14. sayfa a bölümü
Yüklə 234,15 Kb.
|
|
14. sayfa A bölümü *Sunum *İletişim *kısa *takip etmelidir *dinleyicileri *sunum B bölümü D D D Y D D D Y D D D D c bölümü sunum hazırlık aşaması 2-planlama 3-bilgi toplama 4-hedef kitleleri belirleme sunum planlaması 2-taslak üzerinde çalışma 3-sunum yöntemini belirleme 4-araçları hazırlama sayfa 14; A.Boşluk doldurma: 1-sunum 2-uyum(eşgüdü) 3-görsel/kısa 4-dinlemelidir. 5-dinleyiciyi 6-Sunum B.Doğru/Yanlış 1-D, 2-D, 3-D ,4-Y, 5-D, 6-D, 7-D, 8-Y, 9-D, 10-D, 11-D, 12-D Sayfa-15 1-b 2-e 3-b 4-a Sayfa 19 1- Türkçemize giren yabancı kökenli kelimeler üzerinedir. Bu kelimeleri ayırmamız gerektiği söylenmektedir. 2-Bu tartışmada sadece tek bir taraftan bakılmıştır. Yani zıt düşünceler söz konusu değildir. Tartışma bence amacına tam anlamıyla ulaşamamıştır. 3-Tartışmalarda zıt düşünceye sahip insanlar birbirlerini kıracak, küçük düşürecek şeyler yapmamalıdırlar.Hakaret etmemelidirler.Eğer yapılırsa bu hem tartışmanın kalitesi açısından hem de bu tartışmaya katılan, izleyen, dinleyenler açısından da hiç iyi olmayacaktır. 4- Evet ben düşünüyorum; çünkü insanlar önyargılı davranıp, karşısındaki kişinin görüşüne aldırmayıp benim dediğim doğru diye diretirse tartışmanın kalitesi düşer ve ortaya büyük bir gerginlik çıkabilir. 5- Güncel konular yer alır, tartışmaya katılanlar örneklerle beraber kendi düşüncelerini başkalarıyla paylaşırlar ve bu düşüncelere karşı zıt düşünceler tartışmada yer alır. Bu kadar yapabildim arkadaşlar. 7-Öğreticilik. Göndergesel işlev. bunu şurdan anlıyoruz dille ilgili açıklamalar yaptığından. Sayfa 20 2. etkinlik 1-tartışma problemlerinin seçimi 2-tartışmayı yönlendirecek soruların belirlenmesi 3-araç ve tekniklerin belirlenmesi 4-tartışmanın yapılacağı fiziksel ortamın düzenlenmesi 5-değerlendirme sayfa 21 3.etkinlik topluma açık tartışmalar -herkese açık olarak olarak gerçekleştirilir -bilgilendirme yönlendirme amçlıdır -basın ve halk önünde gerçekleştirilir -sonuçlar ayrıca duyurulmaz -tartışmaya dinleyicilerde katılır topluma kapalı tartışmalar -sonuçları yalnızca basın aracılığıyla verilir -kamuoyu oluşturmak amaçlanır -sonuç bildirisi yayınlanır -basına ve topluma kapalıdır -konuları günceldir sayfa 22 BOŞLUK DOLDURMA 1.başkan
3.panel 4.münazara DOĞRU-YANLIŞ Y D D D Sayfa 23 - ÇOKTAN SEÇMELİ 1.A 2.E 3.E 4.E 5.B 6.C 7.D 8.A sayfa 29 boşluk doldurma 1-başkanın 2-panel 3-katılımcılar y
d 1-e
3-d sayfa 30 1-fikirlerin 2-paneli 3-amaç b bölümü d d d y c bölümü 1-a 2-d 3-d Sayfa 30 panelde seçilen konu üzerinde farklı 'düşüncelerin dile getirilmesi sağlanır. tartışmayı yoneten başkan knouyu yonlendirecek şekilde... B: D Y Y D C:1.C 2.D 3.B Sayfa 34 1.) Vardır .Tema, hazırlık , sözcükler etkiler. 2.) Gerçekçilik kazandırır. 3.) Evet Belirtmiştir. Giriş , Gelişme, Sonuç Sayfa 35 1. Etkinlik 3. Soru) Önemlidir. Çünkü hazırlıksız olursak anlatımımızı çok iyi yapamayız, karışıklık olur ama eğer hazırlanırsak çok iyi bir şekilde yaparız. Sayfa 36 3. Soru) Önemlidir. Çünkü ön hazırlık yapınca konuyu nasıl anlatacağımızı planlarız ve düzgün bir şekidle anlatırız. 4.Soru) Yazıya ve konuşmaya öznel düşünce eklemek, Toplanan bilgileri deneyimlerle zenginleştirmek, Yazma ve Kobuşması öncesi bilgi toplamak. Sayfa 37 Ölçme ve Değerlendirme D
D D D D D C. 3. C 4. E Sayfa 41 A)1.boşluk konu 2.boşluk tema 3.boşluk içerik 4.boşluk kişiler 5.boşluk olay örgüsü B)1,4,5,7,9.boşluk-bireysel tema 2,3,6,8. boşluk -sosyal tema C)1-b 2-d 3-d Sayfa 50 - Hazırlık 1.Bu hikayeyle verilmek istenen mesaj nedir? Düsüncelerin kisiden kisiye değistiği. Ayrıca Bacon'ın sözünde sıradan şeyleri gözümüzde büyüterek mucizevi şeylere dönüştüreceğimize mucizevi şeyleri sıradan şeylere dönüştürün böylece başarıya ulaşırsınız Sadi Şirazi'nin sözünde ise Bazı güzellikleri herkes aynı gözle göremeyebilir.Bakışa göre karşı tarafın güzelliği,iyiliği veya kötülüğü değişebilir. bunlar anlatılmakta.. Metin İnceleme 1-Yazarın hayata bakış açısıyla ilgilidir. 3-Kişiselerin bireysel düşünceleri,yaşam biçimleri,hayat şartları.. 5-Çirkinlik-somut Romantizm-soyut İyi-soyut Oy deposu-soyut Binalar-somut vb.. Sayfa 51 - 1.Etkinlik 1.Metin Somut 2.Metin Soyut Tablodaki görme işitme tatma koklama dokunma bunlar 1.metine aittir. 2.Etkinlik Öznel-kişinin kendi duygularıyla ifade ettiği düşünceler Nesnel-herkes tarafından değişmeyen kesin ifadeler. (bunu açıklamama gerek yoktu sanırım neyse ) 1.Metin Nesnel 2.Metin Öznel Sayfa 52 Tablodaki özelliklerden 1- 1.Metin 2- 1.Metin 3- 2.Metin 4- 2.Metin 5-6-7 - 1.Metin 8-9 - 2.Metin 10-11 -1.Metin sadece bu kadar yaptık 3.Etkinlik ve 53.sayfa benimde ödevim umarım yardımcı olmuşumdur.. 52. sayfadaki tablo şöyle Doğrudan Anlatım 1.Metin hepsi. İç taraflarında ağaçların yüksekliği elli,altmış metreyi bulur. buradaki bulur doğrudan anlatım olduğumu gösterir vb.. Dolaylı Anlatım 2.Metin. Annesini tanımıyormuş burdaki -muş dolaylı anlatım oldugunu gösterir. vb.. 53. sayfadaki 4.etkinlik Şiir aynı olduğu halde değişen nedir? örneğin çocuk gibi okunduğunda daha bir masumluk,şirinlik vardır. Şiir tamamen konu başlığımızda olduğu gibi anlatıcının tavrıyla ilgilidir. 6.Etkinlik kişisel düşünceler- hiç görmediğim bir güzellikteydi. hiç kimse görmüyor bu güzelliği.. vb günlük olduğu için tamamen kişisel düşüncelere yer verilmiştir diyebiliriz.. Sayfa 54 - 8.Etkinlik 1.cümle- öznel soyut doğrudan 2.cümle-öznel soyut doğrudan 3.cümle-nesnel somut dolaylı 4.cümle-öznel soyut doğrudan 5.cümle-nesnel somut dolaylı Ölçme Değerlendirme 1-Somut 2-Öznel 3-Nesnel 4-Soyut 5-Doğrudan Anlatım 6-Dolaylı Anlatım. Sayfa 55 (D/Y) 1-D 2-Y 3-Y 4-Y 5-Y Çoktan seçmeli sorular 1-D 2-D 3-D 4-E 5-C Sayfa 56 ile Sayfa 60 Arası Cevaplar 6. Anlatımın Özellikleri Metin İnceleme 1.)Açık bir anlatımda fikirler, duygular açık ve net şekilde anlatılmalıdır. Buna göre yukarıdaki metinlerden hangisinin açık anlatıma sahip olduğunu belirtiniz. CEVAP:Birinci metin açık anlatıma sahiptir. 2.) Açık anlatımlarda, anlatılacak hâlin ve olayın, betimlenecek görünüşün, sezginin, dile getirilecek duygunun ve düşüncenin anlatıcının zihninde açık ve net biçimde belirlenmesi gerekir. Anlatılacak, dile getirilecek, betimlenecek hususların dilin bilinen ve kabul edilen kurallarına uyularak düzenlenmesi zorunludur. Buna göre yukarıdaki metinlerden hangisi açık bir anlatıma sahip değildir? Niçin? Sözlü olarak ifade ediniz. CEVAP:İkinci metin açık anlatıma sahip değildir. Çünkü bu metinde çok sayıda anlatım bozukluğu yapılmış ve metnin anlaşılırlığı zayıflamıştır. 3.) Güzel bir anlatım için sözlü veya yazılı ifadenin hiçbir engele uğramadan akıp gitmesi; ses akışını bozan, söylenmesi güç seslere ve kelimelere yer verilmemesi; gereksiz söz tekrarından kaçınılması gerekir. Buna göre yukarıdaki metinlerden hangisinin güzel anlatıma örnek olamayacağını açıklayınız. CEVAP:İkinci metin güzel anlatıma sahip değildir. Çünkü bu metinde ses akışını bozan, söylenmesi güç seslere ve kelimelere yer verilmiş, dilbilgisi kurallarına uymamaktan kaynaklanan “ifadenin hiçbir engele uğramadan akıp gitmesi” kuralına da uyulmamıştır. Anlama ve Yorumlama 1.etkinlik İncelediğiniz metinleri tablodaki özelliklere göre değerlendiriniz. CEVAP: 
Açık, duru anlatım ile kapalı anlatımın özellikleri nelerdir? Tablodan ve metinlerden hare*ketle tartışınız. Sonuçları maddeler hâlinde defterinize yazınız. CEVAP: Açık ve duru anlatım anlatımın özellikleri: ü Fikirler, duygular açık ve net biçimde anlatılır. ü Anlatılanları okuyucu net şekilde anlar. ü Anlatılanlar bilinen dil kurallarına uyularak aktarılır. ü Gereksiz ses ve kelime tekrarlarına yer verilmez. ü Dil ve ifade gayet sade, gösterişsiz ve süssüzdür. ü Söylenmek istenenler kısa ve kesin ifadelerle dile getirilir. Kapalı anlatımın özellikleri: ü Anlaşılmayan ifadelere yer verilir. ü Ses akışını bozan, söylenmesi güç ses ve kelimelere yer verilir. ü Fikirler ve duygular anlatılırken muğlâk ifadeler kullanılır. ü Kelime ve cümle düzeyinde gereksiz ifadeler kullanılır. ü Karmaşık ve anlaşılması güç cümleler kullanılır. ü Gereksiz deyim ve terimlere yer verilir. ü Kullanılmayan söz ve söz öbeklerine yer verilir. Yukarıdaki tablodan yararlanarak aşağıdaki şemaya açık bir anlatımın özelliklerini yazınız. CEVAP: Akıcı Bir Anlatımın Özellikleri : Akıcı : Söyleyişin pürüzsüz olması, bir yazının kolayca ve zevkle okunmasıdır. Uzun cümlelerde aynı hece ve eklerin tekrar edilmesi akıcılığı bozar. Duru : Parçada veya cümlede gereksiz sözcük kullanılmamasıdır. Yalın : Sanatlı söyleyişlerden, süsten uzak durmaktır. Gereksiz ayrıntılara, sanatsal söylemlere girilmemesidir. 
Ç. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız. 1. Aşağıdaki yargılardan hangisi akıcı bir metnin özelliği olamaz? A) Devrik ve uzun cümlelere yer verilir. 2. Aşağıdakilerden hangisi sözlü ve yazılı ifadenin hiçbir engele uğramadan akıp gitmesini sağlayan unsurlardan değildir? E) Yabancı dillerden dilimize geçmiş kelimelerin kullanılması 3. Aşağıdakilerden hangisi yazılı ve sözlü bir metinde akıcılığı sağlayan unsurlardan de*ğildir? A) Metindeki dil ve ifadenin süslü olması 4. "Dilimizde Arapça ve Farsça dillerinden geçmiş birçok sözcük vardır." cümlesinde akıcılığı bozan neden aşağıdakilerden hangisidir? A)Fazla kelime kullanılması Sayfa 60 ve Sayfa 70 Arası Cevaplar 7. Anlatımın Oluşumu Hazırlık Dizelerinin sırası karıştırılmış aşağıdaki şiiri ve cümlelerinin yeri karıştırılmış nesir parçalarını anlamlı birer metin hâline getiriniz. CEVAP: Kimsesiz odanda kış geceleri, İçin ürperdiği demler beni an! De ki: Rüzgâr değil, odur haykıran! De ki: Odur sarsan pencereleri, v Evrende gördüğümüz, binlerce ışık yılı yarıçapında dev galaksileri bile atomun oluşturduğunu biliyor musunuz? v Biliyorsunuz da hiç düşündünüz mü? v Düşündüğünüzde ve evreni "tümevarım" metoduyla incelediğinizde en küçük parçaların en büyük yapıları oluşturduğunu görürsünüz. v İnsan da böyle değil midir? v Gözümüzle göremediğimiz atomlar hücreleri, hücreler dokuları, dokular organları, organlar sistemleri oluşturmaz mı? v Peki dil için aynı şeyleri düşünebilir miyiz? Cümleler arasındaki bütünlüğü oluşturan öğeleri belirleyiniz. CEVAP: · Her cümlenin kendinden önceki cümleye dil ve düşünce yönlerinden iyice bağlanması · Önce verilen bilgilerle sonrakiler arasında bir ilişki ve bir bütünlüğün olması · Cümleler arasında doğal geçişlerin kurulması · Boşlukların bırakılmaması · Bağdaşıklık kurallarına uyulması · Bağlaşıklık kurallarına uyulması Metin İnceleme 1.)İlk metinde dil bilgisi kurallarına ve sözcüklerin anlam bağlantısına uyulmuş mudur? Metinden hareketle açıklayınız. CEVAP:Uyulmamıştır. Çünkü metinde dilbilgisi kuralları adeta yok sayılmış, Türkçe ve yabancı kelimeler uyumsuz bir şekilde bir arada kullanılmış, anlamsız kelimeler kullanılmış, kelimelerin büyük bir çoğunluğu yanlış telaffuz edilmiş, cümlelerde bağlaşıklık ve bağdaşıklık kurallarına uyulmamış, bağdaştırmalar yanlış ve anlamsız yapılmış… 2. )İlk metinde ifade edilenler hâlin gereğine uygun mudur? Niçin? CEVAP:Uygun değildir. Çünkü bir olay veya durum karşısında insanların tavır, düşünce ve hislerini dile getirme tarzları her dilde bellidir. Ancak bu metinde ifade edilenler, doğru ve güzel bir dile ait değildir. Dolayısıyla metinde alışılmamış bağdaştırmalar bir hayli fazla yapılmıştır. 3.)