Sayfa 119 a.KONULARI BAKIMINDAN ÖĞRETİCİ METİNLER *Tıp metinleri * dini metinler * İslam menkıbeleri * öğüt ve bilgi verici metinler b.Sade ve anlaşılır bir dil kullanılmıştır.Cümleler kısa ve açıktır.Bu dönem öğretici metinleri din tasavvuf tıp ve tabiat konularında yazılmıştır.Bu yüzyılda yazılan öğretici metinler aydınlatıcı ve yol gösterici metinlerdir. ÖLÇME DEĞERLENDİRME 1.a 2.T A S A V V U F 3.e 4.Makalat adlı eseri...Hacı Bektaş Veli...yazmıştır. 14.yy öğretici metinleri anlatım biçimleri bakımından...manzum..ve...mensur...olmak üzere iki gruba ayrılır. 5.D,Y,D,D,Y,D,Y
arkadaşlar 120deki 5, soru d d d d y d y 121 , sayfayı zaten sınıfta yazcaksınız şiiri 123;birim değeri;beyit birim sayısı;5 birimlerde anlatılanlar, 1.şair sevgilinin yüzünü açmasını ve yürümesini bahçedeki varlıkların bunu görmesini istemiştir 2.bu beyitte ise,şair aşk aşka sevgilinin aşkından düştüğünü ve amansız bir dert olduğunu anlatmıştır 3.sevgilinin aşkınkından perişan olduğunu anlatmıştır 4.duyduğu aşktan dolayı kaburga kemiklerinin bile sayılabileceğini ve bu ahliyle musikara benzediğini 5.güzellere acımasız şefkatli değilller demenin yanlış olduğunu vurgulamktadır TEMA;aşktır ç.beyitlerin yerlerini değiştirdiğimizde anlamda bi değişiklik meyadana gelmez çünkü beyitler kendi arasında uyumludur. d.yaşanması mümkün değildir çünkü hayali unsurlar vardır. egazel nazım şeklinin özelliklerini yazcaksınız bunu bulabilirsiniz f ikisininde nazım şekli gazel nazım birimi beyit temaları aşk ölçü aruzdur 124.2.soru:ses benzerlikleri var ahengi sağlayan unsurlar var 125.4.soru;gül ve nesrin sevgilinin yanagı servi ve sanavber;sevgilinin yürüyüşü gülnar; rengi ve şekli dolasıyla aşığın vücudunaki yaralar sayfa 121 1. etkinlik NABİ'NİN SÖZÜNÜN AÇIKLAMASI Bende dayanacak güç,sende vefadan zerre yok. İki yoktan ne çıkar,bir kere düşünelim. MUHİBBİ'NİN SÖZÜNÜN AÇIKLAMASI Halk içinde devlet gibi itibar gören bir şey yok. (Fakat)dünyadaki devlet bile bir nefes sağlıktan daha değersizdir. AŞIK PAŞA'NIN SÖZÜNÜN AÇIKLAMASI Şu gönülde dağ olan hem gönül bağını kesip hem de bağ olan aşk değil mi(dir?) FUZULİ'NİN SÖZÜNÜN AÇIKLAMASI Herkes,bayram için yılda bir kez kurban kesmektedir. Ben her zaman her saat senin kurbanınım. ULVİ'NİN SÖZÜNÜN AÇIKLAMASI Ey sevgili,halimi arz etmek için seni yalnız bulamıyorum. Seni yalnız bulduğumda ise kendimi asla bulamıyorum. NEFİ'NİN SÖZÜNÜN AÇIKLAMASI Aşık benim,rezilliğimle şehirde şöhretlendim(tanıdım). Mecnun'un hikayesini yazanlar hep çöle,sahraya yazmışlar. sayfa 123 BİRİM DEĞERİ:beyit BİRİM SAYISI:beş ŞİİRİN TEMASI:aşk BİRİMLERDE ANLATILANLAR; 1.şair sevgilisinin yüzünü açıp salınarak yürümesini,bağdaki çiçek ve ağaçların da bunu görmesini istemektedir. 2.şair,bu aşk hastalığına sevgilinin aşkından düştüğünü,bunun da nasıl amansız bir hastalık olduğunu herkesin görmesini istemektedir. 3.