Satın alınan mal; kusurlu olması, sipariş koşullarına uygun olmaması vb. nedenlerle satıcısına iade edilebilir. Satıcıya iade edilen mal işletmedeki mal mevcudunu azaltacağı için 153- Ticari Mallar Hesabı’nın ala-cağına kaydedilir. Ayrıca mal alışlarında KDV ödendiği için iade edilen mala ilişkin KDV’nin de iptal edilmesi gerekir. İptal edilen KDV 391- Hesaplanan KDV Hesabı’na alacak yazılır.
Örnek 50: Ural İşletmesi 05.06.200X tarihinde, B işletmesinden daha önce kredili aldığı 23.600.- YTL.lık malın tamamını istenilen niteliklere uygun olma-ması nedeniyle iade etmiştir. Bu tutarın 3.600.- YTL.sı KDV’dir. Bedel, satıca olan borçtan mahsup edilmiştir.
Alış iskontoları alınan malın istenilen kalitede olmaması nedeniyle ya da çok miktarda mal alınmış olması nedeniyle sonradan satıcıdan elde edilen indirimlerdir. Alış iskontoları genelde KDV hariç fatura bedeli üzerinden % ile ifade edilen bir indirimdir. Satıcıdan elde edilen indirimler satın alınan malın maliyetini azalttığı için 153- Ticari Mallar Hesabı’nın alacağına yazılır.
Alış iskontoları alınan malın istenilen kalitede olmaması nedeniyle ya da çok miktarda mal alınmış olması nedeniyle sonradan satıcıdan elde edilen indirimlerdir. Alış iskontoları genelde KDV hariç fatura bedeli üzerinden % ile ifade edilen bir indirimdir. Satıcıdan elde edilen indirimler satın alınan malın maliyetini azalttığı için 153- Ticari Mallar Hesabı’nın alacağına yazılır.
Örnek 51: C işletmesi daha önce kredili olarak satın aldığı 200.000.- YTL.lık mal için % 3 oranında iskonto yapıldığını, satıcı Ali Arda’dan gelen 27.06.200X tarih ve 72 nolu yazıdan öğrenmiştir.
Aralıklı envanter yöntemini sürekli envanter yönteminden ayıran en önemli özellik satılan malın maliyetinin satış anında bilinememesidir. Satış işletmenin mal mevcudunda bir azalma yaratır, ancak satışın bu yönü muhasebe kayıtlarına fiili sayım yapıldıktan sonra yansır. Satılan mal veya hiz-met karşılığında alınan ya da tahakkuk ettirilen değerler işletmenin satış gelirini oluşturur. Satış geliri 600- Yurt İçi Satışlar Hesabı ya da 601- Yurt Dışı Satışlar Hesabı’na alacak kaydedilir. Aynı zamanda satılan malla ilgili olarak fatura bede-li üzerinden hesaplanan KDV’de 391- Hesaplanan KDV Hesabı’na alacak kaydedilir.
Aralıklı envanter yöntemini sürekli envanter yönteminden ayıran en önemli özellik satılan malın maliyetinin satış anında bilinememesidir. Satış işletmenin mal mevcudunda bir azalma yaratır, ancak satışın bu yönü muhasebe kayıtlarına fiili sayım yapıldıktan sonra yansır. Satılan mal veya hiz-met karşılığında alınan ya da tahakkuk ettirilen değerler işletmenin satış gelirini oluşturur. Satış geliri 600- Yurt İçi Satışlar Hesabı ya da 601- Yurt Dışı Satışlar Hesabı’na alacak kaydedilir. Aynı zamanda satılan malla ilgili olarak fatura bede-li üzerinden hesaplanan KDV’de 391- Hesaplanan KDV Hesabı’na alacak kaydedilir.
Örnek 52: Güneş İşletmesi 20.08.200X tarihinde A işletmesine 170 nolu fatura ile yarısı peşin yarısı kredili olmak üzere 300.000.- YTL.ya mal satmıştır. Ayrıca % 18 KDV’ni peşin tahsil etmiştir.
