14-Ma’ruza. Tilshunoslik tarixi (2-soat) Reja: Yevropada uyg’onish davridagi tilshunoslik



Yüklə 348,69 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə8/12
tarix06.01.2022
ölçüsü348,69 Kb.
#113703
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12
14 ma'ruza

 

 

Tilshunoslikda psixologizm ta’limoti 

Geyman  Shteyntal  (1823-1899)  -  Berlin  universiteti  professori,  V.Gumboldt  va 

psixolog  Iogann  Gerbertning  shogirdi,  psixologizm  ta‘limotining  asosiy 

namoyandasi.  Asarlari:  ―Tillarning  tasnifi  til  g‘oyasining  taraqqiyoti  sifatida‖ 

(1850),  ―Grammatika,  mantiq  va  psixologiya‖  (1851),  ―Til  qurilishining  eng 

muhim  tiplari  xarakteristikasi‖(1860),  ―Psixologiya  va  tilshunoslikka 

kirish‖(1875), ―Falsafa, tarix, psixologiya va ularning o‘zaro munosabati‖ (1863). 

Tilshunoslikdaga  psixologizm  oqimi  naturalizmni  qattiq  tanqid  ostiga  oladi,  ular 

tilning  taraqqiyotini  shaxs  tafakkuri,  ruhiyatidagi  taraqqiyot  bilan  bog‘liq  deb 

hisobladilar.  Shteyntal  ta‘limotidagi  eng  muhim  g‘oya  nutq,  tilni  tafakkur  quroli, 

fikr  ifodalash  vositasi,  deb  qaralganligi,  biroq  psixologizm  tilning  ijtimoiy  hodisa 

ekanligini inkor qiladi.  

Aleksandr Afanas‗yevich Potebnya (1835-1891)- rus va ukrain filologi, Rossiyada 

psixologizm  oqimi  vakili,  Xarkov  universiteti  professori,  Rossiya  FA  muxbir 

a‘zosi. Asosiy asarlari: ―Fikr va til‖ (1862), ―Rus grammatikasidan lavhalar‖ (4 

tom,  1874)  .  Potebnya  tilshunoslikning  umumfalsafiy  masalalari,  sintaksis, 

semantika,  etimologiya,  fonetika,  dialektologiya,  folklor,  etnografiya  bilan 

shug‘ullangan.  U  tilni  xalq  ijodi,  mahsuli  deb  hisoblaydi.  Til  o‘z  ob‘ektiv 

qonuniyatlariga  egaligini  ta‘kidlaydi,  til  hodisalarining  sababini  psixologiyadan 

emas,  balki  tilning  o‘zidan  qidiradi.  Uning  fikricha,  til  doimiy  faoliyatdir, 

so‘zlovchi va tinglovchi o‘rtasidagi umumiylik har ikkovining bir xalqqa, millatga 

tegishliligi bilan belgilanadi. Har qanday so‘z 3 elementdan: tovush, tushuncha va 

ma‘nodan  tashkil  topadi.  Potebnya  so‘zning  haqiqiy  hayoti  nutqda  amalga 



oshishini, so‘zning ma‘nosi esa faqat nutqda reallashishini ta‘kidlaydi va so‘zning 

nutqda har gal turlicha ma‘no ifodalashini qayd etadi.  




Yüklə 348,69 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin