1. ÜNİTE: tarih biLİMİ tarih ve insan a tarih biLİMİne giRİŞ

idari, siyasi, sosyal ve ekonomik alanlarda düzenlemeler:

• 
  Ülke toprakları yönetim birimlerine ayrılarak valilik sistemi kuruldu.
  
• 
  Adli sistem kurularak mahkemeler oluşturuldu ve illere kadılar tayin edildi.
  
• 
  Düzenli ordular ve ordugâhlar kuruldu.
  
• 
  Vergiler sistemli hâle getirildi.
  
• 
  İslam devlet hazinesi Beyt’ül Mâl adıyla sistemleştirildi.
  
• 
  Askerî ikta sisteminin temelleri atılarak fethedilen toprakların verimli kullanımının yolu açıldı.
  
• 
  Askerî posta teşkilatı kuruldu
  

. HZ. OSMAN DONEMİ (644-656)

• 
  İran’ın fethi tamamlandı
  
• 
  Araplarla Türkler ilk kez karşı karşıya geldi
  
• 
  Kafkaslarda Hazar Türkleriyle savaşlar başladı
  
• 
  Tunus ve kuzey Afrika’nın büyük kısmı ele geçirildi.
  
• 
  İlk İslam donanması kuruldu
  
• 
  Bizans’a karşı Zatü’s Zavari deniz savaşı kazanıldı.
  
• 
  Kur’an-ı Kerim çoğaltılarak büyük şehirleri gönderildi.
  
• 
  İslam Dünyasında ilk görüş ayrılıkları ortaya çıkmaya başladı
  
• 
  Bunun en önemli sebepleri Hz. Osman’ın yumuşak huylu bir insan oluşu ve üst düzey görevlere kendi soyundan olanları getirmesi.
  
• 
  Hz. Osman karşıtları onu katlerttiler.
  

4. HZ. ALİ DÖNEMİ (656–661)

• 
  Emeviler Hz. Osman’ın öldürülmesinden Hz. Ali’yi sorumlu tuttular.
  
• 
  İslam dünyasında ortaya çıkan ayrılıklar daha da keskinleşti ve savaşlara dönüştü. Dönemin başlıca olayları:
  

a. Cemel Vakası (656)

• 
  Hz. Ayşe, Talha, ve Zübeyr grubu ile Hz. Ali grubu arasında yapılan bir savaştır
  
• 
  Sebebi; Hz Ali’nin, Hz. Osman’ın katillerini bulmak konusunda yaşanan anlaşmazlıklar
  
• 
  Sonucu; Talha ve Zübeyr öldü, Hz Ayşe savaş alanından uzaklaştırıldı.
  

b. Sıffin Savaşı (657)

• 
  Hz. Ali taraftarlarıyla Muaviye arasında yapılan bir savaştır
  
• 
  Sebi; Muaviye’nin, Hz. Ali’nin halifeliğini kabul etmemesi.
  
• 
  Savaşta kesin sonuç alınamadı, sorunu hakemlerin çözmesine karar verildi.
  

c. Hakem Olayı (657)

• 
  Halifelik sorununun çözümü için Hz. Ali ve Muaviye birer tane hakem seçti.
  
• 
  Bu hakemlerin vereceği karara iki taraf da uyacaktı
  
• 
  Hakemler Hz. Ali ve Muaviye’nin halifeliğini uygun bulmadılar. Yeni bir halife seçilmesine karar verdiler.
  
• 
  Hz. Ali’nin hakemi(Ebu Musa Eş’ari) bu durumu açıkladı ancak Muaviye’nin hakemi(Amr İbnu’l As) hile yaparak Muaviye’nin halifeliğini uygun bulunduğunu açıkladı. Bunun Sonucunda Müslümanlar üçe bölündü:
  

1.Hz. Ali taraftarları

2.Muaviye taraftarları

3.Hariciler

• 
  Hariciler Müslümanların bölünmesinden Hz. Ali, Muaviye ve hile yapan Amr İbnü’l As’ı sorumlu tuttukları için üçünün de öldürülmesine karar verdiler.
  
