14-Ma’ruza. Tilshunoslik tarixi (2-soat) Reja: Yevropada uyg’onish davridagi tilshunoslik


•  Til - ijtimoiy, umumiy, nutq esa individual hodisa   •



Yüklə 348,69 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə11/12
tarix06.01.2022
ölçüsü348,69 Kb.
#113703
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12
14 ma'ruza

• 

Til - ijtimoiy, umumiy, nutq esa individual hodisa  



• 

Til sistem, nutq esa asistem hodisa  




• 

Til potensial (yashirin imkoniyat), nutq esa real voqelik   



• 

Til sinxron, nutq esa diaxron, tarixiy hodisa  



• 

Til - mohiyat, nutq - hodisa  



7.  Sossyur  til  va  nutq  birliklari  orasidagi  o‘zaro  bog‘lanishni  paradigmatik  va 

sintagmatik  munosabatga  ajratadi.  Paradigmatik  munosabat  til  birliklarining  bir 

paradigmaga,  masalan,  so‘zlarning  vertikal  yo‘nalishda  turlanish  yoki  tuslanish 

qatoriga  birlashishi  va  bosh,  asosiga  ko‘ra  farqlanishidir.  Masalan,  kitob,  kitobni, 



kitobning,  kitobda,  kitobdan  so‘zlarining  ma‘nosi  bosh  kelishik  shakliga  ko‘ra 

olinadi.  

Sintagmatik  munosabatda  esa  til  birliklarining  o‘zaro  semantik-sintaktik 

munosabatga  kirishishi  va  gorizontal  planda  birikmalar  hosil  qilishi  tushuniladi: 



kitobning qadri, kitobni o ‘qish kabi.  

Paradigmatik  munosabat  til  birliklarining  nutqqacha  bo‘lgan  til  hodisasi  bo‘lsa, 

sintagmatik munosabat til birliklarining nutq jarayonidagi mantiqiy munosabatidir 

va u nutq hodisasi sifatida qaraladi.  

Xulosa qilib aytganda, XX asr tilshunoslik fanida keskin burilishlar sodir bo‘lgan 

davr  bo‘ldi.  Yuqorida  qayd  etilgan  oqimlar,  mashhur  tilshunos  olimlarning 

qarashlari va faoliyatlari tilshunoslik fanining keng miqyosda rivojlanishiga sabab 

bo‘ldi.  Albatta,  bu  o‘rinda  ayniqsa  tilning  sistemaliligi,  til  va  nutq  dialektikasi, 

tilning  ijtimoiyligi  g‘oyalarini  ilgari  surgan  Sossyur  ta‘limotining  ahamiyati 

beqiyos.  Sossyur  ta‘limoti  tilshunoslikda  nafaqat  sotsiologik  lingvistikaning 

yuzaga  kelishida,  balki  bir  qator  lingvistik  maktablar  va  struktural  lingvistikaning 

vujudga kelishida ham muhim omillardan biri bo‘ldi.  




Yüklə 348,69 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin