1-nashr O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi

14-rasm. 
Yorug‘sevar manzarali o‘simliklar.
13-rasm. 
Yorug‘sevar madaniy o‘simliklar.

---

51
faolligi sutkaning yoritilganlik darajasiga bo‘g‘liq. Kunduzgi hayvon turlari 
ko‘pchilikni tashkil etadi (asalari, qaldirg
‘
och, quyon), ularning hayotiy 
faoliyati sutkaning yorug
‘
vaqtida faol kechadi. Tungi hayvonlar (bo
‘
ri, 
ukki, chirildoq, suvarak)
tunda faol harakatlanib, oziq izlaydi.
Kechqurungi 
hayvonlar (ko
‘
rshapalak, may qo
‘
ng
‘
izi) o‘z faoliyatini quyosh botgan g
‘
ira-
shira vaqtda boshlaydi.
Hayvonlarning rang ajrata olish qobiliyati ham 
sutkaning qaysi vaqtida faol bo‘lishiga bog
‘
liq.
Yirtqich sutemizuvchilar, 
yirtqich qushlar ranglarni farq qilmaydi, kunduzgi hayvonlardan primatlar, 
to
‘
tiqushlar, kolibrilar ranglarni ajrata olish qobiliyatiga ega.
Yer yuzining turli kengliklarida kun uzunligi bir xil emas. Ekvatorda 
kun uzunligi yil davomida deyarli bir xil, taxminan 12 soatni tashkil etadi. 
Ekvatordan qutblarga borgan sari kun uzunligi yil fasllariga qarab farqlanadi.
O‘simlik va hayvonlarning o‘sishi, rivojlanishi kun uzunligiga bog‘liq. 
Bu hodisa 
fotoperiodizm 
deyiladi. 
Fotoperiodizm 
kun uzunligining mavsumiy 
o‘zgarishlariga nisbatan tirik organizmlarning javob reaksiyalari hisoblanadi. 
Fotoperiodizm yorug‘likning intensivligiga emas, balki sutkaning yorug‘ va 
qorong‘i vaqtlarining almashinish davriyligiga bog‘liq. Fotoperiodizm tirik 
organizmlardagi morfologik, fiziologik, biokimyoviy jarayonlarning kun 
uzunligiga bog‘liq ravishda ritmik o‘zgarishlaridir. 
Kun uzunligiga nisbatan javob reaksiyasiga ko‘ra o‘simliklar ekologik 
guruhlarga ajratiladi.