• 
  Hariciler Hz. Ali ve Amr İbnü’l As’ı öldürdüler. Muaviye ise saldırıdan yaralı olarak kurtuldu.
  

Böylece dört halife dönemi son buldu

Ç. EMEVİLER DÖNEMİ

1.HALİFELİK SORUNU ÇÖZÜMLENİYOR

• 
  Hz. Ali’nin şehit edilmesinden sonra Hz.Ali’nin oğlu Hz.Hasan’la Muaviye arasında yeniden mücadele başladı
  
• 
  Hz. Hasan ile Muaviye arasında yapılan anlaşmaya göre Muaviye halife olacak, O’nun ölümünden sonra Hz.Hasan’ın kardeşi Hz.Hüseyin Halife olacaktı.
  
• 
  Ancak Muaviye oğlu Yezid’i veliaht ilan etti
  
• 
  Böylece halifelik babadan oğula geçen bir saltanata dönüştü.
  
• 
  Başkent Şam’a taşındı.
  
• 
  İstanbul iki kez kuşatıldı.
  

2. KERBELA OLAYI(10 EKİM 680)

• 
  Hz. Hüseyin Yezid’in halifeliğini kabul etmedi.
  
• 
  Yezid, Kerbela denilen yerde Hz. Hüseyin ve yanındakileri şehit etti.
  
• 
  Bu olay Müslümanların Sünniler ve Şiiler olarak ikiye ayrılmasına neden oldu.
  

3. MÜSLÜMANLAR AVRUPA’DA

• 
  Yezid döneminde Cezayir ve Fas alındı.
  
• 
  Emeviler en güçlü dönemini I. Abdülmelik zamanında yaşadı.
  
• 
  Müslüman orduları Cebelitarık boğazını geçerek İspanya’yı ele geçirdiler
  
• 
  732 yılında Müslümanlarla Franklar arasında yapılan “puvatya” savaşını Müslümanlar kaybetti.
  
• 
  Puvatya savaşı ile Müslümanların Avrupa’daki ilerleyişi durud.
  

4.EMEVİLER VE TÜRKLER

• 
  Emeviler döneminde Müslüman Araplarla Türkler arasında uzun savaşlar yapıldı.
  
• 
  Batı Türkistan Arap ordularının eline geçti.
  
• 
  Bu tarihte Orta Asya’da Türgiş devleti bulunuyordu.
  
• 
  Emevilerin Müslümanlar arasında ayrımcılık yapan politikaları nedeniyle bu dönemde İslamiyet Türkler arasında fazla yayılmadı.
  

5.EMEVİ DEVLETİ’NİN YIKILMASI

Emevilerin yıkılışının başlıca nedenleri şunlardır:

• 
  Emevilerin ırkçılık politikası izlemesi
  
• 
  Abbasilerin yıkıcı faaliyetleri
  
• 
  Şiilerin yıkıcı faaliyetleri
  
• 
  Merkezi otoritenin zayıflaması
  
• 
  Fetihlerin durması
  

6.EMEVİ DEVLETİNDE KÜLTÜR VE UYGARLIK

• 
  Ülke eyaletlere ayrıldı
  
• 
  Davalar mahkeme defterlerine kaydedildi
  
• 
  Divanü’l haraç (gelir – gider) ve Divanü’l Hatem (Yazışma) divanı kuruldu.
  
• 
  Dinar (altın para) ve Dirhem (gümüş para) bastırıldı
  
• 
  Arapça resmi dil ilan edildi.
  
• 
  İslam mimarisi Avrupa mimarisiyle yarışabilecek seviyeye geldi.
  
• 
  Mimari eserlerdeki süslemelerde geometrik şekiller kullanıldı (arabesk)
  
• 
  Şiir yeniden önem kazındı.
  

D.ENDÜLÜS EMEVİ DEVLETİ (756 – 1031)

• 
  Abbasiler Emevi devletini yıkınca Abdurrahman İspanya’ya gelerek burada Endülüs Emevi Devleti’ni kurdu.
  
