16-Mavzu: Atom orbitallarning gibridlanishi va molеkulyar orbitallar mеtodlari Reja
Yüklə 0,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 180°
li burchak ostida joylashadi, ya’ni BeCl2 molekulasi chiziqsimon shaklda—uchala atomning hammasi bir chiziqda joylashgan (3.4- rasm). Bor xlorid BCl 3, molekulasida markaziy atom orbitallari sp 2 -gibridlanadi ( es- pe-ikki gibridlanish, deb o‘qiladi). Bor atomida (elektron tuzilishi 1 s 2 2 s 2 2 p 1 , qo‘zg‘algan holatida 1 s 2 2s 1 2 p 2 ) gibridlanishda bitta va ikkita p - elektronlar orbitallari ishtirok etadi; buning natijasida birbiriga nisbatan 120° li burchak ostida joylashgan uchta gibrid orbitallar hosil bo‘ladi (3.5-rasm). BCl 3 molekulasi markazida B atomi joylashgan yassi teng tomonli uchburchak shaklida bo‘ladi. Gibrid orbitallarning o‘qlari orasidagi burchak 120° ni tashkil etadi, to‘rtta atomning hammasi bitta tekislikda yotadi (3.6- rasm). SO 3 , CH 2 =CH 2 SO 2 , NO 2 , H 2 SO 3 va HNO 2 molekulalarida kuzatiladi 3 . Metan molekulasi hosil bo‘lishida uglerod atomi qo‘zg‘algan holatga o‘tadi, bunda juftlashgan 2 s 2 - elektronlar bir-biridan ajraladi, ya’ni ikki elektron bulut bir elektronli bulutlarga aylanadi. 3 Raymond Chang. General Chemistry: The Essential Concepts. 5 edition, England 2013. 315-316- betlar. Sxemadan ko‘rinib turibdiki, uglerod atomining asosiy holatida juftlashmagan ikkita elektroni bo‘ladi (2 valentli), qo‘zg‘algan holatida esa (yulduzcha bilan belgilangan)—to‘rtta elektroni bo‘ladi (4 valentli) va vodorodning 4 ta atomini biriktirib olishi mumkin: Metan molekulasi hosil bo‘lishida uglerod atomida bitta s - va uchta p - elektronlarning orbitallari gibridlanadi hamda to‘rtta bir xil gibrid orbitallar hosil bo‘ladi(3.7- rasm). Bunday gibridlanish sp 3 -gibridlanish deyiladi ( es-pe-uch gibridlanish , deb o‘qiladi). Gibrid orbitallarining o‘qlari orasidagi valent burchak 109°28′ ga teng. Uglerod atomining to‘rtta gibrid sp 3 - orbitallari bilan to‘rtta vodorod atomi s orbitallarini bir-birini qoplashi natijasida to‘rtta bir xil bog‘lanishli mustahkam metan molekulasi hosil bo‘ladi (3.8- rasm). Metan va uglerod(IV ) xlorid, CCl 4 , CF 4 , CH 4 , HClO 4 , H 2 SO 4 , H 3 PO 4 molekulalarida esa bog`lanish hosil qilishda markaziy atom uglerod bo’lib, u ko’zalgan holatda bir s va uchta p elektronga ega. Shuning uchun ham metanda markaziy atom sp 3 ( Yüklə 0,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|