1-labaratorya: Qurilista kompyuter tarmagin proektlestiriw Jumistin maqseti

1-labaratorya: Qurilista kompyuter tarmagin proektlestiriw

Jumistin maqseti

Kompyuter tarmaǵı - bul informaciya hám esaplaw wazıypaların birgelikte sheshiw ushın birlestirilgen kompyuterler bolıp tabıladı kompleksi bolıp tabıladı.

Tarmaq texnologiyalarınıń gilt túsinigi - bul tarmaq resursı bolıp tabıladı. Tarmaq resurslarına ruxsat beriwdi tarmaq xızmetlerin támiyinleydi.

Tarmaq texnologiyalarınıń tiykarǵı túsiniklerine, sonıń menen birge, server, klient, baylanıs kanalı, protokol hám basqa kóplegen sol sıyaqlılardı kirgiziw múmkin. Usınıń menen birge, tarmaq resursı hám tarmaq xızmetlerin túsinikleri júdá zárúrli bolıp tabıladı, sebebi kompyuter resurslarınan birgelikte paydalanıw tiykarında jumıstı shólkemlestiriw zárúrshiligi, yaǵnıy tarmaq resursları hám oǵan uyqas tarmaq xızmetleriniń jaratılıwı kompyuter tarmaqları jaratılıwınıń tiykarǵı sebebi esaplanadı.

Tarmaq xızmetleriniń bes túri ajıratılǵan : fayl, baspadan shıǵarıw, xabarlar, maǵlıwmatlar bazası, qosımshalar.

Fayl xızmeti oraylasqan baza hám fayllardan birgelikte paydalanıwdı ámelge asıradı. Bul eń zárúrli tarmaq xızmetlerinen biri bolıp, ol tarmaq faylları saqlanatuǵın jay (lokal tarmaq fayl server, ftp-server hám bas.) ámeldegi bolıwın, sonıń menen birge, hár qıylı qawipsizlikti támiyinlew mexanizmlerinen paydalanıwdı támiyinleydi (ruxsattı shegaralaw, fayl versiyaların baqlaw, informaciyalardı rezervlew hám boshq.).

Baspadan shıǵarıw xızmeti printerlerden hám basqa baspadan shıǵarıw apparatlarınan oraylasqan halda paydalanıwdı támiyinleydi. Bul xızmet baspadan shıǵarıw wazıypasın qabıl etedi, wazıypalar gezegin basqaradi, paydalanıwshılar tarmaq printerinen birgelikte paydalanıwın shólkemlestiredi. Tarmaq baspadan shıǵarıw xızmeti hár qıylı kompyuter tarmaqlarında júdá qolay bolıp, talap etiletuǵın printerler sanın kemeytiw imkaniyatın beredi, bunıń nátiyjesinde ǵárejetlerdi yamasa jáne de sapalı apparatlardan paydalanıwdı azaytadı.

Xabarlar xızmeti kompyuter tarmaǵı paydalanıwshıları ortasında informaciya almaslawdı shólkemlestiriwge múmkinshilik beredi. Xabar retinde bul jaǵdayda tekstli xabarlardı (elektron pochta, tarmaq messenjeri xabarları hám boshq.) hám hár qıylı dawıslı hám videoaloqa sistemalarınıń media xabarların qaraw múmkin.

Maǵlıwmatlar bazası xızmetlerin oraylasqan maǵlıwmatlar saqlanıw jayın, qıdırıw, qayta islewdi shólkemlestiriw hám hár qıylı informaciya sistemaları maǵlıwmatların qorǵawdı támiyinlew ushın mólsherlengen. Ápiwayı saqlaw hám fayllardan birgelikte paydalanıwdan ayrıqsha túrde, maǵlıwmatlar bazası xızmeti óz ishine jaratıw, ózgertiw, maǵlıwmatlardı óshiriw, olardıń tolıqlıǵın hám qorǵalıwın támiyinlewdi óz ishine aladı hám basqaradi.

Qosımsha xızmeti programmanı paydalanıwshı kompyuterinde lokal derekten emes, bálki kompyuter tarmaǵından jumısqa túsiriw usılın támiyinleydi. Olarǵa Google Drive hám Microsoft Office 365 sıyaqlı onlayn-xizmlatlar jaqsı mısal bóle aladı.

2. «Klient-server» texnologiyası

Ashıq sistemalardıń óz-ara birgelikte islewi modeli boyınsha uyqas modeller tiykarında qurılǵan tarmaqlardı tómendegishe ajıratıw múmkin: informaciyaǵa oraylasqan halda qayta islew, “klient-server”, informaciyaǵa bólistirilgen halda qayta islew, informaciyaǵa birgelikte qayta islew, “klient-tarmaq”.

Informaciyaǵa oraylasqan halda qayta islew modeline uyqas túrde qurılǵan tarmaqlarda kompyuter tarmaǵınıń barlıq resurslarınan klientler birgelikte paydalanıwın usınıs etiwshi oraylıq kompyuter ámeldegi bolıwın talap etedi (1. 1-súwret). Bunday oraylıq kompyuter kóbinese maynfreymlar (mainframe) yamasa xostlar (host), bul kompyuterge lokal apparat arqalı jalǵanǵan barlıq paydalanıwshılar - terminallar dep ataladı. Terminal ádetde kommunikatsion úskeneler, maǵlıwmatlardı kirgiziw hám shıǵarıw apparatların óz ishine aladı.

1. 1-súwret. Informaciyaǵa oraylasqan halda qayta islew modeli.

Terminal protsessor, yad apparatı hám basqa tolıq kompyuterde ámeldegi bolatuǵın barlıq komponentalarga ıyelewi shárt emes.