• 
  Kurtuba başkent yapıldı
  
• 
  Buradaki hükümdarlar halife unvanını kullandılar
  
• 
  1031 yılında parçalandılar
  
• 
  Bunlar içinde Beni Ahmer devleti en uzun ömürlü olan devlet oldu.
  

f. Beni Ahmer Devleti (1232 - 1492)

• 
  Kurucusu Muhammed Bin Ahmer,
  
• 
  Başkenti ise Gırnata şehriydi.
  
• 
  Avrupa’da Rönesans’ın doğuşunda etkili olmuştur
  
• 
  İspanya’da Katolik Hristiyan birliği sağlandı.
  
• 
  1492 tarihinde Gırnatayı ele geçiren Hristiyanlar, İslam kültür ve medeniyetine ait birçok eseri yıktılar
  
• 
  Oruç ve Hızır Reisler, İspanya’dan sürülen ve baskıya uğrayan Müslümanların birçoğunu kurtarmayı başardı
  

g. Abbasiler (750 - 1258)

• 
  Ebu Müslim in Emevi Devletini yıkarak Kûfe’de Ebul Abbasî ı halife ilan etmesiyle Abbasi Devleti kuruldu.
  
• 
  Abbasilerin en parlak dönemi Harun Reşid dönemidir (786-809).
  
• 
  Arap milliyetçiliği yapmadılar.
  
• 
  Talas Savaşı’ndan sonra Türkler arasında İslamiyet hızla yayıldı.
  
• 
  Mutasım, Türklerin Araplarla karışıp savaşçı özelliklerini yitirmemelerini sağlamak amacıyla Türklerin yerleşmesi için Samarra şehrini inşa ettirdi.
  
• 
  Türklerin bir kısmı da Anadolu’nun güneyinde Maraş, Diyarbakır, Malatya, Adana, Tarsus gibi şehirlerde Doğu Romalılara karşı kurulan Avasım hattına yerleştirildi.
  
• 
  Abbasi sınırları içinde kısa ömürlü olan yeni devletler kuruldu.
  

Bu devletler;

• 
  Mısır’da Tolunoğulları ve Ihşidiler,
  
• 
  Kuzey Afrika’da Aglebiler,
  
• 
  Horasan’da Tahiriler,
  
• 
  Maveraünnehir’de Samanoğulları,
  
• 
  Irak ve Iran’da Büveyhoğulları’dır.
  

• 
  1055 yılında Bağdat’a giren Büyük Selçuklu Hükümdarı Tuğrul Bey, halifeyi Büveyhoğullarının baskısından kurtardı.
  
• 
  Böylece İslam dünyasının siyasi liderliği Türklere geçti.
  
• 
  Başkent Bağdat’a taşındı
  
• 
  Vezirlik makamı kuruldu
  
• 
  Hz. Ömer dönemide kurulan divan genişletildi.
  

Bu divanlar ve görevleri:

• 
  Divan-ı Inşa: Devletin yazı işlerini yürütmüştür.
  
• 
  Divan-ı Mezalim: Adalet işlerine bakmıştır.
  
• 
  Divanü’l Ceyş: Askerlik işleriyle ilgilenmiştir.
  
• 
  Divan-ı Beytü’l Mâl: Devletin gelir ve giderleri ile ilgilenmiştir
  

• 
  Yunan, Hint ve Çin uygarlığından faydalanıldı
  
• 
  Kâğıt atölyeleri ve matbaa kuruldu
  
• 
  Cengiz Han’ın soyundan Hülagu Han 1258’de Bağdat’ı yakıp yıkarak Abbasilere son verdi.
  
• 
  Abbasi halifereri bu olaydan sonra varlıklarını Mısır’daki Memlük devletinde sürdürdüler
  

TURK-İSLAM BİLGİNLERİ

İSLAM DİNİ VE BİLİM ANLAYIŞI

İslami Bilimler
Tefsir: Kuran-ı Kerim’i açıklayan ve yorumlayan bilimdir. Bu

bilimle uğraşanlara “müfessir” denir.

Hadis: Hz. Muhammed’in çeşitli konularda Müslümanları aydınlatmak için söylediği sözlere denir. Hadis ilmiyle uğraşanlara“muhaddis” denir.

Fıkıh: İslam hukukuna “fıkıh”, bu bilimle uğraşanlara ise “fakih”, fakihlerin verdikleri hüküm ve kararlara da “fetva” denir.

Kelam: İmanın esaslarını ortaya koyan, bunu akıl ve mantık delilleriyle savunan bilim dalıdır.

Tasavvuf: Allah’ı tanımayı ve ona kalp yoluyla yakınlaşmayı amaç edinen bir bilim dalıdır. Muhyiddin

Kıraat: Kur’an-ı Kerim’in doğru okunmasını sağlayan bilim dalıdır.
Harezmi (780-850)

IX. yüzyılda yaşayan ve cebir alanında ilk defa eser ya zan Müslüman Türk bilginidir.

Farabi (870-950)

Mantık, felsefe, matematik, tıp alanlarında önemli eserler vermiştir. Aristo’nun eserlerini inceleyip yeni yorumlar getirdiği için ikinci öğretmen anlamına gelen “Muallim-i Sani” unvanıyla anılmıştır

Biruni (973-1051)

Matematik, doğa bilimleri, coğrafya ve astronomi alanlarında eserler vermiştir.

İbn-i Sina (980-1037)

Felsefe, mantık, fizik, astronomi ve özellikle de tıp alanında birçok eser vermiş olan İbn-i Si na, “El Kanun Fı’t-tıp (Tıp Ka nu nu)” adlı eseri ile tanınmıştır.

Taberi (839-923)

Tefsir, kıraat, hadis, tarih, edebiyat, matematik ve tıp alanlarında dersler almıştır.

İbn-i Fadlan (10. Yüzyıl)

Uluslararası ilişkilerden geniş ölçüde haberdar bir diplomattır

İbnü’l Heysem (965-1039)

Matematik, astronomi, tıp, kimya, fizik ve optikte önemli başarılar kazanmıştır

Gazali (1058-1111)

Gazali İran’da yetişen bir fıkıh alimidir.

İdrisi (1100-1165)

Coğrafya alanındaki çalışmaları ile ünlüdür.

Muhyiddin Arabi (1165-1240)

İbn-i Rüşd (1126-1
5. ÜNİTE: TÜRK-İSLAM DEVLETLERİ

A.TÜRKLERİN İSLAMİYETİ KABULÜ

TÜRKLER NEDEN MÜSLÜMAN OLDU?

• 
  Türkler ve Müslümanlar, Nihavend Savaşından sonra ilk kez sınır komşusu olmuştu (642).
  
• 
  Hz. Osman zamanında Türkler ile Müslüman Araplar arasında ilk mücadeleler yaşanmıştı.
  
• 
  Emeviler döneminde ise uzun süren savaşlar yaşandı. Emevilerin katı ve sert bir politika izlemeleri, Arap milliyetçiliğine dayalı yaklaşımları Türklerin İslamiyeti kabul etmelerini bir süre engellemişti.
  
• 
  Abbasiler döneminde ise bu anlayış değişerek Türkler ve Araplar arasında olumlu ilişkiler yaşanmaya başlamıştı.
  
• 
  Talaş Savaşında Türklerle Müslümanlar arasında yakınlaşma olmuş, Türkler, kitleler hâlinde İslam dinini kabul etmeye başlamıştır.
  
• 
  İslamiyeti ilk kez devlet dini olarak kabul edenler İtil (Volga) Bulgarlarıoldu
  

Eski Türk inancı ile İslamiyet arasındaki benzerlikler

TÜRKLERİN İSLAM DİNİNE OLAN HİZMETLERİ

• 
  Abbasi Devletinin hizmetine girerek siyasi ve askeri alanda görev yapmışlardır.(Avasım-Samarra-Tuğrul Bey’in Bağdat seferi)
  
• 
  Bizans’a karşı İslam dünyasının savunuculuğunu yaptılar.
  
• 
  XI. yüzyıl sonlarına doğru başlayan Haçlı Seferlerine karşı İslam dünyasını savundular.
  
• 
  Türkler İslamiyeti Kafkaslar, Balkanlar ve Orta Avrupa’ya kadar yaydılar.
  
• 
  İslam kültür ve medeniyetini geliştirdiler
  

a. Tolunoğulları (868-905)

• 
  Abbasilerden ayrılarak Mısır’da kurulan ilk Türk devletidir
  
• 
  Kurucusu Tolunoğlu Ahmet’tir
  
• 
  Bu dönemde Mısır ekonomik, kültürel ve sosyal alanda büyük gelişme| göstermiştir.
  
• 
  Tolunoğlu Devletinde yöneticiler Türk, halk ise çoğunlukla Arap’tı.
  
• 
  Nil Nehrinin akışını düzenlemek için su kanalları yaparak tarımın geliş-meşini sağlamışlardır.
  
• 
  Tolunoğullarından kalan en önemli yapıt Tolunoğlu Ahmet Camisidir.
  
• 
  Tolunoğulları, kendilerinden sonra Mısırda kurulan devletlere örnek olmuşlardır.
  
• 
  Tolunoğlu Ahmet’in ölümünden sonra iç karışıklıklar yaşanmıştır. Abbasiler 905 yılında Tolunoğulları devletinin varlığına son vermiştir.
  

b. Ihşidiler (Akşitler) (935-969)

• 
  Mısır’da kurulan ikinci Türk-İslam Devletidir.
  
• 
  Kurucusu olan Muhammed halife tarafından prens, hükümdar anlamına gelen “thşid” unvanı verildi.
  
• 
  Bu İslam devletine 969 yılında Kuzey Afrika’da hüküm süren Fatimiler son verdi.
  

B. KARAHANLILAR (840-1212)

• 
  Orta Asya’da kurulan ilk Türk İslam Devletidir
  
• 
  Karluk, Yağma ve Çiğil Türkleri kurmuştur
  
• 
  Kurucusu Bilge Kül Kadir Han’dır
  
• 
  Satuk Buğra Han döneminde Müslüman oldular
  
• 
  Satuk Buğra Han Müslüman olarak “Abdülkerim” adını aldı
  
• 
  Devlet içinde yaşanan karışıklıklar ve Gaznelilerle yapılan savaşlar devletin yıkılmasına neden oldu.
  
• 
  Doğu Karahanlılara Karahıtaylılar, Batı Karahanlılara Harzemşahlar son verdi.
  
• 
  Tarım ve hayvancılıkla uğraşıp, ipek yolunda ticaret yapmışlardır.
  
• 
  Bu dönemde kullanılan dile Hakaniye Türkçesi denilmiştir
  
• 
  Divan-ı Lügat-it Türk(Kaşgarlı Mahmut) ve Kutadgu Bilgi(Yusuf Has Hacip) bu dönemde yazılmıştır.
  
• 
  “Ribat” denilen kervansaraylar yapmışlardır
  

C. GAZNELİLER (963-1183)

• 
  Afganistan ve Pakistan bölgelerinde kurulmuştur
  
• 
  Sebük Tegin tarafından kurulmuştur
  
• 
  En ünlü hükümdarları Gazneli Mahmut’tur
  
• 
  Ganeli Mahmu halifeyu Büveyhoğullarından koruduğu için halife O’na “sultan” unvanını vermiştir(ilk kez)
  
• 
  Gazneli Mahmut döneminde Hindistan’a 17 sefer düzenlendi
  
• 
  Bu seferlerin amacı: İslamiyet’i Hindistan’da yaymak ve Hindistan’ın zenginliklerini ele geçirmekti
  
• 
  Gazneli Mesut döneminde Selçuklu hükümdarları Tuğrul ve çağrı Beylerle yapılan Nesa, Serahs ve Dandanakan (1040) Savaşlarını Gazneliler kaybetti.
  
• 
  Bu savaşlarla zayıflayan Gaznelileri Afgan yerlileri olan Gurlular yıktı.
  
• 
  Resmi dil olarak Arapçayı, edebiyat dili olarak Farsçayı kullandılar
  

C. BUYUK SELCUKLU DEVLETİ (1040-1157)

• 
  Oğuzların Üçok koluna bağlı Deniz Han soyundan gelen Kınık Boyu tarafından kurulmuştur.
  
