4. İş yerinin təşkili;
5. İşçilərin həvəsləndirirlməsi sistemi;
6. Kollektivdə mənəvi psixoloji mühit;
7. İşçilərin istirahət şəraiti;
8. Regionun infrastrukturu.
Sosial-psixoloji proseslərin idarəolunması aşağıdakı funksiyaları yerinə yetirir:
1) Sosial-psixoloji proseslər üçün norma və normativlərin təhlili;
2) Çatışmamazlıqların aşkar olunması;
3) Problemin formalaşdırılması;
4) Planların yerinə-yetirilməsinin təşkili;
5) Norma və normativlərin yerinə-yetirilməsinin uçotu və nəzarət;
6) Sosial-psixoloji prosesi xarakterizə edən göstəricilərin yaxşılaşdırılma motivasiyası;
7) Proseslərin nizamlanması.
Qeyd etdiyimiz kimi, metodlar insanları əmək fəaliyyətində motivləşdirir və aktivləşdirir. Sosial üsul insanları birbaşa və dolayı yolla fəallaşdıran təsir üsullarından ibarətdir. Birbaşa təsir üsullarına aşağıdakıları aid etmək olar:
1. Sosial tələbatın ödənilməsi.
2. İqtisadi həvəsləndirmə sistemlərinin tətbiq olunması.
Dolayı təsir üsullarına aşağıdakılar aiddir:
1. İşçilərin sosial inkişafının təmin olunması.
2. Kollektivə sosial qayğıların göstərilməsi.
Sosial tələbat dedikdə, insanın maddi və mənəvi tələbatları sistemi başa düşülür. İnsan fəaliyyətinin əsasında sosial tələbatlar dayanır. İnsan öz tələbatını ödəmək üçün fəaliyyət göstərir və gəlir əldə edir. Əldə etdiyi gəlirlə o, öz tələbatlarını ödəməyə müvəffəq olur. Deməli, işçilərin tələbatlarının ödənilməsi yolu ilə onların fəallaşdırılması sosial üsulun əsas məqsədlərindən biridir. Rəhbər müəssisəyə işçi qəbul edərkən ona əmək haqqı təklif edir. O düşünməlidir ki, təklif etdiyi əmək haqqı işçinin minimum yaşayışını təmin etməlidir. Əgər təmin etmirsə, işçi daim iş axtarışında olacaq və istənilən vaxt o müəssisəni tərk etmək məcburiyyətində qalacaqdır.
Sosial tələbatın ödənilməsi işçini əmək fəaliyyətinə sövq edirsə, iqtisadi həvəsləndirmə sistemlərinin tətbiqi onların əmək fəallığını artırır. İqtisadi həvəsləndirmə sisteminə əlavə əmək haqqını, mükafatlandırma sistemini, maddi yardımların verilməsini aid etmək olar.
Qeyd etdiyimiz kimi, sosial siyasət sosial inkişafın təmin olunması ilə də bağlıdır. Sosial inkişafa əl əməyinin yüngülləşdirilməsi, işçilərin təhsil alması, ixtisasların artırılması, kadrların təkmilləşdirilməsi, elmə yiyələnməsi, sosial rifahının yaxşılaşdırılması, mənzil problemlərinin həlli məsələlərini aid etmək olar.
Sosial üsulun tətbiqi işçinin əhval ruhiyyəsini artırmaqla onda əməyə stimul yaradır. Bu məqsədlə də, sosial üsul insan amili üçün daha çox əhəmiyyət daşıyır.
İdarəetmədə psixologiyanın, psixiki proseslərin rolu böyükdür. İdarəetmə fəaliyyətində psixoloji üsul insanların davranış və ünsiyyət fəaliyyəti ilə əlaqədar olub, onların fəaliyyətinə təsir göstərmək, onları vacib məqsəd ətrafında səfərbər etmək üsuludur.
Psixoloji üsullar sistemi də sosial fəlsəfənin tərkibinə daxildir. Psixoloji üsul fərdlərin, qrupun və ya kollektivin psixologiyasına təsir etməklə onların fəallığının yaradılması və artırılması üsuludur. İdarəetmənin bu metodu kollektiv arasında psixoloji əhval ruhiyyə yaratmaqla istehsalın inkişafına, keyfiyyətin yaxşılaşdırılmasına və insanlar arasında birgə fəaliyyətin və sosial münasibətlərin tənzimlənməsinə yönəldilir.
Psixoloji üsul işçinin daxili imkanlarını araşdırmaq, onlardan istifadə etmək və psixologiyasına təsir etmək üsuludur.
Psixoloji üsul kollektivin psixologiyasına birbaşa və dolayı təsir göstərməklə onları əmək prosesində fəallaşdırır. Aşağıdakı birbaşa təsir üsullarını tətbiq etməklə işçinin fəallığını artırmaq mümkündür:
1. Tərifləməklə.
2. Vədlər verməklə.
3. İstiqamətləndirməklə.
4. Fəxri fərmanlarla, diplomlarla, medallarla təltif etməklə.
5. Şərəf lövhəsinə şəklini vurmaqla və s.
Birbaşa təsir üsulu mənəvi cəhətdən həvəsləndirməklə, işçini əmək prosesində ruhlandırır.
Psixoloji üsulun dolayı təsir üsulları aşağıdakılardır:
1. Kollektivdə fərdi və kollektiv psixoloji xüsusiyyətləri nəzərə almaq.
2.Təşkilatda sağlam psixoloji mühiti formalaşdırmaq.
3. İdeya-siyasi tərbiyələndirmə.
4. Kollektivin ənənələrinin, adətlərinin qorunması və inkişaf etdirilməsi.
Dolayı psixoloji üsullardan biri müəssisədə sağlam psixoloji mühitin formalaşdırılmasıdır. Bu üsul kollektivdə daim yüksək abu-havanın, əhval-ruhiyənin olmasını təmin edir. Sağlam psixoloji mühit insanlar arasında münasibətləri tənzimləyir, humanizmin inkişafına şərait yaradır.
Kollektivin adət-ənənəsi bir neçə illər və ya on illiklər ərzində yaranır və formalaşır. Yeni təyin olunmuş rəhbərlər də kollektivin adət-ənənələrini öyrənməli və ona uyğunlaşmalıdırlar. Çünki kollektivin adət-ənənəsi kollektivin xarakterinin, xüsusiyyətlərinin, onlar arasında ünsiyyətin, əlaqənin təzahüründən formalaşır. Kadrların hərəkəti, yeniləşməsi, işə qəbulu tədricən baş verdiyindən, yeni kadrlar həmin ənənələrin təsirinə məruz qalır və ona uyğunlaşırlar. Kollektivin adət–ənənəsi onu digər kollektivlərdən fərqləndirən əsas xüsusiyyətlərdən biridir.
Psixoloji təsirin müsbət nəticələri aşağıdakılardır:
1) Xoş əhvalı-ruhiyyə.
2) Özünə inam.
3) Aktivlik.
4) Məsuliyyətlilik.
Kollektivdə bu cür psixoloji hallar və vəziyyətlərin yaranması işçilərdə müsbət emosiyalara səbəb olur, onların əmək prosesində daha da aktivləşməsinə müsbət təsir göstərir.
Dostları ilə paylaş: |