1-ma’ruza. Kirish. Fanning maqsadi, vazifasi va ahamiyati reja

Sibir adonisi – Adonis sibiricus Patr. ko‘p yillik o‘t o‘simlik bo‘lib, MDHning Ovrupo qismining janubiy tumanlarida va Sibirda o‘sadi. Bu o‘simlikning biologik faolligi bahorgi adonisga qaraganda ancha past bo‘lsa ham, tibbiyotda ishlatish uchun tayyorlanadi.
Tyanshanadonisi – Adonis tianschanica (Adolf.) LipschitzmarkaziyTyan-SHanningtog‘cho‘llaridao‘sadi. Turkistonadonisigaanchao‘xshaydi. Undan, asosan, poyasiningsochilibo‘sishivabarginingko‘proqajralganbo‘lishibilanfarqqiladi.
O‘simlikninghammaqismida (ko‘proqerustkiqismida) 10 tadanortiqyurakglikozidlari (strofantidin, simarin, K-strofantin-βvaboshqalar) hamdaflavonoidlar (orientin, adonivernitvaboshqalar), adonitspirti, kumarinlar (skopoletin, umbelliferon) vasaponinlarbo‘ladi.

Marvaridgulerustkiqismi – Herba convallariae

Marvaridgulbargivaguli – Folia convallariae et flores convallariae

O‘simlikningnomi. Maymarvaridguli – Convallaria majalis L.; Zakavkazemarvaridguli – Convallaria transcaucasica Utkin ex Grosch.; Keyske (YApon) marvaridguli – Convallaria keiskei Miq.; lolaguldoshlar – Liliaceae oilasigakiradi.Marvaridgulturlariko‘pyillik, bo‘yi 15–30 smgaetadigano‘to‘simliklar. Ildizpoyasierostidagorizontaljoylashgan, bo‘g‘imlivashoxlanganbo‘lib, bo‘g‘imlaridanko‘pginamaydaildizlar, erustigaildizoldibarglarivagulo‘qio‘sibchiqadi. O‘simlikningpastkiqismi 3–6 ochpushti, pardasimontangachabilano‘ralgan. Ildizoldibarglari 2 (ba’zan 3) taellipssimon, o‘tkiruchli, tekisqirralivayoysimontomirlangan. Gullarioqrangli, yoqimlihidli, pastgaqaragan, oltitabirlashgantojbargidantashkiltopgan. Otaligi 6 ta, onaliktuguniuchxonali, yuqorigao‘rnashgan. Mevasi – to‘qsariq – qizilrangli, sharsimonvako‘purug‘liho‘lmeva. Aprel-iyunoylaridagullaydi, mevasiasgust-sentyabrdaetiladi.

O‘simlikninghammaqismizaharli.

Geografiktarqalishi.MaymarvaridguliUkraina, Belorus, Moldova, RossiyaningOvrupoqismidagio‘rmonlarda, Zakavkazemarvaridguli – SHimoliyKavkazda, ZakavkazedavaQrimda, Keyskemarvaridguli – Uzoqsharqda (Zabaykale, Priamur, Primore, SaxalinvaJanubiyKurilda)ginamarcha, archa – maydabargli, kamdan-kamqarag‘ayo‘rmonlarda, namo‘tloqlarda, butalarorasida, daryolarvodiysidavaboshqaerlardao‘sadi.
MahsulotniasosanSHimoliyKavkaz, Volgabo‘yierlar, RossiyaningVoronej, Lipetskvaboshqamarkaziyviloyatlari, Belorus, Ukraina (Jitomir, Kiev, Volinskviloyatlari) respublikalaridatayyorlanadi.