Mazmunan- formal. Olimning o‘z ulushini ilmga qo‘shishi qaytarilmas bo‘lganligi uchun tarixchini vazifasi bu ulushning maxsus xususiyatlarini tasvirlashdan iborat. Konkret voqealarni qaytadan o‘zgartirib tarixchi ularni boshqalar bilan solishtirmay, razryadga taqsimlamay baholay olmaydi. Bu ikki bo‘linmas tarixiy fikrni operatsiya qilish nazariyalarda o‘xshash emasliklari bilan aks ettirilgan. Nazariyalarda mazmuniga yoki “formasiga” e’tibor kuchaytirilgan. Bularda mazmun tarixiy qaytarilmas voqealarni moslashtirgan, formal esa tamoyillar va konstruksiyalar bilan moslashtirgan.