İlk metindeki anlatım bozuklukları metni nasıl etkilemiştir? Tartışarak belirtiniz. CEVAP:Anlatım bozuklukları metni elbette olumsuz etkilemiştir. Çünkü metni oluşturan söz ve söz öbekleri arasındaki anlam ve mantık bağıntısına uyulmamış, metni oluşturan söz öbekleri arasındaki dil bilgisiyle ilgili unsurlar göze ve kulağa rahatsızlık verecek şekilde yanlış kullanılmıştır. 4.)İlk metindeki konuşmalar dilimize zarar vermekte midir? Dilimizi korumanın, doğru ve güzel konuşmanın önemini düşünerek tartışınız. Sonuçları sözlü olarak ifade ediniz. CEVAP:İlk metindeki konuşmalar dilimize hem de çok zarar vermektedir. 5.)Yazar, ikinci metinde bağdaştırma ve bağlaşıklık kavramlarını nasıl tanımlıyor? Örneklerle açıklayınız. CEVAP:Sözcüklerin yeni bir anlam ifade etmek için bir araya gelerek oluşturduğu söz gruplarına bağdaştırma denir. Bağdaştırmalar, yaygın olarak kullanılan sözcüklerle oluşturulabildiği gibi birbiriyle anlamca pek uyuşmayan sözcüklerle de oluşturulabilir. Bağdaştırma, sanatsal metinlerde çok sık rastlanan bir özelliktir. Örneğin; “şehrin kalesi” ifadesi alışılmış bağdaştırma iken “aşkın kalesi” ifadesi alışılmamış bağdaştırmadır. Metni oluşturan söz öbekleri arasındaki dil bilgisiyle ilgili unsurların göze ve kulağa seslenmesine ise bağlaşıklık denir. Buna göre; adıllar, belirteçler, ön adlar, tamlamalar, durum ekleri, fiil çatısı, cümle öğeleri ve vurgusu vb. bağlaşıklık unsurlarıdır. Örneğin; dilbilgisiyle ilgili anlatım bozuklukları bağlaşıklığa uymayan anlatım bozukluklarıdır. 6.)İkinci metinden hareketle bağdaştırmaların kaça ayrıldığını ve işlevlerini örnekler vererek açıklayınız. CEVAP:Alışılmış ve alışılmamış olmak üzere iki tür bağdaştırma vardır. Aşağıdaki tabloda bir şiir üzerinde alışılmış ve alışılmamış bağdaştırma örnekleri görülmektedir: Sayfa 60 ve Sayfa 65 Arası Cevaplar 
6. etkinlik Gruplara ayrılarak aşağıdaki metinleri inceleyiniz. Bütün cümlelerin bir tema etrafında birleşmesi gerekirken bu birleşmeyi bozan cümleleri gösteriniz. CEVAP: I. Bu kitap, sanat yaşamımın değişik dönemlerinden seçilmiş ürünlerden oluşuyor. II. Ağırlık, 1970'lerden önce yazdığım şiirlerde. III.Son beş yılda dergilerde birçok şiir yayımladım ancak bu şiirleri kitaba almadım. IV. Anılarımda da belirttiğim gibi bunlar kendimle uzun bir hesaplaşmadan sonra oluşan şiirler. V. Dolayısıyla beni bütün yönlerimle okurlarıma tanıtacaktır. I. Okuduğunuz bir eserin nitelikli olup olmadığını mı anlamak istiyorsunuz? II. Bu, seçici bir okurun yanıtlaması gereken ilk sorudur. III.Onu birkaç ay sonra tekrar ele alın. IV. Kötüyse okumaya değmez; iyi ise değişik bir tatla karşınıza çıkar. V. Size yepyeni ufuklar açar. 7. etkinlik Aşağıdaki metinde yazarın amacı nedir? CEVAP:Yazarın amacı; insan hayatında kaderin önemli olduğunu ve insanların karşılaştıkları zorluk ve sıkıntıları göğüsleyebileceğini okuyucuya anlatmaktır. Bu amaç onu bağdaştırma yaparken "alışılmış" ve "alışılmamış" tercihinde hangi bağdaş*tırma türüne yöneltmiştir? CEVAP:Metinde alışılmamış bağdaştırma örnekleri çok fazla dikkat çekmektedir. Alışılmamış bağdaştırmalar, metin üzerinde renkli harflerle belirginleştirilmiştir. Akla aykırı olduğu için inanıyorum." diyen Latin şairinin herhalde bir bildiği vardı. Gerçekte çevre*mizde olup bitenlerin kahir ekseriyeti önceden tahmin edilemeyen, hesaba geçirilemeyen, mantığa ve düz muhakemeye aykırı şeylerdir. Muhabbetin şirazesi, nefretin endazesi, aşkın hendesesi yoktur. İvazsız samimiyetin sıkletini çekecek terazi, huzurlu bir "fakirhane"nin sıcaklığını ölçecek bir termometre, kahır ve mihnetli geçirilmiş bir ömre sunulan fedakârlığın genişliğini tespit edecek bir mikâp icat edilmemiştir. İnsanlar, hayatın önceden kestirilemeyen, hendese ve matematiğe vurulamayan sürprizlerini yine hesaba ve endazeye sığmaz aykırılıklarla göğüsleyebilirler. Bilinmeyen her şey gibi kader de hesap haricidir. Hayata egemen olan rakamlar ve semboller değil kaderdir. Ahmet Turan ALKAN Ölçme ve Değerlendirme A. Aşağıdaki boş bırakılan yerleri uygun sözcüklerle doldurunuz. v Bir metnin ve metin parçasında dil öğelerinin dil bilgisi kurallarına uyularak yan yana getirilmesi*ne bağlaşıklık denir. v Bir metnin ve metin parçasında dil öğelerinin ifade ettikleri husus ve durumlar arasındaki anlam bağlantısına bağdaşıklık denir. v Bağdaştırma bağlaşıklık ve bağdaşıklık ile sağlanır. v Dil birimlerini birbirine bağlayan dil kurallarının birbirine ifade ettikleri husus ve durumlar arasındaki anlam bağlantısı yazarın Türkçeyi doğru kullanması ile ilgilidir. v Bağdaştırma alışılmış ve alışılmamış olmak üzere ikiye ayrılır. B. Aşağıdaki şemayı doldurunuz. Doğru Bir "Bağdaştırma" Yapmak İçin Gereken Kurallar 1 Bağlaşıklığa dikkat edilmesi 2 Bağdaşıklığa dikkat edilmesi 3 Birden fazla kelimenin bir araya getirilmesi 4 Bir araya getirilen kelimelerin anlamlı olması 5 Deyim, tamlama ya da kalıplaşmış söz grubu oluşturulması C. Aşağıdaki çoktan seçmeli sorulan cevaplayınız. 1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bağlaşıklıkla ilgili bir dil hatası vardır? A) Dün akşam Taksim meydanından gelen haber hepimizi üzdü. B) Yirmi beş kişiden oluşan üniversitenin genç araştırmacılar topluluğu çalışmalarına başladı. C) Konuğumuzla yapacağımız söyleşiyi canlı olarak yayınlıyoruz. D) Tabelasız durak yerlerine tabela takılacak. E) Kar yağışı aralıksız olarak sürüyor. 2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bağdaşıklıkla ilgili bir dil hatası yoktur? A) Hocam beni ben de kendisini tanırım. B) Uzun uğraşlar sonucu hurdaya dönen araçtan cesetler çıkarıldı. C) Görevlilerin mavi ceket ve kravat takması gerekiyor. D) Yolda çok sayıda askeri ve polis aracı vardı. E) Bırakın yemek yapmayı patates bile soyamaz. 