1-mavzu. Ekologiya va tabiatni muhofaza qilish kursi, vazifasi, maqsadi, tuzilmasi va tarixi, fanni o‘rganish usullari

Populyatsiyalar ekologiyasi 
Ekologlar populyatsiyaning o`sishi ustida tadqiqotlar olib borishdi. Berilgan 
ma`lumotlarga ko`ra, populyatsiya soni va o`sishi iqlim sharoitlariga bog`liq. 
Populyatsiya sonini o`sishida jinslar nisbati muhim rol o`ynar ekan.
Bugungi kunda muhim muammolardan biri ayrim populyatsiyalarda individlar 
sonini aniqlashning murakkabligidir. Masalan: yovvoyi quyonlar populyatsiyada 
hamma individlarning yer ustiga chiqmasligi ular sonini aniqlashda qiyinchilik 
tug`diradi. Chunki quyonlarning ayrimlarigina oziq-ovqat uchun yer yuziga 
chiqadi. 
Populytsiya o`sishi va ko`payishida suv, ozuqaning kamligi, hududlarining
qisqarib borishi va ba`zi resurslarning borligi, ba`zi resurslarning yetishmasligi 
cheklovchi omil vazifasini bajaradi (1-jadval). 
Turli mamlakatlarda aholining o`sishi. 1-jadval 
Mamlakatlar 
Tug’ilish 
O’lish 
O’sish 
(foizda) 
Rivojlanmaganmamlakatlar 
Iordaniya 
38.8 
5.5 
3.3 
Uganda 
50.8 
21.8 
2.9 
Zimbabve 
34.3 
9.4 
5.2 
Rivojlanganmamlakatlar 
Germaniya 
9.4 
10.8 
-1.5 
Shvetsiya 
10.8 
10.6 
0.1 
AQSH 
14.8 
8.8 
0.6 
 
Ozuqa va makon 
3
Begon and others. Ecology. UK. 2006. B. 10-12; 154;174. 

---

11 
O’rmonda yashaydigan tirik jonzotlar har doim ham yetarli ozuqa
va yashash joyiga ega bo’lavermaydi. Gida qizilishton Sonoran Arizona 
cho’li va Meksikada yashaydi. Qizilishton Saguara kaktusida teshik hosil
qilish yo’li bilan uya yasaydi. Qizilishtonlar har bir makon uchun o’zaro 
kurashadi. Belashuv qachonki ikki yoki undan ortiq jonzotlarning bir vaqtda
bir xil manbani egallash uchun bo’ladi.