şair sevgilisinin aşkından perişan olduğunu,vücudunda yaralar açıldığını söylemektedir. 4.şair,aşk derdinden dolayı kemikleri sayılacak kadar zayıfladığını ,bu hali ve inlemeleriyle tıpkı Musikar'a benzediği söylemektedir. 5.şair güzellere yumuşak huylu değiller,demenin yanlış olduğunu,gördüklerinde hemen yumuşak huylu olduklarını söylemektedir. Ç. gazeldeki beyitlerin yerleri değiştirilerek okunduğunda gazelin anlamında herhangi bir değişiklik olmamaktadır.Çünkü gazelin birimleri olan her beyit kendi içinde bir bütündür.Bu nedenle anlam aynı birim içinde başlar,aynı birim içinde biter.Dolayısıyla bir beyitteki anlam diğer beyitlere bağlı olmadığı için beyitlerinin yerlerinin değiştirilmesi gazelin anlamında herhangi bir değişikliğe sebep olmamaktadır. D.Şiirde anlatılanların gerçek hayatta yaşanılması mümkün değildir.gazeldeki sevgili ve aşık tipleri,şairin hayal gücünün ve bağlı bulunduğu Divan şiiri geleneğinin tipleridir. E.Gazel nazım şeklinin özellikleri; *Divan şiirinin nazım şekillerindendir. *5-15 beyit arasında yazılır. *İlk beytine matla,son beyitine makta,en güzel beyitine beytü'l-gazel,şairin adının veya mahlasının geçtiği beyte mahlas beyti denir. *İlk beyit kendi arasında kafiyelidir. *Genellikle aşk,kadın ve içki konuları işlenmiştir. F.Her iki şiirde gazel nazım şekli,beyit nazım birimiyle ele alınmıştır.Kafiye şeması Baki'nin gazelinde olduğu gibi aa/ba/ca... şeklindedir.Her iki gazelinde teması aşktır.Anlatılanlarda gerçek hayatta yaşanması mümkün değildir.Hoca Denhani'nin gazeli 7 birim iken ,Baki'nin gazeli 5 birimdir. 2. ETKİNLİK Aşk temasıyla bulduğunuz şiirleri sınıfta okuyunuz.((arkadaşlar buna Özdemir ASAF'ın --LAVİNİA-- şiiri örnek verilir.)) 2.Gazelde aşk teması işlenmiş ve bir aşığın durumu gözler önüne serilmişti.Burada ise aşığın durumu yine gazelin bütünündeki durumuna eşdeğerdir.Verilen sözcükler okunduğunda yine halini anlatan ve sitem eden aşığın durumu ortaya çıkmaktadır. 3. İMGELER GÜL VE NESRİN:rengi dolayısıyla sevgilinin yanağı SERVİ VE SANAVBER:uzunluk ve salınış sebebiyle sevgilinin boyu ve yürüyüşü. GÜLNAR:rengi ve şekli dolayısıyla aşığın vücudundaki yaralar. 4.SÖZCÜK: Gülnar GERÇEK ANLAMI: nar çiçeği ŞİİRDEKİ ANLAMI:yara GERÇEK ANLAMDA ÖRNEK KULLANIM:Gülnar bu mevsime yakışıyor. MECAZ ANLAMDA ÖRNEK KULLANIM:Bu dertten gülnarlar açtı her yanımda. SÖZCÜK:muhabbet(gülşeni) GERÇEK ANLAMI: gül bahçesi ŞİİRDEKİ ANLAMI:vücut GERÇEK ANLAMDA ÖRNEK KULLANIM:Gül bahçesi rengarenkti MECAZ ANLAMDA ÖRNEK KULLANIM:Yanımdayken kendimi gül bahçesinde hissediyorum. SÖZCÜK:Musikar GERÇEK ANLAMI:efsanevi kuş ŞİİRDEKİ ANLAMI:vücut GERÇEK ANLAMDA ÖRNEK KULLANIM:Musikar efsanevi bir kuştur. MECAZ ANLAMDA ÖRNEK KULLANIM:Öyle güzel sesi vardı ki Musikar'ı andırdı. 