• 
  Selçukluların ilk atası Selçuk Bey’dir
  
• 
  Tuğrul ve Çağrı Beyler Dandanakan savaşında Gaznelileri yenerek Selçuklu devletini kurdular.
  
• 
  Tuğrul ve Çağrı Beyler döneminde Anadolu’ya ilk keşif amaçlı akınlar düzenlendi (1015-1021).
  
• 
  Bu akınlar sırasında Selçuklu hanedan üyelerinden Hasan’ın Bizans tarafından pusuya düşürülerek öldürülmesi Pasinler Savaşına(1048) sebep oldu.
  
• 
  Bizans’la yapılan bu ilk savaşı Selçuklular kazandı.
  

D. MALAZGİRT SAVAŞI (1071)

• 
  Tuğrul Bey’den sonra Selçukluların başına Çağrı Bey’in oğlu Alp Arslan geçti.
  
• 
  Alp Arslan, Ani kalesini aldı.
  
• 
  Bu başarısından dolayı halife ona “Ebu’l Feth” unvanın verdi.
  
• 
  Türklerin Anadolu’daki Bizans topraklarını alması Malazgirt Savaşı’na sebep oldu.
  
• 
  Savaş sırasında Bizans ordusunda paralı asker olarak görev yapan Peçenek ve Uz Türkleri Selçuklu ordusunun tarafına geçtiler.
  
• 
  Bizans imparatoru Romen Diyojen ile Alp Arslan arasında yapılan savaşı Selçuklular kazandı(26 Ağustos 1071)
  
• 
  Malazgirt savaşı Türklerin Anadolu’ya yerleşmesine neden oldu.
  
• 
  Savaşı kaybeden Bizans’ın yardım çağrıları Haçlı Seferlerinin yapılmasına neden oldu.
  
• 
  Bu savaştan sonra Anadolu’da ilk Türk beylikleri kuruldu.
  

E. MALAZGİRT SAVAŞI SONRASI BUYUK SELCUKLU DEVLETİ (1072-1157)

• 
  Alp Arslan’dan sonra devletin başına Melikşah geçti
  
• 
  Nizamülmülk vezirlik makamına getirildi.
  
• 
  Devlet en güçlü dönemini yaşadı.
  
• 
  Anadolu’nun büyük bir kısmı Türklerin eline geçti.
  
• 
  Şii Fatimiler tarafından desteklenen Hasan Sabbah Batinilik hareketini kurarak Alamut kalesine yerleşti.
  
• 
  Batiniliğin amacı büyük devlet adamlarını öldürerek Selçukluları içerden çökertmekti.
  
• 
  Melikşah Alamut kalesini kuşattığı sırada öldü.
  

Devletin yıkılış nedenleri:

• 
  Batilerin yıkıcı çalışmaları
  
• 
  Melikşah ve Nizamülmülk’ün ölümü
  
• 
  Taht kavgaları
  
• 
  Devlet yönetiminde Oğuzların ikinci planda kalmaları
  
• 
  Haçlı seferleri
  
• 
  İç ayaklanmalar
  
• 
  Atabeyliklerin bağımsız olmak için mücadele etmeleri
  

• 
  Büyük Selçuklu Devletinin yıkılmasıyla ortaya çıkan devletler:
  

• 
  Türkiye Selçukluları
  
• 
  Suriye Selçukluları
  
• 
  Irak Selçukluları
  
• 
  Horasan ve Kirman Selçukluları
  

• 
  Büyük Selçuklu Devletinin yıkılmasıyla ortaya çıkan Atabeylikler:
  

• 
  Salgurlular(fars Atabeyliği)
  
• 
  İldenizoğulları(Azerbaycan Atabeyliği)
  
• 
  Beg-Tiginoğulları(Erbil Atabeyliği)
  
• 
  Börililer(Şam Atabeyliği)
  
• 
  Zengiler(Musul-Halep Atabeyliği)
  

F. BUYUK SELCUKLU DEVLETİ’NİN KULTUR VE UYGARLIĞI

DEVLET TEŞKİLATI

a.Hükümdar ve Görevleri

• 
  Karahanlılarda hükümdar han, hakan Gaznelilerde ve Selçuklularda sultan denilirdi
  
• 
  Adaleti sağlamak, halkı refah ve huzur içinde yaşatmak, ülke topraklarını korumak ve genişletmek hükümdarın temel görevleriydi.
  