Satış iadeleri, işletmenin sattığı malın tamamını veya bir kısmını çeşitli nedenlerle alıcı tarafından iade edilmesidir. Malın bozuk olması, satış ya da sipariş koşullarına uygun olmaması vb. nedenler satış iadelerine örnek olarak verilebilir.
Satış iadeleri, işletmenin sattığı malın tamamını veya bir kısmını çeşitli nedenlerle alıcı tarafından iade edilmesidir. Malın bozuk olması, satış ya da sipariş koşullarına uygun olmaması vb. nedenler satış iadelerine örnek olarak verilebilir.
Örnek 53: A İşletmesi alıcı Akın Doğan’ın daha önce kredili olarak satın aldığı malı, istenilen nitelikleri taşımaması nedeniyle 20.05.200X tarih ve 190 nolu yazı ile iade ettiği 40.000.- YTL. fatura bedelli malı geri almıştır. Ayrıca mal bedeli üzerinden alınan % 18 KDV ve mal bedeli alıcıdan olan alacaktan mahsup edilmiştir.
Örnek 53: A İşletmesi alıcı Akın Doğan’ın daha önce kredili olarak satın aldığı malı, istenilen nitelikleri taşımaması nedeniyle 20.05.200X tarih ve 190 nolu yazı ile iade ettiği 40.000.- YTL. fatura bedelli malı geri almıştır. Ayrıca mal bedeli üzerinden alınan % 18 KDV ve mal bedeli alıcıdan olan alacaktan mahsup edilmiştir.
Satış iskontoları, satış işleminden sonra çeşitli neden-lerle alıcıya yapılan indirimlerdir. Çok miktarda ya da tutarda mal alınması, satılan malla ilgili herhangi bir bozukluk olması vb. nedenler satış iskontolarına örnek olarak verilebilir. Tekdüzen Hesap Planı’na göre satış iskontoları 611- Satış İskontoları Hesabının borcuna kaydedilmek-tedir.
Satış iskontoları, satış işleminden sonra çeşitli neden-lerle alıcıya yapılan indirimlerdir. Çok miktarda ya da tutarda mal alınması, satılan malla ilgili herhangi bir bozukluk olması vb. nedenler satış iskontolarına örnek olarak verilebilir. Tekdüzen Hesap Planı’na göre satış iskontoları 611- Satış İskontoları Hesabının borcuna kaydedilmek-tedir.
Örnek 54: Sarıöz İşletmesi, alıcı Murat Çakır’ın daha önce kredili olarak aldığı 80.000.- YTL. tutarlı mal için istediği % 2 iskonto istediğini, 06.10.200X tarih ve 201 nolu yazı ile kabul ettiğini kendisine bildirmiştir.
Aralıklı envanter yönteminde ticari Mallar Hesabı dönem içinde veya dönem sonunda aşağıdaki bilgileri içerir.
Aralıklı envanter yönteminde ticari Mallar Hesabı dönem içinde veya dönem sonunda aşağıdaki bilgileri içerir.
Örnek 55: İşletmenin dönem sonunda Ticari Mallar Hesabı’nın borç top-lamı 4.750.000.- YTL., alacak toplamı 350.000.- YTL.dır. yapılan sayım sonucu dönem sonu mal mevcudunun 800.000.- YTL. olduğu saptanmıştır. Satılan malın maliyetini tespit edip gerekli kaydı yapınız.
Örnek 55: İşletmenin dönem sonunda Ticari Mallar Hesabı’nın borç top-lamı 4.750.000.- YTL., alacak toplamı 350.000.- YTL.dır. yapılan sayım sonucu dönem sonu mal mevcudunun 800.000.- YTL. olduğu saptanmıştır. Satılan malın maliyetini tespit edip gerekli kaydı yapınız.
Sürekli envanter yöntemi, bir taraftan işletmenin her zaman elinde bulunan mevcut malların miktarını ve maliyetini, diğer taraftan da satışlarının tutarını ve o ana kadar yapılan satışlardan elde edilen kâr ya da zarar tutarını gösteren bir yöntemdir. Bu yöntemin en önemli özelliği aralıklı envanter yönteminin aksine mevcut malın miktarının ve maliyetinin bilinmesi için dönem sonu sayım işlemine bağlı olmamasıdır. Kuşkusuz bu işletmelerde de dönem sonunda sayım yapılır. Ancak bu sayımın amacı kayıtlara göre olması gereken mal miktarı ile mevcut mal miktarı arasında herhangi bir farklılık olup olmadığının araştırılmasına dayanır.
