1-лаборатория иши

2
. Asbobning tuzilishi va ish usuli
2-rasm
Кapilyar naychalardan gaz oqib o’tishidan foydalanib, ichki ishqalanish koeffitsientini topish mumkin 2-rasm. Uning uchun hajmi 8-10 litr bo’lgan A idish suv bilan to’ldiriladi. 1-jo’mrakdan suv og’izilsa, suvning yuzasidagi bosim pasayishi natijasida kapilyar nay 2 orqali havo oqa boshlaydi. Ishqalanish kuchi natijasida kapilyar nayning uchlarida bosimlar farqi hosil bo’ladi.Bu bosimlar farqi R manometr M bilan o’lchanadi. Кapilyar nay orqali idish A ga  vaqtda oqib o’tgan havoning hajmi V ni idishdagi shkala 3 orqali o’lchanadi. Uzunligi l radiusi r bo’lgan kapilyar nay orqali  vaqtda oqib o’tgan havoning V xajmi Puazel formulasiga asosan:
7
ga teng. Bu tenglamadan:
8
bunda R – nay uchlaridagi bosimlar farqi.
formula 8 bilan havoning ichki ishqalanish koeffitsiyentini topib, uning o’rtacha qiymatini 6 formulaga qo’yib, havo molekulalarining o’rtacha erkin yo’l uzunligi topiladi.


3. Ishni bajarish tartibi

1. 
   A-idishga suv quyilib, uning sathi shkalaning yuqorigi chizig’iga yetkaziladi.
   
2. 
   Pastdagi jo’mrak ochiladi. Manometrdagi sathlar farqi o’zgarmas holga kelgandan so’ng suvning sathini shkala bo’yicha belgilab, sekundomer yurgizib yuboriladi.
   
3. 
   Bir litr suvning oqib chiqishi uchun ketgan vaqt hisoblanadi. Suvning oqib chiqish vaqtidagi bosimlar farqi manometrdan aniqlanadi, so’ngra jo’mrak yopiladi. Bu yerda M manometrdagi bosimlar farqi mm. suv ustunida chiqadi. Uni Nm² ga o’tkazish uchun quyidagi tenglikdan foydalanish kerak: 1 mm. suv. ust-10 Nm². Tajribadan so’ng oqib chiqqan suvni qaytadan idishga quyiladi. Shu yo’sinda tajriba 7-8 marta qaytariladi.
   
4. 
   Puazeyl qonunidan foydalanib, har bir o’tkazilgan tajriba uchun havoning ichki ishqalanish koeffitsiyenti  hisoblanadi, r⁴l ning qiymati qurilmaga yozib qo’yilgan.
   
5. 
   Havo molekulalarining o’rtacha erkin yo’l uzunligi 6 formuladan topiladi. Bu formuladagi ichki ishqalanish koeffitsienti  ning o’rniga topilgan natijalarning o’rtacha qiymati qo’yiladi. R-atmosfera bosimi barometr bilan o’lchanadi. Topilgan va hisoblangan natijalar quyidagi jadvalga yoziladi:
   

№

V

τ

∆R

%

λ

∆λ

E