Qısqasha etip aytqanda, informaciyaǵa oraylasqan halda qayta islew tiykarında qurılǵan tarmaqlardı tolıq tarmaq dep atab bolmaydı, sebebi terminallar maǵlıwmatlarǵa qayta islewge múmkinshilik bermeydi, olar paydalanıwshına tek oraylıq kompyuter resurslarınan paydalanıw imkaniyatın beredi. Bunday tarmaqlardı fizikalıq tárepten paydalanıwshılarǵa bir vatqning ózinde túrli jumıs jaylarınan turıp islew islew imkaniyatın beretuǵın kóp paydalanıwshılı kompyuter dep túsiniw múmkin.

Terminallı kirisiw (“terminal -xost” modeli) tariyxıy tárepten kompyuter tarmaqların shólkemlestiriwdiń dáslepki usılı esaplanadı. Házirgi waqıtta bul texnologiya kompyuterlerdi aralıqtan admınıstratsiyalash ushın, aralıqtan qosımshalar menen islew ushın, sonıń menen birge, ǵalabalıq xizmet kórsetiw sistemalarında isletilip atır.

“Klient-server” modeli tarmaqlararo óz-ara birgelikte islew modeliniń aldınǵı modelinen ayrıqsha túrde informaciyalarǵa klient júzesinde qayta islewdi názerde tutadı (1. 2-súwret). Tarmaqlararo óz-ara birgelikte islewdiń “klient-server”

modeliniń ulıwma dúzilisin tómendegishe súwretlew múmkin:

tarmaqta klient kompyuterleri (paydalanıwshılardıń jumısshı stansiyaları ) hám server (server - bul óziniń resurslarınan bir bólegine ulıwma ruxsattı támiyinleytuǵın kompyuter) rolin orınlawshı keminde bir kompyuter ámeldegi;

klientler óz wazıypaların orınlawı dawamında maǵlıwmat alıw ushın serverge shaqırıq etediler (fayllarǵa, maǵlıwmatlar bazasına, esaplaw jumısların orınlaw ushın hár qıylı qosımshalarǵa shaqırıq etediler);

server kerekli informaciyanı klientke usınıs etedi, informaciya alınǵannan keyin ol qayta islenedi.

Tarmaqlararo birgelikte islewdiń “klient-server” modeli haqqında sóyler ekenbiz, eskertip ótiw kerek, teminologiyada “klient-server” qosımshalarınıń tarmaq arxitekturası túsinigi de bar.

“Klient-server” arxitekturası túsinigi tarmaq qosımshalarınıń eki - server hám klient bólimlerine ajıratıw menen baylanıslı. Qosımshanıń klient bólegi server bólegine soraw menen shaqırıq etedi, serverde esaplaw ámelge asıriladı (maǵlıwmatlar bazasında kerekli informaciyanı izlew hám boshq.), alınǵan nátiyjeler qayta islew ushın klient bólegine jiberiledi.

“Klient-server” arxitekturasın tarmaq qosımshalarınıń fayl-server arxitekturası menen salıstırıwlaganda, bunda server yadında tek ǵana server qosımshaları saqlanadı, biraq olar qayta islenbeydi. Biraq eger klient-server haqqında termoqlararo birgelikte islew modeli retinde gápirsak, ol jaǵdayda tarmaq qosımshalarınıń fayl-server arxitekturası “klient-server” modeline tiyisli boladı.

Sonı da eskertip ótiw kerek, server retinde bólek kompyuterdi (ajıratılǵan server), sonıń menen birge, resurslariniń bir bólegine kiriwge ulıwma ruxsat berilgen paydalanıwshınıń jumısshı stansiyasın qaraw múmkin. Ekinshi jaǵdayda “qatarlas” (peer -to-peer) tarmaqları haqqında gápirilmoqda, bul model tiykarında qurılǵan tarmaqlar bir reńli tarmaqlar dep ataladı.

Bunnan tısqarı, server de birpara resursların basqa serverden sorawshı klient rolin iyelewi múmkin. Bunday óz-ara islew tarmaq qosımshalarınıń kóp júzeli arxitekturasın ámelge asırıw imkaniyatın beredi.

Informaciyalarǵa bólistirilgen halda qayta islew modeli (distributed computing) “klient-server” modeliniń rawajlanıwı esaplanadı hám kompyuter tarmaqlarında hár biri óz wazıypasın orınlawı ushın optimallastırılgan bir neshe - maǵlıwmatlardı saqlawshı, maǵlıwmatlar bazasın basqarıwshı, esaplaw jumısların orınlawshı, Internetge kirisiwdi tashkillovchi serverlerden ibarat bolıwın usınıs etedi (1. 3-súwret). Bólek serverlerdiń “arnawlılashtirilishi” talap etiletuǵın úlken kólem degi esaplaw jumısların jáne de natiyjelilew orınlawǵa, bunıń nátiyjesinde isenimli hám joqarı ónimlili kompyuter tarmaqlardı jaratılıwma múmkinshilik beredi. Bólistirilgen informaciyalarǵa qayta islew modeli sistemaların kompyuter tarmaqlarında hár qıylı korporativ informaciya sistemalarınıń funksianalligini támiyinlew ushın keń qollanılıp atır.



Kóp serverlerden paydalanıwdı usınıs etiwshi taǵı bir model, informaciyalarǵa birgelikte qayta islew modeli (collaborative computing, cooperative computing) dep ataladı (1. 4-súwret). Bul modeldiń joqarıdagilardan ayırmashılıǵı, bunda bólek serverler bir wazıypanı atqaradı, yaǵnıy kompyuter tarmaǵınıń ulıwma wazıypası bólek serverlerge “bólistiriledi”. Bunıń nátiyjesinde tarmaqta tarmaqta umumdorlik asadı hám tarmaqtıń isten shıǵıw dárejesi azayadı.