1 Lekciya: Ádebiy til hám ádebiy norma. Qaraqalpaq tiliniń orfografiyalıq qádeleri Jobası


Á á háribi— jinishke, ashıq dawıslı a sesin tańbalaydı.Bul hárip, kóbinese sózlerdiń birinshi



Yüklə 33,8 Kb.
səhifə6/11
tarix27.01.2023
ölçüsü33,8 Kb.
#122643
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
1 Lekciya

Á á háribi— jinishke, ashıq dawıslı a sesin tańbalaydı.Bul hárip, kóbinese sózlerdiń birinshi buwınında, geyde ekinshi hám onnan sońǵı buwınlarda da jazıladı: álem,bárhama, kán, qánige, ǵálle, qálem, báhár, másláhát,Ábdirasuwlı t.b.
E e háribi—jinishke, qısıq dawıslı e sesin bildiredi. Ol túpkilikli hám basqa da ózlestirme sózlerdin barlıq esitilgen orınlarında dara túrinde jazıladı: el, eki, etik, ertek, erkin,terek, bes, besik, besew, kerege, kolenke, elektr, ekran,ekonomika, emal, epitet, estetika, chechen, Elena, Egor t.b.
Íı háribi — juwan, qısıq dawıslı ı sesiniń tańbası. Bul hárip túpkilikli sózlerinde qısqa dawıslı sesti bildirse (llaq, ldıs, orın, tınıq, qızıl t.b.), tıl, sır, cıgan sıyaqlı rus tili arqalı kirgensózlerde ádettegiden góri sózıńqılaw aytıladı.
Ii háribi — jinishke, qısıq dawıslı I sesin tańbalaydı hám sózlerdiń barlıq esitilgenorınlarındajazılaberedi: is,ilim, iyin, irimshik, iyis, isenim, ilmek, til, bizt.b. sózlerdeqısqadawıslı seslerdibildirse, alkino, lirika, ximiya, fizika, ekonomikat.b. sıyaqlı rustiliarqalı kirgensózlerdińjazılıwındasozıńqı aytılatuǵın sestina xızmetin de atqaradı. ıy/iyqosarları jıy, jıyın, kiy, kiyin, siyle, iyne, qıy, qıyın,qıydı, qıyadı, toqıydı, uyıydı, bekiydi, suwıydı hám ádebiy,mádeniy, ilimiyt.b. sıyaqlı sózlerdiń aqırındaqosarlı túrindesaqlanıpjazıladı.
Ańlatıw: qánige (qaniyge emes), taǵdir(taǵdiyir emes), tásir(tasiyir emes), t.b. sózlerde. Sonday-aq Amin (Amiyin ernes) Amina (Amiyina emes), Nizamatdin
(Nizamatdiyin emes) t.b.sıyaqlı adam atlarında i háribi sóylewde ádettegiden sózılıńqırap aytılsa da, jaziwda birinshi kórsetilgen túrinde jazıladı.
Oo háribi —erinlik, ashıq dawıslı o sesinin tańbası. Bul hárip, kóbinese túpkilikli hám ózlestirme sózlerdiń dáslepki buwında, al ózlestirme sózlerdin basında, aqırında da jazıladı: ol, oraq, oramal, ot, otın, otaq, otar, qonaq,sora, sona, Omar, oda, opera, okrug, order, ocherk, okean,radio, kino, video t.b.

Yüklə 33,8 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin