94.Maddələrin dalğa xassələri.Korpuskulyar dalğa dualizmi
- Maddələrin sındırma əmsallarının işığın tezliyindən (dalğa uzunluğundan) asılılığı dispersiya adlanır. Prizmadan ağ işıq buraxdıqda difraksiya hadisəsini daha asan müşahidə etmək olur. Ağ işıq prizmadan çıxarkən yeddi rəngə ayrılır: qırmızı, narıncı, sarı, yaşıl, mavi, göy və bənövşəyi. Qırmızı rəng onların hamısından az, bənövşəyi isə hamısından çox meyl edir. Bu o deməkdir ki, qırmızı şüa üçün şüşə ən az, bənövşəyi şüa üçün isə ən çox sındırma əmsalına malik olur.[2][3]
İşıq şüaları maneələrdən əks olunur. Şüalar güzgüyə düşəndə elə əks olunur ki, biz güzgüdə əşyanı boyu bərabərində görürük. Əgər şüalar kələ-kötür səthə düşürsə, onlar bütün tərəflərə əks olunur və səthi işıqlandırır. Məhz buna görə də biz işıq saçmayan əşyaları, o cümlədən planetləri və onların peykləri olan səma cisimlərini görürük. İşıq şüaları havada hər hansı şəffaf mühitə (suya və ya şüşəyə) düşəndə sınır. İçərisində su olan stəkandakı qaşığa yandan baxanda görərsiniz ki, hava ilə suyun ayrıldığı sərhəddə qaşığın “sınması” baş verir.
Ağ işıq üçüzlü şüşə prizmaya düşəndə sınaraq, yeddi rəngə parçalanır. Buna dispersiya hadisəsi deyilir. Rənglər həmişə müəyyən qaydada yerləşir: qırmızı, narıncı, sarı, yaşıl, mavi, göy, bənövşəyi. Bu rəngli zolaq spektr adlanır. Rənglərin ardıcıllığını sadə cümlə ilə yadda saxlamaq olar: “Qarı Nənə Səksən Yaşında Məxmər Gülə Bənzəyir”. Təbiətdə də dispersiya müşahidə olunur. Göy qurşağını yada salın. Göy qurşağı günəş işığının yağış damcılarında prizmarda olduğu kimi sınması hesabına əmələ gəlir. Yəni, dalğa uzunluğu çox olduqca, aldığı impuls azalır.
Bu tədqiqatlar nəhayət, işığın iki təbiətli – dalğa və hissəcik təbiətli olduğunu təsdiq etdi və çox mühüm nəzəri və praktiki əhəmiyyəti olan işığın dalğa-korpuskulyar nəzəriyyəsi yaradıldı
Dostları ilə paylaş: |