3. Aşağıdakilerden hangisi "bağdaşıklık" kavramıyla ilgili değildir? A) Gereksiz sözcük kullanılması B) Sözcüğün yanlış yerde kullanılması C) Tamlama yanlışlığı D) Anlam belirsizliği E) Sözcüğün yanlış anlamda kullanılması 4. I. Bir metnin ve metin parçasında dil öğelerinin dil bilgisi kurallarına uyularak yan yana getirilmesine "bağlaşıklık" denir. II. Bir metnin ve metin parçasında dil öğelerinin ifade ettikleri husus ve durumlar arasındaki anlam bağlantısına "bağdaştırma" denir. III.Bağdaştırma, yalnızca gerçek anlamlı sözcüklerin kullanımıyla oluşturulur. IV.Bağdaştırma "bağlaşıklık" ve "bağdaşıklık" ile sağlanır. V. Dil birimlerini birbirine bağlayan dil kurallarının birbirine ifade ettikleri husus ve durumlar arasındaki anlam bağlantısı, konuşmacı ya da yazarın Türkçeyi doğru kullanması ile ilgilidir. Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır? A) I. B) II. C)III. D) IV. E)V. Sayfa 65 ve Sayfa 70 Arası Cevaplar 8. Anlatım Türlerinin Sınıflandırılması Hazırlık İnsanlar birikimlerini niçin farklı türlerle anlatıyorlar? CEVAP:Çünkü insanlar bir konu hakkında yazmak ya da konuşmak istediklerinde farklı farklı amaçlar taşırlar. Bir anlatımda amacımız heyecanlandırmak ise o şeyi olay veya olaylar yoluyla okuyanları adeta olayı yaşayacak bir şekilde hikâye ederiz. Okuyanları bir hayal vasıtasıyla ilişkilendirmek, o şeyi gözleri önünde canlandırmak istiyorsak, sanatlı ifadeler kullanarak onu bir tablo gibi canlandırarak betimleriz. Amacımız okuyanlara heyecan vermek, bilgi veya haber vermek ise sanatsız ve açık bir ifadeyle doğrudan doğruya anlatma yolunu tercih ederiz. Verilen bilgi ve haberler konusunda okuyanları inandırmak istiyorsak amacımızı ispat ve delillerle ifade ederiz. Metin İnceleme 1.) Her anlatım: gerçekleştiği bağlam içinde ayrı bir bütündür. Anlatım, dil bilgisi kuralları ve anlam ilişkisi ile birbirine bağlanan cümle ve paragraf adlı birimlerden oluşur. Buna göre okuduğunuz metnin kendi içinde bir bütünlük ve birim değeri taşıyıp taşımadığını belirtiniz. CEVAP:Metin, kendi içinde cümleler ve paragraflar vasıtasıyla bir bütünlük ve birim değeri taşımaktadır. Bu bütünlük neticesinde ortaya hikâye çıkmıştır. 2.)Edebî türler veya metin türlerinde farklı anlatım birlikleri bir araya gelir. Bir hikâyede betimleme, açıklama, tanıtma amacıyla yazılmış parçalar öyküleme (hikâye etme) çevresinde birleşir. Makalede; açıklama, tanımlama, tartışma, öğretme, anlatım biçimleri birlikte kullanılabilir. Buna göre okuduğunuz metinde hangi anlatım türleri kullanılmıştır? Örneklerle açıklayınız. CEVAP:Bu metinde daha çok betimleme ve öyküleme anlatım türleri kullanılmıştır. Örneğin; “Bir sonbahar günü baktı ki küçük çam ağaçları filizi, körpe diken yapraklarıyla, üç beş kocayemiş çıngıl çıngıl yemişleriyle yer yer esmer pembe, kül rengi toprağa saye salar.” cümlesinde sıfatlar ve ayrıntı bildiren sözcükler yardımıyla adeta bir resim çizilmekte, yani betimleyici anlatım türü kullanılmaktadır. “Bir sabah her zamanki çamın altına vardım ki bir köylü kadın, üç yarı çıplak çocuk garip birtakım taşlar, tahtalar, saçlarla bir şeyler yaparlar. Bu, her tarafından poyraz, lodos, gün doğusu, keşişleme, yıldız, karayel rüzgârı giren bir evdi. Mustafa arkasına yeşiller giymiş güçlü kuvvetli bir kadın takmış, üç evleğine çizgiler, ocaklar açıyordu.” paragrafında ise betimlemeyle birlikte bir olayın anlatılması söz konusu olmakta, yani öyküleyici anlatımdan yararlanılmaktadır. 3.)Anlatımın gerçekleşmesinde iletişime katılan öğeler, anlatımın amacı, alıcıda uyandırılmak istenilen etki ve anlatıcının anlatılan husus veya obje karşısındaki tavrı anlatım türünü belirler. Buna göre okuduğunuz metinde anlatım türünün belirlenmesinde hangi unsurların etkili olduğunu tartışarak açıklayınız. CEVAP:İletişime katılan öğeler (gönderici, alıcı, ileti, kanal, bağlam), anlatımın amacı (bir olayı veya durumu hikâye etme), alıcıda uyandırılmak istenen etki (konu, tema) ve anlatıcının anlatılan husus veya obje karşısındaki tavrı (üslup, anlatım) bu metnin anlatım türünün belirlenmesinde ayrı ayrı etkili olmuştur. 4.) Sizce bu metinde yazarın amacı nedir? CEVAP:Yazarın amacı, bir olayı ve durumu hikâye etmek suretiyle okuyucuda tabiata ve nesnelere karşı duyarlılık hissi uyandırmaktır. 5.)Yazar, görmediğimiz şeyleri zihnimizde canlandırıyor mu? Bunun için nelere başvuruyor? Sözlü olarak ifade ediniz. CEVAP:Evet, yazar, görmediğimiz şeyleri zihnimizde canlandırıyor. Bunun için betimleyici anlatım öğelerine (sıfatlara, renk ve ayrıntı bildiren sözcüklere) başvuruyor. Anlama ve Yorumlama 1.etkinlik Aşağıdaki cümlelerden anlamlı bir paragraf oluşturunuz. CEVAP:Vatanıma yararlı ama insanlığa zararlı bir şey bilseydim bir cinayet gözüyle bakardım ona, diyor Montesquieu (Montesku). Ünlü yazarın bu sözünü duyunca kendimi hep bu açıdan kontrol ederim. Ne var ki her zaman bu söze uygun davranmadığımı görüyorum. Bana yararlı ama aileme zararlı bir şey bilseydim unutmaya çalışırdım onu. Aileme yararlı ama vatanıma zararlı bir şey bilseydim aklımdan atardım onu. Her anlatımın kendi içinde bir birim değeri taşıdığını düşünüyor musunuz? Niçin? CEVAP:Elbette her anlatım kendi içinde bir birim değeri taşımaktadır. Cümlelerin oluşturduğu paragraflar hikâye, deneme, makale, vs. düzyazı metin türlerini; mısralar ise beyitleri, dörtlükleri, onlar da metin türü olarak şiiri oluşturmaktadır. 