Materializm va idealizm kurashi. Ba’zi ta’limotlarga ko‘ra, ikki dunyoqarash: materialistik va idealistik dunyoqarashlar to‘qnashuviga ta’sir etadi. Psixologiya ijtimoiy fanlar va tabiatshunoslik fani to‘qnashuvida ekan, unda ana shu to‘qnashuv aniq ko‘rinadi. Ijtimoiy rivojlanishni bir davrda odamlar reflekslariga ega bo‘lishdi, o‘z xulqini analiz qila olgach, idealizm fikrini maxsus birlamchi haqiqat deb qabul qildi. Psixika xususiyatlarini idealizm boshlang‘ich, hech nima bilan aniqlanmaydigan, boshqa hamma narsani tushuntira oladigan, deb qabul qildi. Materializm ong va ob’ektiv haqiqat o‘rtasida umumiylikni izlab, ongni ob’ektiv haqiqatdan chiqqan deb o‘rgatadi.
Uzoq vaqt burjuaziya tarixshunoslarida ikki xil yondashish hukmronlik qilgan: «personalistik» va «kontekstik».
