1. Toponimika tushunchasi va uning mohiyati haqida

Hakim at-Termiziy dahmasi — o`rta asrda Termiz atrofi mustahkam devor bilan o`ralgan bo`lib, saroylar va masjidlar qurilgan. Hunarmandlar va savdogarlar guzarlari barpo etilib, obodonlashtirilgan. Qal`aning etak tomonida Hakim at-Termiziy ansambli bunyod etilgan. XIII asrda CHingizxon qo`shinlari bostirib kirib, shaxarni vayron etganda shu ansambl’ omon qolgan.
SHayx Abu Abdulloh ibn Ali ibn Muhammad Hakim at-Termiziy IX asrning oxirida Termizda yashagan. U bir qancha ilmiy asarlar yaratgan (lekin ular bizgacha etib kelmagan). Arab tarixchilari va geograflarining ba`zi asarlarini ham tarjima qilgan. Hakim at-Termiziy 869 yilda vafot etgan. X — XI asrlarga kelib uning qabri ustiga uncha katta bo`lmagan dahma qurilgan. Dahmaga turli xil rangda jilo berilgan. XII asrda dahma tamoman qaytadan qurilib, murakkab bezaklar bilan bezatilgan. Qabr ustiga oq marmartosh yotqizilib unga Qur`on oyatlari va biografik ma`lumotlar yozib qo`yilgan.
Sulton Saodat ansambli — o`rta asr me`moriy yodgorliklaridan biri, Surxon daryosiga yaqin erda qad ko`tarib turibdi. X asrdan boshlab bu ansambl’ sayidlar qabristoniga aylanib qolgan. Tarixiy ma`lumotlarga qaraganda, Termiz sayidlarining boshlig`i amir Husayn shu erda dafn etilgan. Ma`lumki, sayidlar o`zlarini Muhammad payg`ambarning bevosita avlodlari deb hisoblab, SHarq mamlakatlarining ijtimoiy-siyosiy hayotida katta rol’ o`ynaganlar. Temur ham sayidlarni o`ziga yaqin tutgan. XVI asrda Abdullaxon Pularni o`zi tarafiga og`dirib olish maqsadida sayidlar avlodlarining maqbaralarini ziyorat qilgan va ayrimlarini qayta tiklatgan.
Sayidlarni dastlabki vaqtlarda ochiq erlarga dafn etganlar. X asr oxirlaridan boshlab mozor tepasida maqbara qura boshlaganlar. Maqbaralar har xil katta-kichiklikdagi pishiq g`ishtdan ishlangan bo`lib, ularni ishlagan ustalarning xdr biri o`ziga xos yangi elementlar bilan boyitishga harakat qilganlar. Maqbaralarning old tomoni sharqqa qaratilgan bo`lib, turli shakldagi g`ishtlar bilan chiroyli qilib ishlangan. Amir Husayn maqbarasi bu jihatdan boshqalardan ajralib turadi. Umuman, Sulton Saodat ansambli SHarq me`morchiligi taraqqiyotining 700 yillik davrini o`z ichiga oladi.