Sürekli envanter yöntemi, bir taraftan işletmenin her zaman elinde bulunan mevcut malların miktarını ve maliyetini, diğer taraftan da satışlarının tutarını ve o ana kadar yapılan satışlardan elde edilen kâr ya da zarar tutarını gösteren bir yöntemdir. Bu yöntemin en önemli özelliği aralıklı envanter yönteminin aksine mevcut malın miktarının ve maliyetinin bilinmesi için dönem sonu sayım işlemine bağlı olmamasıdır. Kuşkusuz bu işletmelerde de dönem sonunda sayım yapılır. Ancak bu sayımın amacı kayıtlara göre olması gereken mal miktarı ile mevcut mal miktarı arasında herhangi bir farklılık olup olmadığının araştırılmasına dayanır.
Bu yöntem; mal çeşidinin az, büyük hacimli ve yüksek fiyatlı mal alım-satımı yapan, toptancı işletmeler, sınai işletmeleri gibi işletmeler tarafından kullanılır.
Bu yöntem; mal çeşidinin az, büyük hacimli ve yüksek fiyatlı mal alım-satımı yapan, toptancı işletmeler, sınai işletmeleri gibi işletmeler tarafından kullanılır.
Sürekli envanter yönteminde ticari Mallar Hesabı’nın borç kalanı işletmenin elindeki mevcut malların toplam maliyetini verir.
Örnek 56:
Örnek 56:
Yavuz İşletmesi 3 Kasım 200X tarihinde Oğuz Tamer’den tamamı kredili aynı tarihli ve 13 nolu fatura ile birim fiyatı 10.000.- YTL. olan (A) malından 20 adet satın almıştır. % 18 KDV’ni peşin ödemiştir.
b) Yavuz İşletmesi satın aldığı malı işletmeye getirmek için Ak Nakliyat’a 4 Kasım 200X tarih ve 15 nolu fatura karşılığı 14.160.- YTL. taşıma ücreti ödemiştir. Bu tutarın 2.160.- YTL.sı KDV’dir.
c) Yavuz İşletmesi, Oğuz tamer’den daha önce satın aldığı (A) malının 8 adedini kalitesinin bozuk olması nedeniyle 8 Kasım 200X tarihinde iade etmiş, kalanı için % 4 iskonto isteğinde bulunmuştur.
d) 18 Kasım 200X tarihinde Oğuz Tamer’in iskonto isteğini kabul ettiğini bildiren yazı gelmiştir.
e) 22 Kasım 200X tarihinde Günay Ticarete 10 adet (A) malı birim fiyatı 16.000.- YTL. dan satılmıştır. Karşılığında 80.000.- YTL. nominal değerli bir senet alınmış, kalanı daha sonra tahsil edilmek üzere anlaşılmıştır. Ayrıca % 18 KDV peşin tahsil edilmiştir.
Sürekli envanter yönteminde satış iadesi ortaya çıktığında, işlem satış işleminin tamamen tersi olduğundan satıştaki kayıtların tersi yönde kayıt yapılır.
Sürekli envanter yönteminde satış iadesi ortaya çıktığında, işlem satış işleminin tamamen tersi olduğundan satıştaki kayıtların tersi yönde kayıt yapılır.
Örnek 57: Yalçın İşletmesi, alıcı Güngör Başar’ın daha önce kredili olarak aldığı (x) malından iade ettiği 9.000.- YTL.si KDV, 59.000.- YTL. kısmı 13.07.200X tarihinde geri almıştır. İade edilen bu malın maliyet bedeli ise 35.000 YTL.dir.
Bu yöntemde satış iskontoları aralıklı envanter yönteminde olduğu gibidir. Alıcılara yapılan indirimler 611- Satış İskontoları Hesabı’na borç yazılır. Böylece brüt satış gelirleri indirim tutarı kadar azalmış olur.
Bu yöntemde satış iskontoları aralıklı envanter yönteminde olduğu gibidir. Alıcılara yapılan indirimler 611- Satış İskontoları Hesabı’na borç yazılır. Böylece brüt satış gelirleri indirim tutarı kadar azalmış olur.
Örnek 58: A İşletmesi 20 Temmuz tarihinde daha önce yaptığı 45.000 YTL.lik satış için alıcı C işletmesinin % 3 iskonto isteğini kabul ettiğini bildirmiştir.
Bu hesap, daha önce açıkladığımız stok kalemleri kapsamına girmeyen, artık ürün, değeri düşen stok, komisyoncudaki mallar gibi stok kalemlerinin izlendiği aktif karakterli bir hesaptır.
Bu hesap, daha önce açıkladığımız stok kalemleri kapsamına girmeyen, artık ürün, değeri düşen stok, komisyoncudaki mallar gibi stok kalemlerinin izlendiği aktif karakterli bir hesaptır.
Hesabın İşleyişi : Elde edilen bu tür stoklar, 157- Diğer Stoklar Hesabı’na maliyet bedeli ile borç, satıldığında, devredildiğinde veya kullanıldığında ise alacak kaydedilir.
Bu hesap, yangın, deprem, sel gibi doğal afetler ile bozulmak, kırılmak, paslanmak, teknolojik gelişmeler ve moda değişiklikleri nedeniyle stokların fiziki ve ekonomik değerlerinde önemli azalışların ortaya çıkması nedeniyle kayıpları karşılamak üzere ayrılan karşılıkların izlendiği aktifi düzenleyici bir hesaptır.
Bu hesap, yangın, deprem, sel gibi doğal afetler ile bozulmak, kırılmak, paslanmak, teknolojik gelişmeler ve moda değişiklikleri nedeniyle stokların fiziki ve ekonomik değerlerinde önemli azalışların ortaya çıkması nedeniyle kayıpları karşılamak üzere ayrılan karşılıkların izlendiği aktifi düzenleyici bir hesaptır.
Hesabın İşleyişi : Stok değer düşüklüğü tespit edildiğinde, 654- Karşılık Giderleri Hesabı’nın borcu karşılığında, 158- Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı’na alacak kaydı yapılır, karşılık ayrılan stok kaleminin satılması ya da işletme içinde kullanılması halinde hesap borçlandırılarak kapatılır.
Örnek 59: B İşletmesi, dönem sonunda maliyeti 150.000.- YTL. olan bir malın % 20 değer kaybına uğradığı tahmin etmiş ve aynı tutarda karşılık ayırmaya karar vermiştir.
Bu hesap; yurt içinden ya da yurt dışından satın alınmak üzere siparişe bağlanan stoklarla ilgili olarak yapılan avans ödemelerinin izlendiği bir hesaptır.
Bu hesap; yurt içinden ya da yurt dışından satın alınmak üzere siparişe bağlanan stoklarla ilgili olarak yapılan avans ödemelerinin izlendiği bir hesaptır.
Örnek 60:
a)X işletmesi 10.09.200X tarihinde 100.000 YTL. tutarındaki mal siparişi için 25.000 YTL. sipariş avansı vermiştir.
b)İşletme daha önce sipariş ettiği malı 20.09.200X tarihinde teslim almış avansı mahsup ettikten sonra % 18 KDV ile birlikte kalan borcu için borçlanmıştır.
Katma değer vergisi, mal ve hizmetlerin üretiminden tüketimine kadar geçen, üretici, toptancı, yarı toptancı, perakendeci gibi her aşamada katılan değer üzerinden alınan, ve sonunda tümü tüketici üzerinde kalan bir vergidir. Katma değer vergisinin konusu sadece mallar olabileceği gibi, bütün veya bazı hizmetleri de içerir. Diğer bir ifade ile, vergiye tabi tutulacak işlemler esas olarak hizmetlerin görülmesi ve malların teslimidir.
