1. MySql mysql
Relyatsion yondashuv asosiy tushunchalari
Yüklə 8,11 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- SQL tili ikkita asosiy komponentga ega
- DDL tilining asosiy konstruksiyalari
- CREATE TABLE komandasi sintaksisi
| Relyatsion yondashuv asosiy tushunchalari:
Ma‘lumotlar toifasi – relyasion MB saqlanadigan ma‘lumot qiymatlari; Domen – domenlar ma‘lumotlarni ayrim asosiy turlarini aniqlash orqali o‗rnatiladi; Atributlar – jadval ustunlar nomlari; Bog‗lanish – relyation so‗zidan olinib munosabatni bildiradi; Birlamchi kalit – bu kalit tashqi MB bilan bog‗lanishni o‗rnatish uchun xizmat qiladi. Relyatsion MB munosabatlarni o`zaro bog`langan to`plamidir. Har bir munosabat kompyuterda fayl ko`rinishida tasvirlanadi. Ushbu labaratoriyada ma`limotlar bazasini loyihalash uchun mohiyat – aloqa modelini ishlab chiqish bo`yicha ko`nikmaga ega bo`lish o’rganiladi. Aviakassa Reyslar Samolyot turi Uchuvchi Aeroport Registratsiya
Loyiha haqidagi axborot diagramma ko`rinishida rasmiylashtiriladi, buning uchun quyidagi belgilar kiritiladi: mohiyat turlari – to`rtburchak bilan, atributlar-ovallar bilan tasvirlanadi va ular mos mohiyatlar bilan yo`nalishsiz qirralar bilan bog`lanadi. Mohiyat – aloqa modeli predmet sohani (PS) faqat aniq bir qismini akslantiradi. Bu holda uni lokal model deyiladi. PS haqida to`la axborotga ega bo`lish uchun uni etarli kengroq tekshirish zarur va oldingisini to`ldiradigan local modellar qurish kerak. Shundan so`ng lokal modellar birlashtirilib PS haqida bir butun kompozitsion tasvirga ega bo`lamiz. Relyatsion yondashuv asosiy tushunchalari: Ma‘lumotlar toifasi – relyasion MB saqlanadigan ma‘lumot qiymatlari. Domen – domenlar ma‘lumotlarni ayrim asosiy turlarini aniqlash orqali o’rnatiladi. Atributlar – jadval ustunlar nomlari. Bog’lanish – relyation so’zidan olinib munosabatni bildiradi. Birlamchi kalit – bu kalit tashqi MB bilan bog’lanishni o’rnatish uchun xizmat qiladi. Relyatsion MB munosabatlarni o`zaro bog`langan to`plamidir. Har bir munosabat kompyuterda fayl ko`rinishida tasvirlanadi. 3 - LABORATORIYA ISHI Mavzu: SQL tilida jadvallar yaratish, o’zgartirish va o’chirish. Ushbu labaratoriyada predmet soha ma`lumotlar bazasini SQL so`rovlari orqali yaratamiz. Mavjud ob`yektlarni so`rovlar orqali ma`lumotlar bilan to`ldirish, o`zgartirish va keraksiz ma`lumotlarni o`chirishni ko`rib chiqiladi. SQL( Structured Query Language) (STRUKTURALASHGAN SO’ROVLAR TILI) ma’lumotlarni almashtirish tili bo’lib xisoblanadi, ya’ni u jadvallar bilan ishlash mo’ljallangan bo’lib, kiruvchi ma’lumotlar talab etilgan chiquvchi ko’rinishga ega xolga aylantirib beradi.SQL( Structured Query Language) (STRUKTURALASHGAN SO’ROVLAR TILI) ma’lumotlarni almashtirish tili bo’lib xisoblanadi, ya’ni u jadvallar bilan ishlash mo’ljallangan bo’lib, kiruvchi ma’lumotlar talab etilgan chiquvchi ko’rinishga ega xolga aylantirib beradi. SQL tili ikkita asosiy komponentga ega:DDL tili (DATA DEFINITION LANGUAGE (ma’lumotlar aniqlash tili) bu ma’lumotlar ba’zasi strukturasini aniqlash va ma’lumotlarga murojaatni boshqarish uchun mo’ljallangan. DML tili (DATA MANIPULATION LANGUAGE) - ma’lumotlarni manipulyatsiyalash tili. Ma’lumotlarni ajratish va tiklash uchun mo’ljallangan.DML tili (DATA MANIPULATION LANGUAGE) - ma’lumotlarni manipulyatsiyalash tili. Ma’lumotlarni ajratish va tiklash uchun mo’ljallangan. DDL tilining asosiy konstruksiyalariCREATE TABLE-yangi jadval yaratish DROP TABLE-jadvalni o’chirish ALTER TABLE-jadvalni o’zgartirish Jadvallarni yaratishJadvallar CREATE TABLE komandasi bilan yaratiladi. Bu komanda qatorlarsiz bo‘sh jadval yaratadi. CREATE TABLE komandasi jadval nomini va jadvalning o‘zini ko‘rsatilgan tartibdagi ustunlar ketma – ketligi ko‘rinishida aniqlaydi CREATE TABLE komandasi sintaksisiCREATE TABLE ( [()], [()], ... ); CREATE TABLE [IF NOT EXISTS] table_name( column_1_definition, column_2_definition, ..., table_constraints ) ENGINE=storage_engine; Argument qiymati kattaligi maʼlumot turiga bog‘liqdir.Agar siz maxsus ko‘rsatmasangiz, tizim avtomatik qiymatni o‘rnatadi.CHAR(n) -uzunligi o‗zgarmas, n ga teng bo‗lgan simvolli qator (0 < n < 256). VARCHAR(n)- uzunligi o‗zgaruvchi, n simvoldan oshmagan simvolli qator (n > 0 va har xil MBBT larda turlicha, lekin 4096 dan kam emas). ALTER – jadvalga o‘zgartirish kiritish uchun ishlatiladi. Bu buyruq jadvalga yangi ustunlar qo'shish, ustunlarni o'chirish, ustunlar kattaligini o'zgartirish, hamda cheklanishlarni qo'shish va olib tashlash imkoniyatlariga ega. Bu buyruq ANSI standarti qismi emas, shuning uchun har xil tizimlarda har xil imkoniyatlarga ega. Misol uchun jadvalga ustun qo‘shish buyrug‘i sintaksisi quyidagicha: ALTER TABLE 4-AMALIY ISH Mavzu: Ma’lumotlarni tanlash va ular ustida amallar.AND, OR, NOR mantiqiy standart so’zlardan foydalanish. Ishdan maqsad: Talabalarda DML komandalaridan foydalanish va shu orqali relyatsion MB da ishlash ko‘nikmasini hosil qilish. Masalaning qo‟yilishi: Avvalgi laboratoriya mashg‘ulotida yaratilgan futbol klubining MB ustida amallar bajarish. Uslubiy ko`rsatmalar:Ma‘lumotlar bazasiga axborotlar qo'shish, yangilash, o'chirish va chiqarib tashlash imkonini beradi, odatda ma‘lumotlami boshqarish tili (DML – Data Manipulation Language) yordamida amalga oshiriladi. Barcha ma‘lumotlarning markazlashtirilgan saqlanishi mavjudligi va ulaming tavsifi ba‘zan so'rovlar tili (querylanguage) deb ataluvchi so'rovlarda tashkil etilgan umumiy uskunasi sifatida DML tilidan foydalanish imkonini beradi. So'rovlar tilining mavjudligi o'ziga xos faylli tizimlarni cheklanishlardan yo'qotish imkoniyatini beradi, unda foydalanuvchilarning fiksirlangan so'rovlar to'plami ustida ish olib borishlari yoki dasturiy ta‘minotni boshqarishda ko'proq murakkab muammolar uchun doimiy ravishda yaratilayotgan dasturlar sonining oshishi nazarda tutiladi. DML tilining ikki xil turi mavjud - protsedurali va protsedurali bo'lmagan tillar. Ular bir-biridan ma‘lumotlardan ko'chirma olish usullari bilan farqlanadi. Ular o'rtasidagi asosiy farq, protsedurali tillar odatda MB da ketma-ket ravishda axborotlarni qayta ishlaydi, protsedurali bo'lmagan tillar butun yozuvlar to'plamiga birdan operatsiyaga kirishadi. DML tili so‟rovlari: SELECT – Amal bajaradigan jadvalimizni tanlash, ekranga chiqarish komandasi. Sintaksisi esa quyidagicha: SELECT *FROM // jadvalni to’liq chiqarish SELECT FROM // jadval ustunlarini chiqarish INSERT – SQL da barcha satrlar ushbu buyruq yordamida kiritiladi. Sintaksisi esa quyidagicha: INSERT INTO VALUES (“ustun_info”, “ustun_info”, … ); DELETE – satrlarni jadvaldan o‘chirish buyrug‘i. Sintaksisi esa quyidagicha: DELETE FROM WHERE qidiruv_sharti; UPDATE – Maydon qiymatlarini o‘zgartirish buyrug‘i. Sintaksisi esa 2 hil: UPDATE SET column=expression; UPDATE SET column=expression WHERE qidiruv_sharti; Ishni bajarish tartibi: Avvalo 3-laboratoriya ishida tuzgan jadvallarimizni esga olamiz. Endi o‘sha jadvallarni MYSQL da yuqorida sintaksisini keltirib o‘tganimizday komandalardan foydalanib yaratamiz. 1.Jadval ob‘yektlariga qiymatlar beramiz: So’rov:insert into buyrug’i orqali Ishchilar jadvalini to’ldiramiz Dml tilining ikki xil turi mavjud- protsedurali va protsedurali bo'lmagan tillar. Ular bir-biridan ma‘lumotlardan ko'chirma olish usullari bilan farqlanadi. Ular o'rtasidagi asosiy farq, protsedurali tillar odatda MB da ketma-ket ravishda axborotlarni qayta ishlaydi, protsedurali bo'lmagan tillar butun yozuvlar to'plamiga birdan operatsiyaga kirishadi. So`rov: Insert into Aviakassa(id, kassir, tushlik,smena) values(0, ‘Abdiqulova Mehribon,12:00,1-smena’); Natija Jadvalni tanlaymiz va SELECT operatori orqali ekranga chiqaramiz. Yüklə 8,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|