1. Kursun öyrənilməsinin əhəmiyyəti və məqsədi

Akif Abbasov 

 

 

---

                                           4.Avestada əxlaq məsələləri 

“Avesta”  xalq  ədəbiyyatında  və  klassik  ədəbiyyatda  mifoloji  axının  başlıca 

qaynaqlarından  sayılır.  Bu  müqəddəs  kitab  eramızdan  VII  əsr  əvvəl  meydana 

çıxmışdır.  Onun müəllifi zərdüşt peygəmbərdir.  

Zərdüşt  peyğəmbərin  dini  ideyaları,  insanların  qarşılıqlı  münasibətlərinə  dair 

fikirlər “Avesta” nı meydana gətirmişdir.  

Yaxın və Orta Şərqdə böyük şöhrət qazanmış “Avesta” da xalq müdrikliyi, insan 

mənəviyyatının  saflaşmasına  dair  fikirlər  özünün  dolğun  ifadəsini  tapmışdır.  Bu 

kitabda xeyir və şər qüvvələri                 qarşılaşdırılır. Şəxsiyyətin həyatında bu 

qüvvələr necə bir rol oynadığına aydınlıq gətirilir.  

Zərdüşt  peyğəmbərin  düzgün  qənaətinə  görə, hər  bir  şəxs  yaxşı  nitqə,  yaxşı 

düşünməyə və yaxşı hərəkətlər etməyə borcludur. “Avesta” da tərbiyə insan üçün 

zəruri  bilinən  ən  mühüm  həyati tələbat kimi nəzərdən  keçirilir  və  hamının 

tərbiyəyə möhtac olduğu və cəmiyyətin hər bir üzvünə ədəb - ərkan, yaxşı adətlər, 

davranış və rəftar tərzi öyrədilməsi vacib bilinir.  

Kitabda  təhsilin  rolu  da  yüksək qiymətləndirilmişdir.  “Avesta”  da  dini  tərbiyə, 

mənəvi  tərbiyə,  əmək tərbiyəsi  və  fiziki  tərbiyə  diqqət mərkəzində  dayanmışdır. 

Dini tərbiyəyə 7 yaşdan etibarən başlamaq məqsədəuyğun sayılır. 

Müqəddəs  kitabda  fiziki  tərbiyənin məqsədi  də  açıqlanmışdır:  uşaqları  hərbi  işə 

hazırlamaq. Burada qılınc çalmaq, ox atmaq, at minmək və s. nəzərdə tutulur. 

Bu kitabda aşağıdakı əxlaqi fikirlər təbliğ olunur: 

1.  Yaxşılıq, xeyirxah işlərlə məşğul olmaq. 

2.  Əməksevərlik, torpağa bağlılıq. 

3.  Düzlük və doğruçuluq. 

4.  Həyatda namusla yaşamaq, ailə həyatında səmimi, vəfalı olmaq. 

5.  Verilən sözə əməl etmək, əhdə vəfa qılmaq. 

6.  Sülhsevərlik, müharibəyə nifrət və onun baş tutmasına yol verməmək. 

 

Avestada qəbilələr arasındakı müharibələr pislənir, talan və qırğınlara son qoymaq 

tələbi irəli sürülür. Bu barədə Zərdüşt peyğəmbər deyirdi: “Mən müharibəni rədd 

edib, silahı bir yana tullamaq istəyən Məzda dininə inanıram.” 

Avestada  ailəyə  ciddi  münasibətin  formalaşması  məsələləri  xüsusilə  diqqət 

mərkəzində  dayanmışdır.  Müqəddəs  kitabda  daimi  oturaq  məskənlər yaratmaq, 

oturaq həyat şəraitində ömür sürmək və s. məsələlərdən söz açılır. 

Kitabda torpaq insana müraciətlə deyir ki, ondan hər vəchlə istifadə etsin, zəhmətə 

qatlaşıb onu layiqincə becərsin. Əvəzində bol məhsul alar. 

---

Zərdüşt  nikah  münasibətinə  girməyə  hazırlaşan  gənclərə  üzünü  tutaraq  onları 

ədəbli  –  kamallı  olmağa,  davranış  qaydalarına  riayət etməyə  və  bir  –  birinin 

hörmətini saxlamağa çağırır.  

Avestada  namus,  ismət  və  bakirəlik  qadın  üçün  çox  mühüm  keyfiyyət kimi 

dəyərlənidirlir.  Zərdüşt  məkr  və  yalanla  nəfəs  alan  şəxslərə  qarşı  çıxırdı.  O 

insanları  belələri  ilə  mübarizə  aparmağa  çağırır  və  deyirdi:  pis  fikirli  adam 

günəşin adını da pisliyə çəkər. Ey fikri, dili və əməli yaxşı olmayan. Əmin olun 

ki, elədiyin hər bir yamanlıq özünə qayıdacaqdır.  

Kitabda həmçinin alimlərin əməyinə yüksək qiymət verilir. Alimlə cahil arasında 

fərq qoymaq, elmlə məşğul olanlara hörmətlə yanaşmaq məsləhət görülür. 

Zərdüştün diqqət yetirdiyi məsələlərdən biri də müəllim şəxsiyyətidir. O, yaxşı və 

pis müəllimi qarşılaşdırır, öz biliyi, davranışı ilə fərqlənən müəllimləri hörmətlə 

yad edir. Savadsız, nəzəri və metodik hazırlığa, pedaqoji ustalığa malik olmayan 

müəllimi isə şagird üçün arzuolunmaz hesab edir. 

Avestada tərbiyənin roluna yüksək qiymət verilir. Zərdüşt peyğəmbərə görə tərbiyə 

həyatın ən zəruri sutunu hesab edilməli, hər kəsi elə tərbiyə etmək lazımdır ki, o, 

oxumağı, yazmağı bacarmaqla yüksək pilləyə qalxa bilsin.  

Müqəddəs  kitabda  əxlaq  maddi  və  mənəvi  nəzəriyyə  kiminəzərdən  keçirilir. 

“Avesta” dakı mənəviyyatla, insanın mənəvi aləmi, davranışı, rəftarı ilə əlaqədar 

ideyalar  öz  qidasını  xeyirxah  fikir,  xeyirxah  əməllərdən  götürür.  Zərdüşt 

insanların  bir  –  biri  ilə  səmimi,  mehriban  münasibətdə  olmalarını  arzulayır.  O, 

dostluğa  yüksək qiymət  verir,  eyni  zamanda  həqiqi  dostluğun  şərtlərinə 

toxunurdu. 

Avestada irəli sürülən ibrətamiz fikirlər, Zərdüşt peyğəmbərin öyüd və nəsihətləri 

hazırda öz əhəmiyyətini və dəyərini saxlayır və gənc nəslin tərbiyəsində qüdrətli 

vasitəyə çevrilir.