1. ÖZ Şİİr anlayişini süRDÜren şİİR

TÜRK EDEBİYATI 8

ÜNİTE 1
ŞİİR

1. ÖZ ŞİİR ANLAYIŞINI SÜRDÜREN ŞİİR
- Şiirde ahengi sağlayan ögeler: ölçü, uyak, aliterasyon, vurgu ve tonlamalardır.
- Ölçü: Nazımda dizelerin uyduğu kalıba denir.
- Vurgu: Bir şiirde bazı sözcükler diğerlerine oranla daha baskın okunmasına denir.
- Tonlama: Sesin alçalıp yükselmesidir.
Nazım: Duygu, düşünce ve hayallerin ölçülü, uyaklı dizeler hâlinde örülmüş biçimine denir. Dize, beyit, üçlük, dörtlük, kıta vb. birer nazım birimidir.

Cahit Külebi: Hikâye

Ahmet Haşim: Merdiven, Suvari, Mukaddime
Oktay Rıfat: Mor Kalem
Ahmet Muhip DIRANAS: Olvido
Bedri Rahmi EYUBOĞLU: Pul Pul, Karadut
İlhan Berk: Rüzgar
Orhan Veli Kanık: Birdenbire

2. SERBEST NAZIM VE TOPLUMCU ŞİİR

- Serbest nazım: Herhangi bir ölçünün kullanılmadığı nazım biçimimizin adıdır.
Yahya Kemal Beyatlı /Bir Başka Tepeden (Kendi gök kubbemiz): Sağlığında kitap çıkarmayan Beyatlı, klasik divan şiirimizi Batı şiirindeki bütünlük anlayışıyla ele aldı.
Ercüment Behzat Lav /Sihirli Değnek: Nazım Hikmet havasında şiirler yazdı. Zamanın Batı’da moda olan fütürist, kübik ve gerçeküstücü şiir akımlarını denedi.
Mehmet Âkif ERSOY /Safahat: Toplum hayatını anlatmak, mahalli bir edebiyat yapmak sanatının en önemli özelliğidir.
Nazım Hikmet / Şeyh Bedrettin Destanı, Vapur, Kuvayi Millîye Destanı, Memleketimden İnsan Manzaraları:
Toplumsal gerçekliği lirizmde eriterek özgün imgeler oluşturdu.
Necip Fazıl Kısakürek /Kaldırımlar: Şiirlerinde insanın evrendeki yerini araştıran, madde ve ruh problemlerini, iç âlemin gizli duygu ve tutkuların dile getirir.
- 1940 Toplumcu Gerçekçi Kuşağı şairleri: Hasan İzzettin Dinamo, Rifat Ilgaz, Cahit Irgat, M. Niyazi Akıncıoğlu,
A. Kadir, Fethi Giray, Mehmed Kemal, Enver Gökçe, Ömer Faruk Toprak, Attila İlhan, Arif Damar, Ahmet Arif ve Şükran Kurdakul.

3. MİLLİ EDEBİYAT ZEVK VE ANLAYIŞINI SÜRDÜREN ŞİİR

Faruk Nafız Çamlıbel /Han Duvarları (Çoban Çeşmesi): Çoban Çeşmesi şiiri edebiyatımızda Anadolu’ya açılan ilk şiirlerdendir ve Faruk Nafız Anadolucu edebiyatın en tanınmış şairidir
Kemalettin Kamu / Bingöl Çobanları:
Ahmet Kutsi Tecer /Halay Çeken Kızlar: Orda bir köy var uzakta – O köy bizim köyümüzdür dizelerini yazmıştır.
Ahmet Muhip Dıranas /Kar
A. Kadir / Mutlu Olmak Varken (Ve Çocuklar)
Ahmet Arif / Hasretinden Prangalar Eskittim (Uy havar)

4. GARİP HAREKETİ

Birinci Yeni Akım:
- Garipçiler: Orhan Veli Kanık, Oktay Rifat ve Melih Cevdet Anday
- Garip Hareketi: Cumhuriyet Döneminin ikinci edebî topluluğunu oluşturmuşlardır. Bu üç arkadaş gelenekçi şiir anlayışına karşı yazdıklarıyla yenilikçi şiirin egemenliğini ilan etmişlerdir.
- Garip şiirinde görülen temalar: Yaşama sevinci, Çocukluğa dönüş, İnsan sevgisi, Aşk
Orhan Veli Kanık /Kitabe-i Seng-i Mezar, Gün Olur, Güzel Havalar, Galata Köprüsü
Oktay Rifat /Kuş dili, Eşekliler
Melih Cevdet Anday /Ağız Mızıkası, Tanıdık Dünya

5. GARİP DIŞINDA YENİLİĞİ SÜRDÜREN ŞİİR

- Yeni şiirin temsilcileri: Fazıl Hüsnü Dağlarca (Yanlızca), Behçet Necatigil (İsimler Sözlüğü, Nilüfer, Dar Çağ), Asaf Halet Çelebi, Cahit Külebi (Tokata Doğru), İlhan Berk, Necati Cumali, Hilmi Yavuz (Yanlızlık Bir Tarihtir), Özdemir Asaf ve Ahmet Oktay.