• 
  Bağımsızlığı sembolleri: hutbe okutmak, para bastırmak, çetr denilen hükümdar şemsiyesi, tuğ, sancak, otağ (büyük süslü çadır), nevbet ve mühür
  

b.Melikler ve Atabeylik

• 
  Selçuklularda hükümdarın erkek çocuklarına melik denilirdi.
  
• 
  Melikler daha küçük yaşlarda devlet yönetimini öğrenmeleri ve tecrübelerinin artması için eyaletlere yönetici olarak gönderilirdi.
  
• 
  Yanlarına da devlet yönetimi konusunda tecrübeli, atabey denilen kişiler verilirdi.
  

c. Hükümet(Divanlar)

• 
  Büyük divan: Selçuklularda devlet işleri (mali, siyasi, askeri vb.)nin görüşülüp karara bağlandığı yere denilirdi. Başkanı vezirdi.
  
• 
  İstifa divanı: Devletin mali işlerine bakardı
  
• 
  Tuğra (inşa) divanı: iç ve dış yazışmalara bakardı
  
• 
  Arz divanı: askerlik ile ilgili işlere bakardı
  
• 
  İşraf divanı: Denetim işlerine bakardı.
  
• 
  Niyabet-i saltanat: Hükümdara vekâlet ederdi
  

ç. Saray Teşkilatı

• 
  Sarayda hükümdarın şahsi işlerine bakan görevliler vardı. Bunlar arasında en büyük mertebe haciplikti. Hacip, vezirden sonra gelen kişiydi
  
• 
  Emir-i ahur: Sultanın atlarının ve saraydaki diğer hayvanların bakımını yaptırırdı.
  
• 
  Emir-i candar: Hükümdarın elbiseleriyle ilgilenirdi.
  
• 
  Serhenk: Törenlerde ve hükümdarın seyahatlerinde yol düzenini sağlardı.
  
• 
  Emir-i silahtar: Törenlerde sultanın silahlarını taşırdı ve silahhanedeki muhafızların amiriydi.
  

d.Hukuk ve Toprak Sistemi

• 
  Selçuklularda hukuk, şeri ve örfi hukuk olmak üzere ikiye ayrılırdı.
  
• 
  Şeri hukuk: Bu hukukun temelini İslam dininin kuralları oluştururdu.
  
• 
  Şeri hukukla ilgili davalara kadılar bakardı.
  
• 
  Başkadıya “Kadi'l Kudat" denilirdi.
  
• 
  Evlenme, boşanma, miras, nafaka ve ticari anlaşmazlıklar şeri mahkemelerde sonuca bağlanırdı.
  
• 
  Örfi hukuk: eski Türk geleneğinden alan hukuk kurallarıdır
  
• 
  Örfi hukuk başında da “Emir-i Dad" vardı.
  
• 
  Ordu içindeki anlaşmazlıklara “kadıasker (kazasker)” bakardı.
  
• 
  “Divan-ı Mezalim” halkın şikâyetlerini dinler ve karar verirdi.
  

Selçuklularda ülke topraklan dört bölüme aynlırdı:

• 
  Has arazi: sultana, ailesine ve yakınlarına verilirdi.
  
• 
  İkta arazi: hizmet ve görev karşılığında meliklere, emirlere, valilere, komutanlara ve sipahilere verilirdi. İkta sahipleri elde ettikleri gelirlerin belli bir kısmıyla asker yetiştirirlerdi.
  
• 
  Mülk arazi: Kişilere ait topraklardır.
  
• 
  Vakıf arazi: Geliri hayır kurumlarına ayrılan topraklardır.
  
• 
  Aynı işi yapan esnaf lonca denilen teşkilatları kurmuştu
  

e. Sosyal ve Ekonomik Hayat

• 
  Selçuklularda toplum genel olarak yönetenler ve yönetilenler olmak üzere ikiye aynlırdı.
  