Katma değer vergisi, mal ve hizmetlerin üretiminden tüketimine kadar geçen, üretici, toptancı, yarı toptancı, perakendeci gibi her aşamada katılan değer üzerinden alınan, ve sonunda tümü tüketici üzerinde kalan bir vergidir. Katma değer vergisinin konusu sadece mallar olabileceği gibi, bütün veya bazı hizmetleri de içerir. Diğer bir ifade ile, vergiye tabi tutulacak işlemler esas olarak hizmetlerin görülmesi ve malların teslimidir.
190- DEVREDEN KDV HESABI: Bir dönemde indirilemeyen ve izleyen döneme devreden katma değer vergisinin kaydedildiği ve izlendiği bir hesaptır.
190- DEVREDEN KDV HESABI: Bir dönemde indirilemeyen ve izleyen döneme devreden katma değer vergisinin kaydedildiği ve izlendiği bir hesaptır.
191- İNDİRİLECEK KDV HESABI: Her türlü mal ve hizmetin satın alınması sırasında satıcılara ödenen ya da işletmede inşa edilen duran varlıklarla ilgili olarak tahakkuk ettirilen katma değer vergisinin kaydedildiği ve izlendiği bir hesaptır.
192- DİĞER KDV HESABI :Diğer KDV Hesabı, teşvikli yatırım mallarının ithalinde ödenmesi gerektiği halde ödenmeyip, fiilen indirilmesinin mümkün olacağı tarihe kadar ertelenen katma değer vergisinin, ertelemenin bir yıl içinde olması halinde kaydedildiği ve izlendiği bir hesaptır.
192- DİĞER KDV HESABI :Diğer KDV Hesabı, teşvikli yatırım mallarının ithalinde ödenmesi gerektiği halde ödenmeyip, fiilen indirilmesinin mümkün olacağı tarihe kadar ertelenen katma değer vergisinin, ertelemenin bir yıl içinde olması halinde kaydedildiği ve izlendiği bir hesaptır.
193- PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR: Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar hesabı, vergi yasaları gereğinde peşin ödenen gelir, kurumlar ve diğer vergiler ile fonların kaydedildiği ve izlendiği bir hesaptır.
Örnek 61:Aksu A.Ş.’nin bankadaki mevduat hesabına 30.000 YTL. faiz tahakkuk ettiği ve faiz üzerinden % 18 GV kesintisi yapıldığına ve kalan tutarın işletmenin hesabına kaydedildiğine ilişkin banka ekstrası almıştır.
195- İŞ AVANSLARI HESABI : İş Avansları Hesabı, işletmenin mal ve hizmet satın alması için görevlendiği personel ve personel dışındaki kişilere verilen iş avanslarının izlendiği bir hesaptır.
195- İŞ AVANSLARI HESABI : İş Avansları Hesabı, işletmenin mal ve hizmet satın alması için görevlendiği personel ve personel dışındaki kişilere verilen iş avanslarının izlendiği bir hesaptır.
Örnek 62:
a) Kurcan İşletmesi 28.11.200X tarihinde, fotokopi makinesinin tamiri için görevlendirdiği personel A’ya 15.000.- YTL. iş avansı ödemiştir.
b) 30.11.200X tarihinde personel A tamir işlemi ile ilgili 11.800.- YTL. tutarlı bir fatura getirmiştir. Bu tutarın 1.800.-YTL. si KDV.dir. işletme avans farkını personel A’dan daha sonra tahsil etmek üzere hesaba almıştır.
196- PERSONEL AVANSLARI HESABI: Personel Avansları Hesabı, personel ve işçilere maaş, ücret ve yolluklarına mahsuben önceden ödenen avansların izlendiği bir hesaptır. Hesap büyük defter hesabı olup, işletmenin gereksinimine göre ücret, yolluk vb. avansları şeklinde yardımcı hesaplara bölünebilir.
196- PERSONEL AVANSLARI HESABI: Personel Avansları Hesabı, personel ve işçilere maaş, ücret ve yolluklarına mahsuben önceden ödenen avansların izlendiği bir hesaptır. Hesap büyük defter hesabı olup, işletmenin gereksinimine göre ücret, yolluk vb. avansları şeklinde yardımcı hesaplara bölünebilir.
Örnek 63: Akın İşletmesi 15.12.200X tarihinde, personeli B’ye maaşından kesilmek üzere 10.000.- YTL. avans vermiştir.