2.etkinlik Aşağıda yazma amaçlarıyla anlatım türleri verilmiştir. Yazarın amacına uygun anlatım türlerini boş bırakılan yerlere yazınız. CEVAP: v Bu tekniği kullanan yazarın amacı okuyucuya bilgi vermektir. Genelde öğretici/didaktik metinler de kullanılır. Onun için makale, eleştiri gibi yazılarda, tarih, coğrafya gibi ders kitaplarında kullanılır. Yazar, okuyucunun bilmediğini düşündüğü bilgileri aktarır. Bu tekniğe açıklama denir. v Bu tekniği uygulayan yazarın amacı, okuyucunun görmediği bir görüntüyü, olayı, yeri okuyucunun kafasında canlandırmaktır. Yazar özellikle görme duyusundan yararlanarak okuyucunun hayalinde sanki sözcüklerle resim yapar. Okuyucuya böylece izlenim kazandırır. Bu tekniğe betimleme denir. v Bu teknikte yazarın amacı, okuyucuyu bir olay içinde yaşatmaktır. Olay akışı vardır. Olaylar birbiri üzerine gelişir ve zaman durmadan geçer. Genellikle haber kipleriyle çekimlenmiş fiiller kullanılır. Bu tekniğin en önemli iki özelliği; zaman akışı ve bir romandan alınmış izlenimi vermesidir. Bu tekniğe öyküleme denir. v Bu tekniği kullanan yazarın amacı, okuyucunun herhangi bir konudaki fikrini değiştirmektir. Bu teknikle yazılmış metinlerde iki görüş vardır. Bunlardan biri yazarın görüşü diğeri de başkalarının görüşüdür. Yazar değişik yöntemler kullanır, deliller getirir, ispatlar yapar, metnin sonunda kendi görüşünü haklı çıkarır. Metinde genellikle karşılıklı konuşma havası vardır. Bu tekniğe tartışma denir. 3.etkinlik Öyküleyici anlatım, betimleyici anlatım, öğretici anlatım, açıklayıcı anlatım, kanıtlayıcı anlatım, tartışmacı anlatım, coşku ve heyecana bağlı anlatım, destansı anlatım, düşsel anlatım, mizahi anlatım, emredici anlatım, söyleşmeye bağlı anlatım, gelecekten söz eden anlatım vb. anlatım türleri vardır. (Not: Bu bilginin yer aldığı 68.sayfada -sehven- “göstermeye bağlı anlatım” ve “acı ve hüzünlendirici anlatım” şeklinde müfredatta olmayan anlatım türleri de yazılmıştır. Düzeltiriz…) Aşağıdaki metinlerde yazarların hangi anlatım türlerini kullandığını söyleyiniz. CEVAP:Yahya Kemal tıpkı son zamanlardaki resimlerde göründüğü gibi: orta boylu, şişman, çok şişman, göğsüne kadar çıkan yarım küre şekline bir göbek... Bu muazzam gövdeyi başa bağlayan kalın ve kısa bir boyun, yuvarlak, buğday renginde kansız bir yüz... Ama cildi yaşına göre taze ve pürüzsüz. Kapıdan girince hemen solda banyo ve tuvalet... Onun her tarafı gömme gardırop... Gardırobun yanında üst üste konmuş bavullar. En üsttekinin üzerinde kitaplar, gazeteler, pasta kutuları... Orta yerde, baş tarafı duvar kenarında olan ve üzerinde, içeri girdiğinde Yahya Kemal'in oturduğu karyola... (BU METİNDE BETİMLEYİCİ ANLATIM TÜRÜ KULLANILMIŞTIR.) İşçi arıların vücutları, hayatları boyunca bazı değişikliğe uğrar ve bu değişikliklere göre kalanı içerisinde görev alır. İşçi arıların ilk üç günü kovanları temizleme ile geçer. Sonraki bir hafta boyunca genç kovanlar için gerekli besini salgılamaya başlarlar. Artık temizlikten larva bakıcılığına geçmiştirler. Onuncu günden itibaren ise karın bölgelerinde mum üreten bezler gelişir. Bu bezler petek yapımı ve onarımında kullanılacaktır. Artık arılarımız birer kovan işçisidir. Yirminci günlerinde ise mum bezleri işlevini yitirir ve artık iğne bezleri gelişir; zehir üretmeye başlarlar. İşçilikten askerliğe terfi etmişlerdir. Askerlik sonrasında ise hayatlarının geri kalanına çiçek özü toplayıcısı olarak devam ederler. (BU METİNDE ÖĞRETİCİ ANLATIM TÜRÜ KULLANILMIŞTIR.) Yeşil pencerenden bir gül at bana, Işıklarla dolsun kalbimin içi Geldim işte mevsim gibi kapına Gözlerimde bulut saçlarımda çiğ Ahmet Muhip DIRANAS (BU METİNDE COŞKU VE HEYECANA BAĞLI ANLATIM TÜRÜ KULLANILMIŞTIR.) Ölçme ve Değerlendirme A. Aşağıda boş bırakılan yerleri uygun sözcüklerle doldurunuz. v Yazarın amacının okuyucuyu bilgilendirmek olduğu anlatım türüne öğretici ya da açıklayıcı anlatım denir. v Yazarın amacının okuyucunun herhangi bir konuda fikrini değiştirmek olduğu anlatım türüne tartışmacı anlatım denir. v Sözcüklerin yeni bir anlam ifade etmek için bir araya gelerek oluşturduğu söz gruplarına bağdaştırma denir. Alışılmış ve alışılmamış olarak iki çeşidi vardır. v Bir metni oluşturan söz ve söz öbekleri arasındaki anlam ve mantık bağıntısına bağdaşıklık adı verilir. v Metni oluşturan söz öbekleri arasındaki dil bilgisiyle ilgili unsurlar göze ve kulağa seslenir. Buna göre; adıllar, belirteçler, ön adlar, bağlaçlar, durum ekleri, fiil çatısı, cümle öğeleri ve vurgusu vb. bağlaşıklık unsurlarıdır. B. Aşağıdaki anlatıma hazırlıkla ilgili yargıları doğru-yanlış (D/Y) olarak değerlendiriniz. (Y) Öyküleyici, betimleyici, göstermeye bağlı anlatım, anlatım türlerinden bazılarıdır. (Çünkü göstermeye bağlı anlatım diye bir anlatım türü yoktur.) (D) Makalelerde açıklama, tanımlama, tartışma, öğretme anlatım biçimleri kullanılır. (D ) Açıklayıcı anlatımlarda genellikle haber kipleriyle çekimlenmiş fiiller kullanılır. C. Aşağıdaki çoktan seçmeli sorulan cevaplayınız. 1. Aşağıdakilerden hangisi bir anlatım türüdür? A) Nesnellik B) İlişki kurma C) Benzetme D) Tartışma E) Öğretme 2. Aşağıdakilerden hangisi metni oluşturan birimlerden değildir? A) Ses B)Kelime C) Cümle D) Paragraf E)Anlam Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme A. Aşağıdaki boş bırakılan yerlere gelebilecek uygun sözcükleri yazınız. v Yazarın amacının okuyucuyu bir olay içinde yaşatmak olduğu anlatım türüne öyküleyici anlatım denir. v Yazarın amacının okuyucunun görmediği bir yeri zihninde canlandırmak olduğu anlatım türüne betimleyici anlatım denir. v Yazar anlattığı kavramı daha belirgin hâle getirmek için tanımlar kullanır. v Yazar soyut düşünceyi daha görünür hâle getirip somutlaştırmak için örnekler kullanır. B. Aşağıdaki tabloda verilen temaları, istenen unsurlara göre sınırlandırınız. Yer, Kişi, Zaman ve Bağlam Ayrılık Soğuk bir kış günü küçük çocuğun evinden ayrılması Hoşgörü Toplumda zaman zaman hata