглы яла­гя­­лярин aşkarlanмасы.

3. Тарихи анализ – мцнагишялярин ardıcıl шякилдя нязярдян кечирилмяси.

4. Mцнагишяли amillərin təhlil edilməsi.

5. Сосиоloji təhlil – кичик групlarда мцнагишялərиn üзя чыхарыл­ма­сы.

Onu qeyd etmək lazımdır ki, sон заманлар формалашмагда олан милли конфликтолоэийада експеримент методикасы genişləmnək­dədir.

Mялуматların топланмасы вя təhlil методлары конфликтологлар тярфиндян тяшкилатларын, кичик групларын, шяхсляр арасында мцнаqиşя­лярин тядгигаты цчцн истифадя едилир.

Шяхсляр арсында олан мцнагишяляр айры нювдя методикалары тяляб едир. Щяр шейдян яввял onu qeyd etmək lazımdır ki, онлара мцх­тя­­лиф yanaşmalar (тестляр) аид едилир. Щямин тестляр шяхсин мцнагишялилик кими интеграл хцсусиййятини цзя чыхармаьа чалышыр. Mцнагишяли mə­qam­ларда фярдин давраныш стилинин мцяййян едилмяси цчцн дя тестляр мювъуддур. (мясялян, К.Томасын тести).

Конфликтологлар мцхтялиф техникалар васитясиля щяйата кечирилян фярди сющбятлярин истифадясиня ясасланан бязи психолоэийа вя психотерапийа методикаларындан истифадя етмяйя ъящд едирляр.

Мцасир конфликтолоэийада яняняви олараг мялуматлары щяйата кечирян кейфиййят методларына бюйцк ящямиййят верилир.

Üмумi елми кейфиййят методлары (təhlil вя с.) иля йанашы müxtəlif кейфиййят методларыndan да istifadə edilir:

1. Hадисянин тядгигаты metodikası – конкрет мцнагишянин юйрянилмяси вя ялдя едилмиш нятиъяляр ясасында мювъуд олан нязяриййяlərин реконструксийасы.

2. Експеримент сорьусу – сялащиййятли əhali групlarınда апарылан сорьу.

3. Çox zaman фокус-групларын (мясялян, бир йеря топланмыш мцх­тя­лиф сосиал групларынын nümayəndələrinin (20-25 няфяр)) юйрянил­мя­си методу тятбиг едилир.

Беляликля, mцасир конфликтоложи методолоэийа мцряккяб методлар системиндян ибарятдир. Dцнйа конфликтолоэийасы sabit йолла инкишаф едир. Bу ися мцнагишя щаггында елмин спесифик орижинал методикаларынын йаранмасына имкан йарадыр. Милли конфликто­ло­эи­йа цчцн щал-щазырда методоложи сahədə фянлярарасы синтез edilməsinin бюйцк ящямиййятi vardır.