6. Açıl bağun gül ü nesrini ol ruhsarı görsünler Salın serv ü sanavber şive-ı reftarı görsünler. yukarıdaki dizelerde istiare(eğretileme)sanatı vardır. Kapunda hasıl itdi bu devasuz derdi hep gönlüm Ne derde mübtela oldu dil-i bimarı görsünler. yukarıdaki dizelerde teşhis(kişileştirme)sanatı vardır. Açıldı dağlar sinemde çak itdüm giribanum Muhabbete gülşeninde açılan gülnarı görsünler. yukarıdaki dizelerde teşbih(benzetme)sanatı vardır.Vücut sevgilinin gül bahçesine yaralar ise nar çiçeğine benzetilmiş. Ten-i zarumda pehlum üstühanı sayılur bir bir Beni seyr itmeyen ahbab Musikar'ı görsünler yukarıdaki dizelerde teşbih sanatı vardır.Aşık kendini ve inlemelerini Musikar'a ve onun gagasından çıkan seslere benzetmiştir. Ey Baki bu ifade de nida(seslenme)sanatı vardır. Yalvarı görsünler yukarıdaki ifadede iham sanatı vardır. yalvar sözcüğü hem yalvar- hem de bir çeşit para anlamında kullanılmıştır.Her iki anlamda beyte uygun olduğu için iham sanatı vardır. 7.*gazel nazım şeklinin kullanılması *beyit nazım biriminin kullanılması *aruz ölçüsünün kullanılması *sanatlı bir şöyleyiş olması *arapça ve farsça sözcüklerin kullanılması 8.örnek yazı: Bakinin gazeli yapı bakımından divan şiir geleneği yansıtmaktadır.Anlatımdaki sanatlı ve manzumlara dayalı ifadelerin yanı sıra ahenk bakımından da çok güçlü olan gazelde aşk teması işlenmiştir.şair aşk temasını aşık ve verfasız sevgili etrafında işlemiştir.temanın işlenmesinde manzumların yanı sıra şairin hayal gücünün de etkisi vardır. 9.Baki; *şiirlerinde tasavvufi unsurları kullanmıştır. *şiirleri nazım tekniği yönünden kusursuzdur. *şiirlerinde çok güçlü sanatlı bir söyleyiş vardır. *divan şiirinin en güçlü şairidir
S.124 2.soru ses benzerlikleri var ahengi sağlayan unsurlar var
125 4.soru gül ve nesrin sevgilinin yanagı servi ve sanavber;sevgilinin yürüyüşü gülnar; rengi ve şekli dolasıyla aşığın vücudunaki yaralar
S.126 8.Soru Bakinin gazeli yapı bakımından divan şiir geleneği yansıtmaktadır.Anlatımdaki sanatlı ve manzumlara dayalı ifadelerin yanı sıra ahenk bakımından da çok güçlü olan gazelde aşk teması işlenmiştir.şair aşk temasını aşık ve verfasız sevgili etrafında işlemiştir.temanın işlenmesinde manzumların yanı sıra şairin hayal gücünün de etkisi vardır. sayfa 128'deki 27. ve 28. beyitlerdeki söz sanatları 27.beyit Sensen ol bahr-ı keramet kim şeb-i Mirac’da Şebnem-i feyzün yetürmiş sabit ü seyyara su
Söz Sanatları: Tenasüp: Bahr, su, feyz, şebnem kelimeleri arasında yapılmıştır. Bunlar su ile ilgili kelimelerdir. Teşbih-i Beliğ: Hz. Peygamber’in keramet denizine benzetilmesi (Bahr-ı keramet) Tezat: Bahr ve şebnem kelimeleri arasında
28.beyit Çeşme-i hurşidden her dem zülal-i feyz iner Hacet olsa merkadün tecdid iden mimara su
Söz Sanatları: Tenasüp: Mimar, merkad, tecdid, zülal ve çeşme kelimeleri arasında Teşbih: Güneş çeşmeye benzetilmiş. Güneş ışıkları zülale benzetilmiş. sayfa 129 16.beyitte söz sanatı 16. Su temiz tabiatını âleme aydınlık (berrak) kılmış ve Hazret-i Muhammed'in, yoluna girmiştir.
Şair bu beytinde su ile Hazret-i Muhammed'e uyan, onun yolunda giden mümin arasında bir münasebet buluyor. Temizlik dolayısıyle İslâmiyet suya büyük önem verir. Su maddî ve manevî temizliğin sembolüdür. Suyun vasıflarından biri berrak oluşudur. İyi mümin de öyledir. Onun gönlü de su gibi aydınlık, herkese açıktır.kinaye sanatı vardır S.130 4.sorunun ***ı; Ahmeti muhtar,Habiballah,Harelbeşer,Miraç sözcükleri. S.130 4 ve 5. etkinlikler edebiyattı demi 1.etkinlik ç.kasidede her beyit anlam bakımından birbirinden bağımsız ** her beyit kendi içinde bir bütündür kasidede beyitler arasında ses ilişkisi su sözcüğüyle sağlanmıştır. d. şairin kişisel duyarlılığını ve hayal gücünü en iyi ifade eden beyit şudur 'dest busı arzusıyla ger ölsem dostlar kuze eylen topragum sunun anunla yara su' Bu beyitte şair , sevgilinin elini öpebilmek için ölmeyi ** mezarının toprağından yapılan testi ile sewgiliye su **rilmesini istiyor .böylece sewgilinin elini öpebildiğini hayal ediyor. e. kasidenin özellikleri şunlardır; -devlet ve din büyüklerini övmek için yazılır -beyit sayısı 31-99 arasındadr -kafiyelenişi aa,ba,ca,da dır -kasidenin ilk beyitine malta,son beyitine makta, şairin mahlasının geçtiği beyite taç beyit , en güzel beyte ise beyt'ül-kasid denir -kaside.nesib,ginizgah,methiye,fahriye ve dua olmak üzere beş bölümden oluşur
sayfa 130 5. etkinlik 5. soru
aruz ölçüsünün kullanılması, kaside nazım şeklinin kullanılması, sanatlı bir söyleyiş olması, arapça ve farsça kelimelerin kullanılması
10.Sınıf Edebiyat Kitabı Etkinlik Cevapları Sayfa 131-132-133-134-135-136-137-138-139 sayfa 131
6. HİSSETTİKLERİM samimiyet sevgi özlem arzu heyecan
7.FUZULİ divan şiirinin en güçlü şairlerindendir. şiir tekniği çok güçlüdür. şiirlerinde tasavvufi konuları ele almıştır. şiirlerinde azeri türkçesinin özellikleri görülür.
Sayfa 133
BİRİMLERDE ANLATILARLAR Şiirin teması: Aşk 1.Şair, aşıkların ayrılık acısına sabredemeyeceğini anlatıyor. Birim Değeri: Dörtlük - Birim Sayısı: Bir 2.İlahi aşk 3.Dilek (dua) 4.Aşk
ç)1.Rubai: Ayrılık - Aşk 2.Rubai: Aşk Ateşi - İlahi Aşk 3.Rubai: Duam - Dilek 4.Rubai: Sevgili - Aşk
d)Gerçek hayatla ilişkilendirilebilir. Aşk ve aşkın halleri ile dua insan hayatında yer bulabilen durumlardır.
e)Rubai nazım şeklinin özellikleri: -Nazım birimi dörtlüktür. -Tek dörtlükten oluşur. -aaxa şeklinde kafiyelenir. -Özel bir vezinle yazılırlar. -Yoğun bir fikir örgüsü vardır, bu da ahengin sağlanmasını zorlaştırır. -Tasavvuf, felsefe, dünya görüşü gibi pek çok konuda yazılırlar. -Asıl söylenmek istenen 3. ya da 4. dizede söylenir.
5)Nazım şekli, nazım birimi, mazmun ve sanatlar divan şiiri geleneğine aittir.
Sayfa135 BİRİMLERDE ANLATILANLAR Şair, sevgilisine seslenerek neşelenmek için Sadabad'a davet etmektedir. Şair, Sadabad'da eğlenmek amacıyla neler yapacaklarını anlatmaktadır. Şair, Sadabad'da eğlenmekten, Kasr-ı Cihan'ı seyretmekten bahsetmektedir. Şair, sevgilisini yine Sadabad'a davet ederek eğlenmeyi teklif etmektedir.
Birim Değeri: Bent - Birim Sayısı: Dört - Şiirin Teması: Kadın (sevgili)
c)Farklılaşma olmaz. "Kadın" teması etrafında oluşturan birimlerdeki anlam aynı birimde başlayıp aynı birimde bitmektedir. Bu durum anlam bakımından bir farklılaşma olmasını engeller.
2)Şarkı, Lale Devri'nin ünlü şairi Nedim'e aittir. Lale Devri, lale bahçeleriyle, imar faaliyetleriyle ve eğlenceleriyle ünlü bir dönemdir.
3)Şiirin ahenginin bozulmasına sebep olur.
b)Şiirin ahengini sağlamak, söylemek istenenin vurgusunu artırmak amacıyla tekrar edilmiştir. Ayrıca nazım şeklinin bir özelliği olarak tekrar edilen dizelere "nakarat" denir
S.136 ç. kırmızı, çiçeklerin rengini ifade ettiği için 4. soyutluktan somuta çevirdiği için çok mecaz anlamlı kelimeler söz konusu değil 8.aruzla yazılmış,nazım şekli bakımından,bentlerle yazılmış olması , arapça ve farsça kelimeler sade de olsa kullanılmış 9.hayatın sevilince güzel olduğu NEDİM en önemli eseri divanıdır kendine özgü mecazları mazmunları ve sade istanbul türkçesi ile divan şiirinin en güçlü şairlerinden biridir soyut bir dünyası olan divan şiirine samutu sokmayı başarmıştır şarkı nazım şeklini en iyi kullanan şairdir şiirlerinde lale devrinin özellikleri görülür tamamen din dışı konular işlemiştir mahlileşme akımının en önemli temsilcilerindendir
S.136 7.Etkinlik
imgeler..............ifade ettiği anlam ...................kullanılış şekli dil ....................... konuşma dili ....................... gönül demin ....................... az önce ....................... anını dem ..................... kan , zaman ....................... an serv ......................... ağaç ...................... sevgilinin boyu name-i aşk ................. şarkı sözü ..................... aşk kitabı gam kopuz ney came-i aşk ab-ı revan
sayfa 138 1.a.birim değer:bent birim sayısı:dokuz BİRİMLERDE ANLATILANLAR 1.sevgilinin saçını yüzüne dökülmüş görünce gönlün ona aşık olduğu anlatılmaktadır. 2.sevgilinin bu sevgiye hiç değer vermediği,adını bile anmadığı anlatılmaktadır. 3.aşığın umutsuzluğu anlatılıyor 4. aşık sevgilisinin peşinden koşan diğer aşıklardan yakınmaktadır. 5.aşık sevgili için kendini feda ettiğini anlatmaktadır. 6.aşık umutsuz durumunu anlatıp,bu sevgiye engel olamadığndan bahsetmektedir. 7.aşık sevgili ile geçirdiği bir anı herşeyden üstün tutmaktadır. 8.aşık bu hale düşmek istemediğini fakat gönlüne söz geçiremediğinden bahsetmektedir. 9.şair aşk kitabının ancak kendi adıyla okunabileceğinden bahsetmektedir.
c. murabba nazım şeklinin özellikleri; dört dizelik bentlerden oluşur. 4 ile 8 arası bent yazılır her konuda murabba yazılmasına rağmen dini ve öğretici konular ile mersiye,yergi,övgü daha çok kullanılmıştır. 2.şair aşk yüzünden bedbaht ve ümitsiz bir durumdadır.bu hal şiirin bütün dizelerinde hissedilmektedir.şairin bu ümitsiz durumunu en iyi yansıtan dize ise her bentte tekrarlanan "Vay gönül vay bu gönül vay gönül ey vay gönül"dizesidir. 3.şair 8. bentte aşk ile müzik arasında bir ilişki kurmuştr.aşkın müzikle birlikteliği duyguları ifade etmedeki rolü düşünülürse günümüzde de bu ilişkinin devam ettiği görülür.bugün bile hala şarkıların çoğunun aşk temasını işlemesi aşk duygusunun evrensel olduğunun da bir göstergesidir.