yapan çocuklara karşı büyüklerin hoşgörüsü C. Aşağıdaki anlatıma hazırlıkla ilgili yargıları doğru-yanlış (D/Y) olarak değerlendiriniz. ( D ) "Romanda, fakir köylünün hayat mücadelesi zengin benzetme ve mecazlarla süslenerek aktarılmış." cümlesinde eserin hem konusundan hem de üslubundan söz edilmiştir. ( Y ) Akıcılık; hiç kimseye benzememek, farklı olmak, taklit ve kopyadan uzak durmak, basmakalıp ifadelerden vazgeçerek kendine has bir anlatım oluşturmaktır. ( D ) Duruluk, metinde veya cümlede gereksiz sözcük kullanılmamasıdır. ( Y ) Özgünlük; söyleyişin pürüzsüz olması, bir yazının kolayca ve zevkle okunmasıdır. ( D ) Konuşmada ve yazmada yerel ağızların, söyleyişlerin yerine kültür dilini kullanmaya özen göstermeliyiz. ( D ) Sözcüklerin doğru seçilmesi, cümlelerin gereği gibi kurulması ve birbirine mantıksal bir ilgi ile bağlanması, konuda birliğin sağlanıp sürdürülmesi, bilgilerin doğruluğu bağdaşıklıktır. ( Y ) "Çiçeklerin ağlaması" söz grubunda alışılmış bağdaştırma vardır. ( D ) "Renk kuşağı" söz grubunda alışılmamış bağdaştırma vardır. (Not: 69.sayfadaki bu tabloda -sehven- 13 sütun yerine 7 sütuna yer verilmiştir. Düzeltiriz…) Anlatım Türleri Öyküleyici anlatım, Betimleyici anlatım, Coşku ve heyecana bağlı anlatım, Destansı anlatım , Emredici anlatım, Öğretici anlatım, Açıklayıcı anlatım, Tartışmacı anlatım, Kanıtlayıcı anlatım, Düşsel anlatım, Gelecekten söz eden anlatım, Söyleşmeye bağlı anlatım, Mizahi anlatım E. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız. 1. Aşağıdakilerden hangisi anlatımın türünü belirleyen özelliklerden değildir? A) İletişime katılan öğeler B) Anlatımın amacı C) Alıcıda uyandırılmak istenen etki D) Anlatıcının obje karşındaki tavrı E) Anlatımda izlenecek yolun belirlenmesi 2. Aşağıdakilerden hangisi makalede kullanılabilecek anlatım türlerinden değildir? A) Açıklama B) Tartışma C) Öyküleme D) Tanımlama E) Tanık gösterme 3. Aşağıdakilerden hangisi düşünceyi geliştirme yollarından değildir? A) Sayısal verilerden yararlanma B) Benzetme C) Betimleme D) Tanımlama E) Örneklendirme 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bilgi yanlışı vardır? A) Edebî eserlerde dil ve anlatım biçimlerinin tümüne konu denir. B) Metinlerde olayların düzenlenişi, sıralanışı Ve akışı olay örgüsüyle ilgilidir. C) Metin düzeyinde gözlenebilen her türlü anlam ve dil malzemesine içerik denir. D) Metinlerde yazarın dili kullanma biçimine üslup denir. E) Sanat eserlerinde işlenen temel düşünce ya da duyguya tema denir. 5. I.Bilgiler kesin verilere dayanır. II. Kişisel yorumlama yapılmaz. III. Sübjektiflik bulunmaz. IV. Bilgilerin doğruluğu kanıtlanmaz. V. Herkes aynı şeyleri anlar. Yukarıdaki numaralanmış yargılardan hangisi nesnel cümlelerin özelliklerinden değildir? A) I. B)II. C) III. D) IV. E) V. 6. Aşağıdaki temalardan hangisi daha geniş kapsamlıdır? A) Türk romanı B) 19. yüzyıl Türk romanı C) Reşat Nuri'nin roman anlayışı D) Toplumcu roman yazarlarının görüşleri E) Türk romanının en önemli özellikleri 7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu vardır? A) Tatilimizin en hareketli günlerinden biri daha sona erdi. B) Hafif hafif esen rüzgârın hışırtısı, kuşların cıvıltısı hâlâ kulağımda sanki. C) Piknik yerlerini kirleten ve ağaçlara yazı yazanlar medeniyetsiz insanlardır. D) Tatilden dönünce kendimi çok yalnız hissettim. E) Dağ eteklerinde yaptığımız bu çalışmanın amacı çevreye güzel bir görünüm oluşturmaktı. 8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu yoktur? A) Bu iki durum arasında, çok küçük bir nüans farkı vardır. B) Dün akşam Forsa diye bir hikâye okudum. C) Birçok öğrenciler, dünkü deneme sınavın giremediler. D) Takımımız yine son saniye golüyle maçı kazandı. E) Filmde gördüğüm o acı feryatlar ve bu son sahne, bugün bile gözümün önünde ve kulaklarımda çınlıyor. 72-87 ARASI CEVAPLAR A.ÖYKÜLEYİCİ ANLATIM(HİKAYE ETME)İSİM-AD HAZIRLIK Masalın olayı: Oduncu ve ayı arasında geçen kurmaca bir olay Mekan: Dağ Kişiler: Oduncu ile ayı Masaldaki olay kurmaca bir kişi tarafından anlatılmaktadır. Masaldaki kişileri,zamanı, mekanı değiştirip tekrar yazınız. SAYFA 73 İsim olmalarıdır,isimler metinlerde varlık ve kavramları tanıtmak için kullanılır. Bu sözcükleri çıkarınca anlamlı bütün olmaz.Çünkü bu isimler varlık ve kavramları belirtmektedir. Heeeeey! Ne duruyorsun be, at kendini denize; Geride bekleyenin varmış, aldırma; Görmüyor musun, her yanda hürriyet; Yelken ol, kürek ol, dümen ol, balık ol, su ol Git gidebildiğin yere SAYFA 76 Metin İnceleme 1. Olaya dayalı anlatım vardır.Bu metinlerin ortak özellikleri şunlardır: Bir olay çevresinde gelişir. Bu temel olayın etrafında daha küçük çapta gelişen olaylar yer alır. İnsanların başlarından geçen ya da geçebilecek nitelikteki olaylar gösterilir. Olaylar belirli bir zaman diliminde geçer. Anlatılan olaylardan etkilenen insanlar ya da varlıklar vardır. Bunlara eserin kahramanları denir. En çok etkilenen varlığa eserin başkahramanı (başkişisi) denir. Olayın serim, düğüm ve çözüm bölümleri bulunur. Yani olayın bir başlangıcı, gelişmesi ve sonunda da çözümlenişi vardır. Ele alınan olayların anlaşılması için tasvirlere yer verilir. Metinlerin bir yazarı vardır. Edebi dil kullanılır. 2.Ortak ögeler olay örgüsü, kişiler, yer ve zaman ögeleridir. HAYAT NE TATLI:Hafız Nuri Efendi amaçsızca evden dışarı çıkar.Yolda Şükrü'yü görür.Şükrü'yle Kumkapı'ya gitmek için yürürler fakat Şükrü ortadan kaybolur.Sonra mahallenin kömürcüsü Halil Efendi'yle karşılaşırlar,tekrar mahalleye dönerler.Nuri Efendi evine gider, hayatın yaşanılacak kadar güzel olduğunu düşünür. BİNLERCE GÜVERCİN:Ömer, Zeki'den satın alacağı güvercinler için babasının cebinden 20 lira çalar.Annesi ve babası durumu anlayınca evlerinde misafirliğe gelen teyzesinin oğlu Mustafa'dan şüphelenir.Mustafa kendisinin hırsız sanılmasına çok üzülür ve evine dönmek ister.