6- İKİNCİ YENİ ŞİİRİ

- 1960 öncesinde ikinci Yeni şiir hareketi Garip’e tepki olarak doğmuştur.
İkinci Yeni Şiir Yazarları:
İlhan Berk (Güneyde Bir Orman),
Cemal Süreya (Uçurumda Açan- Fotoğraf),
Edip Cansever (Kuşatma),
Turgut Uyar (Divan - Salihat-ı Nisvandan Saffet Hanmefendiye),
Sezai Karakoç (Çocukluğumuz),
Ece Ayhan (Kanto Ağacı),
Ülkü Tamer (Üşür Ölüm Bile).

7. İKİNCİ YENİ SONRASI TOPLUMCU ŞİİRİ

Toplumcu Şairleri: Can Yücel, Talat Sait Halman, Osman Türkay, Hilmi Yavuz, Metin Eloğlu , Özdemir Asaf, Hasan Hüseyin, İlhan Demiraslan, Cahit Zarifoğlu, Metin Altıok,
Süreyya Berfe (Son Anların Şiiri)
Ataol Behramoğlu (Ben Ölürsem Akşamüstü Ölürüm)
Özdemir İnce (Aslı)
Refik Durbaş (Dokumada Çalışan Kızlar),
İsmet Özel (Kan Kalesi),
Gülten Akın (Yeniden)
Ahmet Oktay (Acı)

8. 1980 SONRASI ŞİİR

Haydar Ergülen /Üzgün Parklar İçin Şiir
Şavkar Altınel / Gece Geçilen şehirler (Hiçbir yerde olmamak)
Seyhan Erözçelik / Heyamola

9. CUMHURİYET DÖNEMİNDE HALK ŞİİRİ

Cumhuriyetin ilk yıllarında yetişen halk şairleri: Ali İzzet, Konyalı Aşık Mehmet Hüznî ve Aşık Talibî Çoşkun
Günümüzde halk şairleri: Murat Çobanoğlu, Şeref Taşlıova, Yaşar Reyhanî, Halil Karabulut
Türk Halk şiirinin özellikleri:
1. Nazım birimi dörtlüktür.
2. Ölçü: Halk şiirinde genel olarak hece ölçüsü kullanılır.
3. Uyak: Halk şiirinde uyak, “ayak” adını alır. genellikle yarım uyak kullanılır.
4. Halk şiirlerinde Konu:
a. Doğa ve insan güzellikleri / Güzellemeler: İnsan, hayvan, doğa vb. güzelliklerini dile getirmek, övmek amacıyla söylenmiş şiirlerdir Ör: Bereket var toprağında taşında
b. İnsan veya başka varlıkları eleştiri / Taşlamalar: Kişiye, topluma, feleğe, tabiata âşık tarafından yöneltilen yergi, alay eleştiri içeren şiirlerdir. Ör:İlim ilim bilmektir
c. Kahramanlıklar, savaşlar / Koçaklamalar: Konusu savaş, kahramanlık, yiğitliği övmek, yüceltme şiirlerdir. Ör:Belimizde kılıcımız kirmâni
d. Ölen kişi veya kişiler / Ağıtlar: Ölen bir insanın ölümünden duyulan acıyı, üzüntüyü dile getiren şiirlerdir. Ör:Suya gider al yazması başında
e. Nasihat / Öğüt: Halk şiirinde şairlerin din, ahlak, toplumsal yaşam konularında insanlara yol gösterici, uyarıcı tarzda söyledikleri şiirlerdir. Ör:Dinle sana bir nasihat edeyim

ÜNİTE 2
1. ANLATMAYA BAĞLI EDEBÎ METİNLER (HİKAYE-ROMAN)

