1. ÜMumi DİLÇİLİk I indd

2. SÖZÜN ƏSAS VƏZİFƏLƏRİ
Dildə söz iki əsas vəzifəni yerinə yetirir: 1) Gerçəklikdə 
baş verən müxtəlif hadisələrin adını bildirmək; 2) Məfhum-
ları ümumiləşmiş şəkildə ifadə etmək. Bu iki vəzifə bir-biri 
ilə qarşılıqlı əlaqədədir və bir-birinə qarşılıqlı təsir göstərir. 
Lakin bu vəzifələr müxtəlif sözlərdə eyni dərəcədə özünü 
göstərmir. Müxtəlif söz qruplarında bunların bəzən biri, 
bəzən də o biri daha qabarıq nəzərə çarpır, bəzən də həmin 
vəzifələr sözlə bərabər səviyyədə özünü göstərir. Üçüncü 
hal dildəki sözlərin əksəriyyətində baş verir. Məsələn, mey-
və, ağac, kağız, kitab, jurnal, qəzet, meşə, qələm, quş, qapı, 
açar, daş, dəniz, çörək və s. sözlərdə sözün konkret ad və 
ümumi şəkildə məfhum bildirməsi vəzifələri, demək olar 
ki, bərabər səviyyədədir. Lakin elə sözlər də vardır ki, onlar 
konkret ad bildirmədən daha çox ümumiləşmiş məfhumu 
ifadə edir, məsələn, insan, heyvan, bitki, hadisə, iş, əşya, 
ölkə və s. sözlər bu tiplidir.
Bu cür sözlərə ən çox mücərrəd isimlər daxildir. Mə-
sə lən, fikir, xəyal, xoşbəxtlik, xeyirxahlıq, kədər, narahat-
lıq, sevinc, gülüş, yuxu və s.

---

Ü M U M İ D İ L Ç İ L İ K – I C İ L D
203
Dildə elə söz qrupları da vardır ki, onlar olduqca dar, 
məhdud mənalarda əşya və hadisələrin adını bildirir. Bu 
sözlərdə ümumiləşdirmə funksiyası olduqca zəif çıxış edir. 
Məsələn, Araz, Kür (çay adları), Savalan, Qoşqar (dağ ad-
ları) Şəmkir, Gədəbəy, Saatlı (rayon adları), “Dilçilik”, 
“Onomastika”, “Türkologiya”, “Qobustan” (jurnal adları) 
və s. sözlər dar mənada konkret ad bildirir.
Dildə ümumi sözlərdən xüsusi sözlərin əmələ gəlməsi 
və ya əksinə olan proses sözün vəzifəsini də dəyişir.
Belə hal dildə həm söz, həm də termin kimi işlənən 
sözlərdə daha çox baş verir. Məsələn, güc sözü fiziki termin 
kimi işləndikdə nominativ vəzifə, ümumi söz kimi işləndik-
də isə ümumiləşdirmək vəzifəsini daha çox ifadə edir.