Ömer suçunu itiraf eder ;Mustafa sevinir; ama bir daha teyzesine gelmez. FATİH-HARBİYE:Faiz Bey geç olmasına rağmen eve gelmeyen kızını merak etmektedir.Şinasi kızın nerede olduğunu bildiği halde arkadaşı Fahriye'de olabileceğini söyler. 3.Öyküleyici anlatımın ayırıcı özellikleri: Olay, kişi, mekân ve zaman ortak ögeleridir. Bu anlatımda amaç;olayı okuyucunun gözü önünde canlandırmak,anlatmak istenileni bir olay içerisinde vermektir Olaylar birinci şahsın ağzından anlatılabilir.(Anlatıcı olay kahramanlarından biridir)Sanat metinleri öyküleyici anlatımla yazılır. Olaylar ilahi bakış açısıyla anlatılabilir. Olaylar 3.şahsın ağzından anlatılabilir. (Olan biten bir kamera sessizliğiyle izlenip anlatılabilir. Kişi, mekân ve zaman olay ve olay örgüsünü oluşturmak için kullanılan ögelerdir. Öyküleyici anlatım hikâye, roman, anı, söyleşi, görüşme(mülakat) gibi metin türlerinde kullanılır. Öyküleyici anlatımda bir olayın olması şarttır. 3.Şahıs anlatımda anlatıcı her şeyi bilir. Öyküleyici anlatım sanat metinlerinde ve öğretici metinlerde kullanılır. Kelimeler daha çok mecaz ve yan anlamda kullanılır. 4) "Binlerce Güvercin" metninin olayı Ömer'in satın almak istediği güvercinler için babasının cebinden 20 lira çalması" Olay zinciri: Ömer'in yaptığı hırsızlıktan pişmanlık duymaya başlaması Ömer'in babasına yemek götürmek için Mustafa'ya yola çıkması ve korkudan parayı taşın altına saklaması Babasının paranın kaybolduğunu anlaması Ömer'in anne ve babasının misafir olan Mustafa'dan şüphelenmeleri Mustafa'nın hırsız sanılmasına çok üzülmesi ve bu yüzden evine dönmek istemesi Ömer'in suçu Mustafa'ya yıkmasından çok pişmanlık duyması ve üzülmesi Ömer'in parayı kendisinin aldığını itiraf etmesi Mustafa'nın suçsuz olduğunun anlaşılmasına sevinmesi Mustafa'nın bu olaydan sonra bir daha teyzesine gelmemesi Ömer'in bu durumdan dolayı binlerce güvercini olsa bile sevinememesi Olay ve olay zinciri arasındaki fark:Olay , kişiler arasında bir sebebe bağlı olarak gelişen ve bir sonuç meydana getiren eylemken olay zinciri belli bir konu çevresinde var olan birden fazla olayın sebep-sonuç ilişkisine bağlı biçimde oluşturdukları bütündür. 5.Belli bir konu çevresinde var olan birden fazla olayın, sebep-sonuç ilişkisine bağlı bir biçimde oluşturdukları organik bütündür. Olay örgüsünü: "eserde nakledilen hadise veya hadiseler zinciri" veya "bir oyunun, hikayenin yahut romanın içinde olan biten her şey" biçiminde de tanımlamak mümkündür. Olay örgüsü, birbiriyle hiç ilgisi olmayan olayların rast gele veya peş peşe sıralanması değil, birden fazla olayın sebep-sonuç içinde organik bir bütün oluşturmasıdır. 'Kral öldü, kraliçe de öldü.' dersek hikaye olur. 'Kral öldü, arkasından kraliçe de öldü.' dersek olay örgüsü olur.(Neden sonuç ilgisi var.) Metinlerin olay örgüleri yukarıda verilmiştir. 6.Metinlerde olaylar kişiler etrafında şekillenmektedir.Kişiler olayın akışında yönlendirilmesinde doğrudan veya dolaylı olarak etkin rol işlevine sahiptir. 7)"Hayat Ne Tatlı" metninde : "kapı, şemsiye, sokak, işi, ayakları,yol, İstanbul,Edirne, köşeye,depo" "Binlerce Güvercin" metninde: "güvercinler, gaz lambası, babam, elbiseler, ceket, vücudum, ateş, parçası, "Fatih-Harbiye" metninde: "Şinasi, masa, sandalyeye, başını, yüzüne,gencin,sual, zemin , kitabı, gözlerini" Bu kelimeler metinlerden çıkarıldığın anlam bozulur.İsimler varlıkları ve kavramları tanıtmak, belirtmek için kullanılır. 8) "Hayat Ne Tatlı" metninde "vagonlar,ayaklar, bastonlar,marullar salatalar,iskemleler,takunyalar..." "Binlerce Güvercin" metninde "güvercinler, elbiseler,gözler, yiyecekler,kötülükler" "Fatih-Harbiye" metninde "şeyler" sözcükleri çoğuldur.Çoğul isimler birden fazla varlığı karşılamak için kullanılır. 9) İfade edebilir.Örneğin "ordu, sürü, orman, sınıf, okul, millet" gibi sözcükler... EK BİLGİ:Şekil yönüyle çoğul olmadığı, çokluk eki almadığı hâlde anlamca çoğul olan kelimeler vardır. Seçmen, tercihini yarın ortaya koyacak. Asker, sınırları bekliyor. Genç yaşta saçı dökülmüş. Bu cümlelerde seçmen, asker ve saç kelimeleri tekil oldukları hâlde anlamca çokluk bildirmektedirler. Bunlar, topluluk isimleri değildir. SAYFA 78 9.Çoğul isimler de topluluk isimleri de birden fazla varlığı ifade etmek için kullanılır.Topluluk isimleri çoğul eki "-ler,-lar" almadığı halde birden fazla varlığı karşılar. 10."Anadolu" şiirinde geçen millet kelimesi topluluk ismidir.Topluluk isimleri ifadeyi kısaltır ve netleştirir.Şekil bakımından da tekil göründüğü halde sayısız, belirsiz bir çokluk anlamı katar. 11."Osmanlı" kelimesine gelen "lar" eki "boy,soy,kabile" anlamında kullanıldığı için kesme işaretiyle ayrılmamıştır. 12. "-cik" eki küçültme anlamı katmıştır.Bir varlığın benzerlerine göre küçük olduğunu belirtmek istediğimiz zaman başına küçük, ufak, minik gibi tamamlayıcı sözcükler getiririz. Küçük pencereden bir minik serçe girdi. Bunu küçültme ekleriyle de anlatabiliriz. Küçük pencere yerine pencere-cik, minik serçe yerine serçe-cik diyebiliriz. 13. Oğlumuz metnindeki isimlerin yapısı: şubat: basit isim gece-si :basit baba-m-ın: basit kucağ-ı-n-a: basit ortak-lar-ın: basit Bu isimler yapım eki almadığı için basit yapılıdır. var-lık-ı-n-a: türemiş hırçın-lık-lar: türemiş iştah-sız-lık-lar: türemiş sev-gi-miz: türemiş çare-siz-liğ-in: türemiş Bu isimler yapım eki alarak türemiştir. "ANADOLU" metnindeki isimlerin yapısı: yurd-u: basit el-ler: basit ana: basit kucak-ı-dır: basit soy-u-n-u: basit hudut: basit boy-u-n-u: basit devlet-e: basit meydan-da: basit can: basit silah: basit kahraman-lar: basit otak-ı-dır: basit el-ler: basit kuş-lar: basit çayır-ı-n-da: basit ... Bu isimler hiçbir yapım eki almadığı için basit yapılıdır. kon-ak-ı-dır: türemiş Osman-lı-lar: türemiş ... Bu isimler yapım eki aldığı için basit yapılıdır. Anadolu: birleşik İki kelimenin birleşmesiyle oluşmuştur. 