Sait Faik Abasıyanık /Bir İlkbahar Hikâyesi
- Yaşanmış ya da yaşanması mümkün olaylar hikâye türünün konularıdır.
- Okuduğumuz her hikâyede belli bir olay, olayın geçtiği mekân (yer), olayın gerçekleştiği zaman dilimi ve olayı gerçekleştiren (şahıs) kadrosu vardır.
- Hikâyeler serim (giriş), düğüm (gelişme) ve çözüm (sonuç) dediğimiz üç temel öge üzerine kurulur.
- Hikâyede olayın geçtiği yere mekân adı verilir.
- Hikâyenin İstanbul dışına çıkıp Anadolu’ya açılması Meşrutiyetten önce gerçekleşmiştir. Bu açılışta ilk eser Nâbizade Nâzım’ın gerçekçi edebiyata örnek vermek amacıyla yazdığı Karabibik’tir. Daha sonra köyü, köylüyü anlatan ikinci eser Ebubekir Hâzım Tepeyran’ın Küçük Paşa’sı dır. Üçüncü örneği Memleket Hikayeleri’yle Refik Halit Karay verir.
- Bu süreç Yakup Kadri ve Köy Enstitülü yazarların eserleriyle daha da gelişir.
- Millî Edebiyat Döneminde Ömer Seyfettin hikâye türünün gelişip yaygınlaşmasını sağladı.
- Cumhuriyet Döneminde ise Sait Faik Abasıyanık gibi büyük yazarlar yetişti.
- Hikaye yazarları: Sami Paşazade Sezai, Halit Ziya Uşaklıgil, Ömer Seyfettin, Refik Halit Karay, Memduh Şevket Esendal, Sait Faik Abasıyanık, Sabahattin Âli, Haldun Taner, Aziz Nesin, Nezihe Meriç, Fakir Baykurt, Ferit Edgü, Peride Celal, Tomris Uyar, Ülkü Ayvaz, Muzaffer Buyrukçu, Necati Cumali, Ayla Kutlu, Nazlı Eray, Ayfer Tunç, Mehmet Günsür…

b. Toplumcu Gerçekçi Eserler

- Sabahattin Âli /Kuyucaklı Yusuf: Cumhuriyet sonrası kuşaktan Türk hikâye ve romanında toplumcu gerçekçiliğin öncülerindendir.
- Kuyucaklı Yusuf romanı, toplumcu gerçekçi Türk edebiyatının ilk başarılı örneklerindendir
- Toplumcu gerçekçi yazarlar: Reşat Enis, İlhan Tarus, Kemal Bilbaşar, Samim Kocagöz, Orhan Kemal, Cevdet Kudret, Halikarnas Balıkçısı

c. Bireyin İç Dünyasını Esas Alan Eserler

Peyami SAFA / Dokuzuncu Hariciye Koğuşu: Birey ruhuna ayna tuttuğu başarılı psikolojik romanıdır. Romanın dış mekânı İstanbul şehridir

d. Modernizmi Esas Alan Eserler

Oğuz Atay /Tutunamayanlar
Yusuf Atılgan /Aylak Adam, Anayurt Oteli: Ruhbilimsel ve bireyin iç dünyasına yönelik konuları ile dikkati çeken romancılardan biridir
Orhan Pamuk / Cevdet Bey ve Oğulları, Yeni Hayat (postmodern ), Kara Kitap (postmodern)
Şeyh Galip /Hüsn ü Aşk, Binbir Gece Masalları,
Attâr /Mantiku’t Tayr

2. Göstermeye Bağlı Edebi metinler (Tiyatro Metinleri)

- Tiyatro: Konuşma ve eyleme dayanan bir gösteri sanatıdır.
- Dramatik örgü ve çatışma tiyatro oyununun ana ögesidir.
Orhan Asena /Kocaoğlan: Oyun çağdaş bir dramdır.

3. Cumhuriyet Dönemi Edebiyatının Genel Özellikleri

- Şiirde Millî Edebiyat akımının en tipik sürdürücüleri
Beş Hececiler ya da Hecenin Beş şairi adlarıyla anılan: Faruk Nafiz Çamlıbel, Yusuf Ziya Ortaç, Orhan Seyfi Orhon, Halit Fahri Ozansoy, Enis Behiç Koryürek’ti.
- Beş Hececiler’in ortak özelliği halk şiiri geleneğinden yararlanarak yurt güzelliklerini dile getiren duygusal şiirler yazmış olmalarıydı.
- Yedi Meşaleciler: Sabri Esat Siyavuşgil, Ziya Osman Saba, Yaşar Nabi Nayır, Muammer Lütfi, Vasfi Mahir Kocatürk, Cevdet Kudret, Kenan Hulusi Koray
- Toplumcu şairler: Rıfat Ilgaz, Cahit Irgat, A. Kadir, Enver Gökçe, Ömer Faruk Toprak, Arif Damar, Ahmet Arif, Attila İlhan, Şükran Kurdakul
- Garipçiler: Orhan Veli Kanık, Oktay Rifat, Melih Cevdet Anday.
- İkinci Yeni akımı şairleri: Cemal Süreya, Edip Cansever, Turgut Uyar, İlhan Berk, Ece Ayhan

Ebubekir Hazım Tepeyran /Küçük Paşa, Nabizade Nazım /Kara Bibik, Refik Halit Karay /Memleket Hikayeleri, Yakup Kadri /Hüküm Gecesi, Sodom ve Gomore, Reşat Nuri Güntekin /Yeşil Gece , Halide Edip /Sinekli Bakkal, Mahmut Makal /Bizim Köy, Hamdullah Suphi Tanrıöver /Fırtına kuşu