1. ÜMumi DİLÇİLİk I indd

1. Dilçilik elminin ümumelmi dünyəvi əhəmiyyəti. 
Dil haqqında elmin nailiyyətləri dünya elmində müəyyən 
mövqeyə malikdir. Cəmiyyətin çoxcəhətli fəaliyyətinin 
bütöv və hərtərəfli öyrənilməsi müəyyən mənada dilçilik 
elmi ilə də bağlıdır. Belə ki, insanların dil fəaliyyəti bu el-
min köməyi ilə tədqiq olunur. Dilçilik insanın danışmağı 
nə vaxt, necə öyrəndiyini aydınlaşdırmağa çalışır. Əgər 
dilçilik elmi yaranmasaydı, yəqin ki, onda ümumbəşəri 
elmin bir sahəsində boşluq hökm sürərdi. Elə buna görə 
də dilçilik elmi insanın müəyyən cəhətdən tədqiqində çox 
zəruri və əvəzedilməz bir elm olub, ümumelmi, dünyəvi 
əhəmiyyət kəsb edir.
2. Ana dilinin öyrənilməsində dilçilik elminin əhə-
miyyəti. Filoloji ədəbiyyatda dilçiliyin ana dilini öyrən-
məkdə mühüm rolunu və əhəmiyyətini inkar edən fikir-

---

Ü M U M İ D İ L Ç İ L İ K – I C İ L D
25
lərə də təsadüf edilir. Belə ki, bəzi alimlər dilçiliyin mahiy-
yətini ancaq dili elm üçün öyrənməkdə görmüşlər. Onlar 
belə hesab etmişlər ki, guya dilçilik ana dilinin yaxşı öyrə-
nilməsi üçün yox, yalnız insanın necə danışmaq fəaliyyəti-
ni aşkar etmək üçündür. Əlbəttə, bu, doğru fikir deyil. Ana 
dilinin dərindən öyrənilməsində bizim elmimiz xüsusi 
əhəmiyyətə malikdir. Dilin bütün hadisələri elmi cəhətdən 
aydınlaşdırıldıqda, onun öyrənilməsi də bir o qədər asan 
olur. Deməli, dilçilik ana dilinin düzgün dərk olunmasına, 
yaxşı mənimsənilməsinə kömək edən bir elmdir. Bu elm 
insanda ana dilinə şüurlu münasibət bəsləməyi aşılayır. 
Məlum olduğu kimi, insan kiçik yaşından ətrafdakılarla 
ünsiyyətə nitq vasitəsilə alışır. O, dili başqasından eşidərək 
bəzən qeyri-şüuri dərk edir. Belə dərketmə prosesində isə 
çox zəngin xəzinə olan dilin bütün xüsusiyyətləri, incəlik-
ləri öyrənilə bilmir. Dilin bütün cəhətlərinin öyrənilməsinə 
imkan yaratmaq dilçiliyin üzərinə düşür.
Ana dilinin incəliklərini, spesifik cəhətlərini elmi 
əsasda aşkar etmək müasir dövrdə maşınla tərcümə işi 
üçün çox zəruridir. Buna görə də hazırda maşınla tərcümə 
problemi dilçilik elminin qarşısında çox böyük tələblər 
qoymuşdur.