14: Metinlerdeki "Sultan Osman,Anadolu,Osmanlılar,Şinasi, Faiz Bey, Mustafa, Ömer, Zeki, Nuri Efendi, Edirne, İstanbul, Sirkeci, Kumkapı , Halil, Şükrü" gibi isimler özel isimdir. "Şemsiye,ev, kömürcü, mahalle, istasyon,iskemleler, yatak, lamba, güvercinler, masa, sandalye, anne, baba," gibi pek çok sözcük cins adıdır. "Hayat Ne Tatlı" metninde ilahi bakış açılı(hakim) anlatıcı ve gözlemci bakış açılı anlatıcı bir arada kullanılmıştır..Bu metinde anlatıcın olayla ilgisi yoktur."Binlerce Güvercin" metninde olayın anlatıcısı metnin baş kahramanıdır, olay ve olay dizisiyle doğrudan ilgilidir."Fatih-Harbiye" metninde ise ilahi bakış açılı anlatıcı(hakim) anlatıcı vardır.Olay veya olay dizisiyle bir ilgisi yoktur. 2.etkinlik bebeciği: küçültme çocukcağız: acıma Anneciğim: sevgi kızcağız: acıma SAYFA 79 3.ETKİNLİK - TABLO 1.METİN İçin Tablo Cevapları Zaman : Nuri Efendi'nin sokağa çıkıp akşam evine dönmesi arasındaki zaman. Mekan : Sokak, Mahalle, Kahve, Ev Kişiler : Hafız Nuri Efendi, Şükrü Halil, kahvede oyun oynayanlar Olay : Nuri Efendi'nin amaçsızca sokağa çıktıktan sonra yaşadıkları. Tema : Hayat güzeldir. 2.METİN İçin Tablo Cevapları Zaman : Gece başlayıp ertesi 2 güne kadar devam eden zaman. Mekan : Ev, yol, köy meydanı Kişiler : Ömer, Mustafa, Zeki, Ömer'in anne ve babası(Nuri) Olay : Ömer'in, babasının cebinden 20 lira çalması ve suçun, teyzesinin oğlu Mustafa'ya kalması. Tema : Hırsızlık pişman olunacak sonuçlar doğurur. 3.METİN İçin Tablo Cevapları Zaman : Gece, Şinasi ile Faiz Bey'in konuştukları kısa zaman dilimi. Mekan : ev Kişiler : Şinasi, Faiz Bey, Fahriye Olay : Faiz Bey'in, eve gelmeyen kızını merak etmesi. Tema : Endişe 4.ETKİNLİK Masalın olay örgüsü: Bir farenin devenin yularından tutup yola çıkmaları Farenin devenin yularını tuttuğu için kibirlenmesi Önlerine koca bir ırmağın çıkması Farenin ırmaktan geçememesi ve korkması Devenin fareye ders vermesi Ø Masaldaki olay örgüsü metnin temasını ortaya koymak için düzenlenmiş ve aralarında anlam ilişkisi kurulmuştur. Ø Masalı zaman, mekan ve kahramanları değiştirerek tekrar yazınız. Ø Masaldaki zaman ve mekan ve kahraman özelliklerinin değiştirmemiz örneğin istediğimiz bir yaşam biçimi,zaman mekan veya insan ilişkileri üzerine kurguladığımızda olağanüstü unsurlar ortadan kalkar. Ø Olay örgüsü,zaman,mekan , kişi ve anlatıcı metnin temasını ortaya koymak için bütünleşir.Bu ögeler metnin yapı unsurlarıdır ve bir tema etrafında bir araya gelirler. Ø Olay çevresinde gelişen metinlerde bir ana olay ve buna bağlı olarak gelişen yan olaylar vardır. Ele alınan olayların gelişiminde mantıksal bir sıra izlenir. Ø Bunlar olmasaydı olaylar gerçekleşmezdi.Çünkü öyküleyici anlatımda olay parçasının oluşumunda olay, kişi, zaman bütünleşir.Olay ; kişiler veya kişi işlevindeki kavram ve diğer varlıklar arasındaki karşılaşma ve çatışma sonucu ortaya çıkar. SAYFA 80 5.etkinlik "Şehir Mektupları" metnindeki türemiş isim örnekleri: çıma-cı: ek bilgi:gemilerin iskeleye yanaşmaları sırasında halatları iskeleye veren gemi personeli dile-k-çe , yaka-cık , ağır-lık-ı, su-cu, zeytin-lik UYARI: Metinde türemiş başka sözcük türleri de var; ama sizden isim istendiğini unutmayınız. Ø Kelime türetme yöntemi dilimizin yapısına göre sondan eklemeli bir dil olduğunu gösterir. Ø Metindeki birleşik kelimeler: Sarı+yer , Beyler+beyi , Kayış+dağı Taş+delen ,Göz+tepe ; Kara+kulak ,Bakır+köy Birleşik isimler kendi anlamları dışındaki kavram veya varlıkları karşılayarak kelimeler arasında anlam ilişkisi kurulmasını ve ifadeye yeni anlamlar kazandırılmasını sağlar. Ø Metindeki cins adlar: hamallar, su, depo, levha, can, yüz,ateş, kan,baş, huy… Özel isimler: Sarıyer, Beylerbeyi, Pazarbaşı, Monitör, Oryantal Göztepe,Karakulak… Bu cins ve özel adlar, metindeki varlık ve kavramları tanımamızı sağlar. 6.etkinlik Yavuz Sultan Selim'in Mısır seferine çıkması Ordunun saatlerce Kocaeli'nin bağ ve bahçelerinden geçmesi Yavuz'un askerlerin elma koparmasından endişe etmesi Yavuz'un emir verip askerlerin heybesini aratması Hiçbir askerde elma bulunmaması Tek bir elma bulunmuş olsa bile Yavuz'un seferden vazgeçmeyi düşünmesi Sayfa 81 Ø Okurlara seslenilmektedir. Her iki metinde de görüldüğü üzere okuyucuya ders verme amacı güdülmekte, toplumda kişilerin eksik görülen ahlaki davranışlarını tamamlamalarına yardımcı olmaya çalışılmaktadır. 7.ETKİNLİK Ø Bknz:sayfa 76 3.soru Ø Öyküleyici anlatım hikâye, roman, anı, söyleşi, görüşme(mülakat) gibi metin türlerinde kullanılır. 8.ETKİNLİK:Bu etkinliği hayal gücünüzle yapınız. 9.ETKİNLİK: Ø İlk metinde somut ifadeler ağrılıkta 2.metinde ise soyut ifadeler… 1.metin SOMUT Duyu organlarımızla algılayabildiğimiz (somut) varlıklar yoğun bir şekilde kullanılmıştır. Salata, turp, jambon, turşu, sos, ekmek, tabak, ressam, boya, insan, göz, elma, kayısı, erik, şekil, çiçek, dil, kamçı, hıyar, şeker, hindi, but, reçel, bezelye, pilaki, omlet, ıspanak, ciğer, yahni, yemek, tabak. 2.metin SOYUT Duyu organlarımızla algılayamadığımız(soyut ) kavramlar yoğun bir şekilde kullanılmıştır. Kalp, sevinç, keder, vefasızlık, ölüm, felaket, acı, ayrılık, gurbet, hasret, sıkıntı, refah, his. Ø Soyut ya da somut kelimelerin fazlaca kullanılması ifadenin somut ya da somut olmasını etkiler.
Yüklə 234,15 Kb. Dostları ilə paylaş:
|