1. ÜMumi DİLÇİLİk I indd

1. “SÖZLƏR VƏ ŞEYLƏR” DİLÇİLİK MƏKTƏBİ
Dilçilikdə “Sözlər və şeylər” dilçilik məktəbi “Gənc 
qrammatiklər” cərəyanının kəskin tənqidi əsasında təşək-
kül tapmışdır. Bu məktəb dilçilikdə “gənc qrammatiklər”ə 
qarşı ciddi elmi mübarizə cəbhəsində meydana çıxmışdır.
“Sözlər və şeylər” məktəbi 1909-cu ildə formalaşmış-
dır. Rudolf Meringer (Rudolf Meringer, 1859–1931) “Sözlər 
və şeylər” “Wörter und Sachen” adlı jurnal nəşr etmiş və 
bu elmi məktəb də öz adını buradan götürmüşdür. Həmin 
jurnalın ətrafında çalışan dilçilər “sözlər və şeylər” məktə-
bi cəbhəsindən çıxış edirdilər.
“Sözlər və şeylər” məktəbinin üzvləri şey terminini çox 
geniş mənada götürmüşlər. Əhatəsində olduğumuz mü-
hitdə adlandırıla bilən hər nə varsa, onu (canlı və cansızla-
rı, konkret və mücərrədləri) şey hesab etmişlər. Buna görə 
də onlar şəxs, hərəkət, vəziyyət, məkan, zaman və sairi şey 
anlayışı altında başa düşmüşlər.
1
Т.А.Амирова и др. Очерки по истории лингвистики. M., 1975. c. 480.

---

Ü M U M İ D İ L Ç İ L İ K – I C İ L D
106
“Sözlər və şeylər” məktəbinə görə, dilin mühüm va-
hidləri olan sözlər şeyləri adlandırmağa xidmət edir. Bu 
məktəb sözün tarixini öyrənməyi qarşıya məqsəd qoyur. 
Lakin sözün tarixi öyrənilərkən yalnız linqvistik təhlilə 
əsaslanmağı qənaətbəxş hesab etmir.
Həmin sözün adlandırdığı şeyin tarixinin də tədqiqini 
zəruri bilirdi. Onun nümayəndələrinin fikrincə, bir dildən 
digərinə söz keçərkən adlandırılan şeydən təcrid olunmur, 
onunla birlikdə keçir
1
.
“Sözlər və şeylər” məktəbinin nümayəndələri deyir-
dilər ki, söz onun adlandırıldığı əşyalardan asılı olaraq ya-
şayır. Buna görə də söz və onun adlandırdığı əşya birlikdə 
tədqiq olunmalıdır.
Dilçiliyin tarixində “Sözlər və şeylər” məktəbi ancaq 
leksikologiyanın, semasiologiyanın və etimologiyanın bir 
sıra problemlərinin şərhi ilə kifayətlənmişdir.
“Sözlər və şeylər” məktəbinin başlıca nümayəndəsi 
Hüqo Şuxardt olmuşdur.