• 
  Orta Çağ Avrupa’sındaki sınıflar ile Hindistan’daki kast sistemi gibi ayrıcalıklı bir kesimden söz edilemezdi.
  

f. Ordu

• 
  Hassa Askerler: Hükümdara bağlı özel birliklerdi.
  
• 
  Guleman-ı Saray: Çeşitli milletlerden alınarak sarayda özel olarak yetiştirilen birliklerdi
  
• 
  Eyalet Askerleri: Melik ve eyalet valilerinin denetiminde olan askerlerdi
  
• 
  Türkmenler: sınırları korumakla görevli askeri birliklerdi
  
• 
  İkta Askerleri:ikta sahiplerinin yetiştirdikleri askerlerdi.
  
• 
  Yardımcı Kuvvetler: bağlı devlet ve beyliklerin askerlerdir
  

g. Bilim ve Eğitim

• 
  En önemli eğitim kurumu medreselerdi.
  
• 
  İlk yüksek medreseleri Selçuklular açmıştır(Nizamiye Medreseleri)
  
• 
  Selçuklularda resmî dil ile edebiyat dili Farsça, eğitim ve bilim dili Arapça, halkın, saraydakilerin ve ordunun dili ise Türkçeydi.
  

ğ. Mimarlık ve Sanat

• 
  Selçuklular zamanında yapılan sanat eserlerinde hem Orta Asya Türk kültürünün hem de İslamiyet’in etkileri görülmektedir
  
• 
  Başlıca sanat dalları; Kitabe, hat (güzel yazı), tezhip (süsleme), minyatür, çini dokumacılıktır
  

6. UNİTE: TURKİYE TARİHİ (11-13. YUZYIL)
A. MALAZGİRT SAVAŞI SONRASI ANADOLU’DA

KURULAN TÜRK DEVLET VE BEYLİKLERİ

1. DANIŞMENTLILER (1080-1178)

• 
  Kurucusu Danişment Ahmet Gazi’dir.
  
• 
  Sivas, Malatya ve Kayseri dolaylarında hüküm sürmüşlerdir
  
• 
  Haçlılara karşı başarılı mücadeleler yapmışlardır
  

2. SALTUKLULAR (1072-1202)

• 
  Erzurum ve çevresinde Ebulkasım Saltuk Bey tarafından kurulmuştur.
  
• 
  Gürcülerle ve Haçlı saldırılarıyla mücadele etmişlerdir.
  
• 
  
  

3.MENGUCEKLILER (1080-1228)

• 
  Erzincan ve Sivas-Divriği dolaylarında hüküm süremüşlerdir.
  
• 
  Mengücek Gazi tarafından kurulmuştur.
  
• 
  Gazi, Gürcü ve Rumlarla mücadele etmiştir.
  
• 
  Divriği Ulu Cami an hazırlanan dünya mirası eserleri listesine alınmıştır.
  

4.ARTUKLULAR

• 
  Artuk Bey ve çocukları tarafından Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde kurulmuştur.
  
• 
  Artuk Bey’in ölümünden sonra Artuklular üç kola ayrılmışlardır. Hasankeyf kolu, Mardin kolu, Harput kolu
  

5. ÇAKA BEYLİĞİ VE TÜRK DENİZCİLİĞİ

• 
  Türkleri denizlerle kaynaştıran ilk öncü Çaka Bey olmuştur.
  
• 
  İzmir ve çevresinde kurulmuştur.
  
• 
  Peçenekler ve Türkiye Selçukluları ile İstanbul’u fethetmek amacıyla bir ittifak kurdu.
  

B. TÜRKİYE SELÇUKLU DEVLETİ’NİN KURULUŞU

• 
  1075 yılında Kutalmışoğlu Süleyman Şah tarfından İznik’te kuruldu
  
• 
  Süleyman Şah Suriye seferi sırasında burada öldü ve Cebir kalesine gömüldü
  
• 
  Daha sonra I. Kılıçarslan ve I. Mesut hükümdar oldu
  
• 
  Bu dönemde haçlılarla mücadele edildi.
  

C. HAÇLI SEFERLERİ

1. HAÇLI SEFERLERİNİN NEDENLERİ