S.139 teşbih sevglinin yüzü itiariyle güle enzetilmiştir. teşbih sevgilinin saçı kokusu dolasıyla yasemine benzetilmiştir teşhis(kişileştirme) aşığın gönlü insan gibi düşünülmüştür. nida gönle seslenilmiştir teşhis aşığın gönlü insan gii düşünülmüştür istiare aşığın gönlü heva yolı'na benzetilmiş fakat söylenmemiştir.
10.Sınıf Edebiyat Kitabı Etkinlik Cevapları Sayfa 141-142-143-144-145-146 sayfa-141 birim değeri:bent birim sayısı:yedi BİRİMDE ANLATILANLAR -şair, gönlüne seslenerek feleğin ne yapacağının belli olmayacağını söylemektedir -gönlün arzu ve isteklerinden vazgeçmesini istemektedir. -şair,bu dünyanın kimseye kalmayacağını belirtmektedir -şair, gönlün feleğin güzelliklerine aldanmaması elindekilerle yetinmesini kanaat etmesini söylemektedir -şair, feleğin kendisine gaddarlık ederek sevgilisinden ayırıp gurbete attığını ifade etmektedir -şair,her şeyini sevgili uğruna feda ettiğinden bahsetmektedir -şair,nefsin ve dünyanın isteklerinden vazgeçmek gerektiğini, gönül aynasının böyle temizleneceğini ifade etmektedir şiirin teması:aşk, dünya nın geçiciliği c. beşer dizelik bentlerden oluşur ilk bent kendi arasında kafiyeli diğer bentlerin son dizesi ilk bentle kafiyelidir(aaaaa bbbba....) 2.acele etme, acele etmek kınama getirir dünya için boş yere ıstırap çekme arzularına, heveslerine sabır ve tahammülden bir örtü çek feleğin kaderindeki şerbet zehirlidir,sakın içme dünya mülkünün saadetini bir rüya zannet kanaat ederek yalnızlık köşesini seç nefsinin ve dünyanın lezzetlirini unutarak aşk sarhoşu ol gönül aynanı tertemiz yap verilen tasavvufi öğütler, insanı tasavvuftaki anlamıyla olgunlaştırmak içindir. günümüz şartları düşünüldüğünde bu öğütlerin tam anlamıyla uygulanması mümkün değildir S.142 3.Soru 1. kıtada a,a,a,a,a gösterür:redif -et: tam kafiye 2.kıtada b,b,b,b,a -ab:tam kafiye 3.kıtada c,c,c,ca -i :redif -er :tam kafiye 4.kıtada: ç,ç,ç,ça -i:redif -et:tam kafiye 5.kıtada d,d,d,d,a -e:redif -t: yarım kafiye 6.kıta e,e,e,ea -ini:redif -ir:tam kafiye 7.kıta f,f,f,f,fa -ını:redif -at:tam kafiye
ölçü aruz ölçüsüyle yazılmıştır failetün failetün failetün failün şeklinde ses ve söyleyiş şiirde uzun ve ksıa sesler ile bbbirbirine enzeyen seslerin oluşturduğu ahenk söz konusudur.
sayfa 142 de 4ün cevabı
2.mısrada ve 3.mısrada telmih hatırlatma 4.mısrada nida son mısrada ise eğretileme vardır.
sayfa 142 de 4ün b. si ivmek :acele etmek bunu için ivmenin bi anlamı yok =cümle sabr kılmak:sabretmek olanlara karşı güçlü ol sabret ıztırab çekmek:ıstırap çekmek o da çok ıstırap çekmişti hake salmak: toprak olmak nice insan toprak olup gitti nakş itmak: nakşetmek anlatılanları nakşediniz ser virmek: baş vermek gerekirse aşını verir geri adım atmaz